Η Τεχνική Επιτροπή Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Του Τάκη Χατζηδημητρίου*
Το θέμα μας είναι πώς και γατί ιδρύθηκε η Τεχνική Επιτροπή Πολιτιστικής Κληρονομιάς (ΤΕΠΚ). Η ίδρυση της Τεχνικής Επιτροπής είναι αλληλένδετη με την ίδια την ιστορία του κυπριακού προβλήματος. Θύματα των συγκρούσεων και της αντιπαράθεσης ήταν οι άνθρωποι, αλλά και τα μνημεία του τόπου μας. Όμως, ακόμη και μετά που έπαυσαν να υπάρχουν ανθρώπινα θύματα, τα μνημεία εξακολουθούν να καταρρέουν. Βγάλαμε στο προσκήνιο τις καταστροφές για να πολεμούμε ο ένας τον άλλο.
Έγιναν καταγγελίες, ξοδεύτηκαν χρήματα, έγιναν συνέδρια, κυκλοφόρησαν βιβλία με ερείπια και βεβηλώσεις μνημείων . Υπήρξαν άνθρωποι που έκαναν τις καταγγελίες επάγγελμα . Έγινε το θέμα των μνημείων αλληλένδετο με το άλυτο Κυπριακό πρόβλημα .
Αναζητούσαμε από τους τρίτους, από τη διεθνή κοινωνία, καταδίκες και ψηφίσματα. Μέσα σε αυτό το πλέγμα βρέθηκα κι εγώ. Πέρασα την εμπειρία να βρίσκομαι σε διεθνή χώρο, στο Συμβούλιο της Ευρώπης και να συγκρούομαι με τους Τουρκοκύπριους συμπατριώτες μου.
Ηταν, όμως, για μένα και η απαρχή ενός εσωτερικού προβληματισμού. Η σκέψη : Τι έκανα , τι πέτυχα; Θα γυρίσω πίσω στην Κύπρο και τα μνημεία θα εξακολουθήσουν να καταρρέουν . Κα τότε πρόβαλε μπροστά μου η διέξοδος, ότι αν πραγματικά νοιαζόμαστε για τα μνημεία, τότε θα πρέπει να υπερβούμε τη σύγκρουση και να βρούμε το δρόμο της συνεργασίας.
Και είναι με αυτό το πνεύμα που εργάστηκα από την πρώτη μέρα της ίδρυσης της ΤΕΠΚ . Από την πρώτη κιόλας συνεδρίαση κάναμε αυτή αυτήν εξήγηση και βρήκα ανάλογο κλίμα μέσα στους Τουρκοκύπριους συνάδελφους.
Και πάλι ο δρόμος δεν ήταν εύκολος. Χρειαστήκαμε χρόνο για να βρούμε τον τρόπο της συνεργασίας . Χρειαστήκαμε χρόνο να αφήσουμε πίσω μας τη γλώσσα της αντιπαράθεσης και να βρούμε τη γλώσσα της συνεννόησης και της συνεργασίας.
Για να προχωρήσουμε χρειάστηκε να ξεπεράσουμε και εσωτερικά εμπόδια μέσα στις ίδιες τις κοινότητές μας που έβλεπαν την Τεχνική Επιτροπή ως ένα ακόμη εργαλείο στη διαδικασία της αντιπαράθεσης και της σύγκρουσης . Χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια για να ξεπεράσουμε όλα τα εμπόδια και να απελευθερώσουμε την Τεχνική Επιτροπή από εξαρτήσεις και από τη γραφειοκρατία που ήξερε μόνο τον καθιερωμένο δρόμο, των συζητήσεων και των διαφωνιών, χωρίς να γίνεται τίποτα.
Και πάλι αυτό δεν έλυσε όλα τα προβλήματά μας. Και πάλι δεν ήταν κι αυτά αρκετά . Τα χάσματα που δημιουργήθηκαν με τη διαίρεση του νησιού ηταν αξεπέραστα. Χρειαζόταν η γεφύρωση, κι αυτή μας την πρόσφεραν οι διεθνείς οργανισμοί o OHE, το Γραφείο Καλών Υπηρεσιών του Γενικού Γραμματέα, το UNDP, η ΕΕ κι όλα αυτά όχι ως φιλανθρωπία, αλλά γιατί ο πολιτισμός δε γνωρίζει σύνορα , είναι τοπικός , είναι εθνικός , είναι πανανθρώπινος.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον εργαστήκαμε και δημιουργήσαμε με πολύ κόπο ένα νέο κλίμα γύρω από τα μνημεία. Η Τ.Ε.Π.Κ προσέλκυσε την προσοχή και το ενδιαφέρον πολλών ευαίσθητων και ικανών ανθρώπων. Ιδιαίτερης σημασίας είναι η συμβολή των μελών του Συμβουλευτικού Σώματος για την αντιμετώπιση δυσχερειών που προκύπτουν κατά τη συντήρηση των μνημείων . Θα πρέπει, επίσης, να προσθέσουμε τους Νέους Πρεσβευτές, που πλουτίζουν με τον ενθουσιασμό τους το έργο της ΤΕΠΚ. Ψηλό είναι και το επίπεδο των τεχνικών που μαζί με, τους εργολάβους και τους εργάτες αναλαμβάνουν την εκτέλεση των έργων . Όλοι μαζί συνιστούν μια πολύ σημαντική και δημιουργική παρουσία μέσα στη ζοφερή κυπριακή πραγματικότητα . Μετά από συστηματική προεργασία αρχίσαν σιγά σιγά να προβάλλουν οι σκαλωσιές και τα συντηρημένα μνημεία να διαδέχονται το ένα το άλλο. Μαζί με τα μνημεία άρχισε να εμφανίζεται και η ιστορία τους που φανερώνει μια πολυεθνική και πολυπολιτισμική Κύπρο. Να προβάλλεται η κοινή πολιτιστική κληρονομιά.
Τα συντηρημένα μνημεία ο λαός μας, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, τα αγκάλιασαν με ικανοποίηση. Είδαν τη συνεργασία και το έργο της ΤΕΠΚ ως ελπίδα και προοπτική για τον τόπο. Με το έργο της η ΤΕΠΚ κρατά αναμμένο ένα φως ελπίδας για το μέλλον του τόπου μας
Τρεις, ακόμη, παρατηρήσεις:
Πρώτη: Η ΤΕΠΚ έγινε διορίστηκε από τους ηγέτες το 2008 για να εργαστεί έξι μήνες ως ένα χρόνο, γιατί μετά θα αναλάμβανε τη συντήρηση των μνημείων η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση. Τώρα βρίσκεται στο 16ο χρόνο της λειτουργίας της, με όλο το φορτίο της διάσωσης της πολιτιστικής κληρονομιάς στους ώμους της και κάτω από τη δική της ευθύνη.
Δεύτερη: Η συμμετοχή μου στις εργασίες της Τεχνικής Επιτροπής μου πρόσφερε πλούσια εμπειρία. Με φώτισε να καταλάβω ότι όχι μόνο τα μνημεία αλλά και οι άνθρωποι είμαστε πολιτιστική κληρονομιά της πατρίδας μας . Αισθάνομαι, προσωπικά πιο σωστός, πιο πλήρης, όταν συναντώμαι και συνεργάζομαι με Τουρκοκύπριους φίλους.
Και τέλος η τρίτη: Είναι ευτυχία για μένα η συνέχιση του έργου της ΤΕΠΚ και η διαπίστωση ότι εργάζεται ακόμη πιο συστηματικά και αποτελεσματικά. Ο Σώτος μαζί με τον Αλί, όπως και μαζί με όλους εσάς , είναι ό,τι πιο καλό θα μπορούσε να έχει η ΤΕΠΚ και ο τόπος.
* Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους/ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ (Σώτος Κτωρής): Οι διασωστικές εργασίες στον Άγιο Φώτιο της Σελενιάς, ένα μνημείο απόλυτα εναρμονισμένο στο τοπίο της Καρπασίας, στα νότια του δρόμου που συνδέει τη Γιαλούσα με το Ριζοκάρπασο. Ο ναός χρονολογείται στα μέσα της περιόδου των αραβικών επιδρομών (7ος-8ος αιώνας) και στην ίδια θέση προϋπήρχε δίκλιτη βασιλική, κατάλοιπα της οποίας διακρίνονται στη βόρεια πλευρά του ναού. Αρχιτεκτονικά κατάλοιπα διακρίνονται και στη δυτική πλευρά του ναού. Στο μνημείο είχαν γίνει επεμβάσεις από κατοίκους της περιοχής το 1960. Η Τεχνική Επιτροπή με ομάδα Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων συντηρητών έχει ολοκληρώσει εργασίες συντήρησης στο ναό και τον περιβάλλοντά του χώρο, διαφυλάττοντας ένα πολύτιμο για τον τόπο μνημείο. Οι εργασίες χρηματοδοτήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση και έγιναν με την συνδρομή της UNDP. Στη δεύτερη φωτογραφία το μνημείο στην κατάσταση που βρισκόταν το 1935.
