Άγιος Διονύσιος ο εν Ολύμπω: Μεγάλα έργα αποκατάστασης της ιστορικής Μονής του 16ου αιώνα

Άγιος Διονύσιος εν Ολύμπω, Έργα αποκατάστασης, Ιστορικό διατηρητέο μνημείο, Λιτόχωρο-Πιερία, Πατριαρχική-Σταυροπηγιακή Μονή, Υπουργείο Πολιτισμού Ελλάδος

Είναι κηρυγμένο ιστορικό διατηρητέο μνημείο με παμβαλκανική ακτινοβολία, που βομβαρδίστηκε από τους Γερμανούς το 1943

Σήμερα η Εκκλησία τιμά την μνήμη του Αγίου Διονυσίου του εν Ολύμπω, ο οποίος είναι ο ιδρυτής, αρχές του 16ου αιώνα, της Πατριαρχικής και Σταυροπηγιακής Μονής , όπως αναφέρεται και σε τουρκικό έγγραφο της 17/26 Απριλίου 1542 που βρίσκεται στην κατοχή της Μονής.

Ο Άγιος Διονύσιος γεννήθηκε λίγο πριν το 1500 μ.Χ. στο ορεινό χωριό Σκλάταινα της Καρδίτσας, την σημερινή Δρακότρυπα. Το όνομά του ήταν Δημήτριος και από παιδί επέδειξε ζήλο για την αγάπη του Χριστού και την ασκητική ζωή. Εκοιμήθη εν ειρήνη το 1541 , αφήνοντας για ανεκτίμητο θησαυρό τα χαριτόβρυτα λείψανά του.

Το σπήλαιο, στο οποίο ασκήτευσε ο Άγιος (Φωτ.: Ιερά Μονή Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω)

Κειμήλιο Μονής.

Σήμερα ημέρα της εορτής της Θείας Λειτουργίας προεξήρχε ο εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριάρχου, Μητροπολίτης Σηλυβρίας , Μάξιμος (μέσον) με συλλειτουργούς τον Μητροπολίτη (αριστερά) Τριπόλεως , Θεοφύλακτο(Πατριαρχείο Αλεξανδρείας) και τον Επίσκοπο (δεξιά) Αμορίου Νικηφόρο (Οικουμενικό Πατριαρχείο).

Φωτ.: Ιερά Μονή Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω

Στην Θεία Λειτουργία συμμετείχε πλήθος πιστών.

Η Μονή του 16ου αιώνα

Η (παλαιά) Μονή, που ίδρυσε ο Άγιος τον 16ο αιώνα, βρίσκεται στους πρόποδες του Ολύμπου στη χαράδρα του Ενιπέα (πρόποδες του Ολύμπου), σε οχυρό πλάτωμα με βραχώδες υπέδαφος εμπλουτισμένου από πηγές νερού και σε υψόμετρο 850 μ.

Η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πιερίας κυρία Σταυρούλα Σδρόλια αναφέρει ότι «η Μονή είναι κηρυγμένο ιστορικό διατηρητέο μνημείο με παμβαλκανική ακτινοβολία και από τις ιστορικότερες Μονές της Μακεδονίας. Η οικουμενική του διάσταση προσελκύει πλήθος προσκυνητών – επισκεπτών από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Γκραβούρα της Μονής από την συλλογή της

Το μοναστήρι επλήγη από πυρκαγιές, το 1750, το 1790. Ακολούθησαν πυρκαγιές τον 19ο αιώνα, συνδεόμενες με την Επανάσταση του 1821. Η Μονή καταστράφηκε το 1943 από τα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής».

Φωτ.: Ιερά Μονή Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω

Την Μονή επισκέφτηκα για πρώτη φορά το περασμένο καλοκαίρι. Τα τελευταία χρόνια το Υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδος έχει αναπτύξει ένα σημαντικό έργο Στερέωσης και Αποκατάστασης της Βόρειας Πτέρυγας που επαναλειτουργεί, του Καθολικού, της Νότιας πτέρυγας, των κελιών, και ενίσχυση της θεμελίωσης της Νότιας Πτέρυγας. Όπως με πληροφόρησαν βρίσκονται σε εξέλιξη από τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού εργασίες αποκατάστασης του Κωδωνοστασίου, της Δυτικής Πτέρυγας και του Ηγουμενείου, ύψους ενός εκ. ευρώ, με σκοπό να καταστεί η Μονή λειτουργική για την μοναστική Αδελφότητα.

ΦΩΤΟ: Αρχείο Ι. Μονής Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω

Οι εργασίες γίνονται με βάση φωτογραφίες της εποχής, πριν και λίγο μετά τον βομβαρδισμό των Γερμανών, το 1943.

Σύμφωνα με την κυρία Σταυρούλα Σδρόλια «ο Κεντρικός πυρήνας της Μονής είναι το μεγάλο Καθολικό και περιγράφεται από τον Γεννάδιο Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, ως σταυροειδής, εγγεγραμμένος, πεντάτρουλλος.

Ανήκει στον Αθωνίτικο τύπο με το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι δεν έχει τυπικαριά όπως συνέβαινε με τα Καθολικά του Αγίου Όρους, αλλά παρεκκλήσια.

Διαθέτει τέσσερα παρεκκλήσια. Στο μεγαλύτερο σε διαστάσεις το ΒΔ, βρίσκεται ο τάφος του Αγίου Διονυσίου».

Η τελειωτική καταστροφή της Μονής από τους Γερμανούς το 1943, καθώς θεωρήθηκε βάση των αντάρτικων μονάδων της περιοχής, ανάγκασε τους μοναχούς να βρουν καταφύγιο σ’ ένα παλιό μετόχι, το λεγόμενο «Σκάλα» Λιτοχώρου», όπου έχουν μεταφερθεί και όσα κειμήλια περισώθηκαν. Στα κειμήλια υπάρχει ένα χειρόγραφο Ευαγγέλιο του 1332 και 14 τόμοι από την παλιά βιβλιοθήκη. Περισσότεροι από 250 τόμοι μεταφέρθηκαν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο τον 19ο αιώνα και βρίσκονται στη βιβλιοθήκη της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.

Η νέα Μονή

Σήμερα ο επισκέπτης θα συναντήσει το νέο ανδρικό Μοναστήρι, σε υψόμετρο χαμηλότερο από το αρχικό κτίσμα, στη θέση του κτισμένου το 1650, παλαιού Μετοχίου της Σκάλας, 3 χιλιόμετρα από το Λιτόχωρο και 15 χιλιόμετρα από το παλιό Μοναστήρι. Το Μετόχι αναφέρεται σε σιγγίλιο του Οικουμενικού Πατριαρχείου του 1753 Όπως μας πληροφορεί η ιστοσελίδα της Μονής το Καθολικό του είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. “Το τέμπλο του κοσμείται από τις εικόνες, που ιστορήθηκαν το 1955 από το λαμπρό συνεχιστή της βυζαντινής αγιογραφίας, Φώτη Κόντογλου.

Το τέμπλο στον άβατο για τις γυναίκες ναό με τις εικόνες του Φώτη Κόντογλου

Από το 1989 επανήλθε το άβατο της Μονής σύμφωνα με την παράδοση που άφησε ο Άγιος Διονύσιος. στον χώρο του αβάτου επιτρέπονται μόνο άνδρες. Εδώ βρίσκονται τα κελιά των μοναχών, τα εργαστήρια, η τράπεζα και το Καθολικό, όπου τελούνται οι καθημερινές ακολουθίες.

Στον υπόλοιπο χώρο, που έχουν πρόσβαση όλοι οι προσκυνητές, κτίσθηκε νέα μεγαλόπρεπης εκκλησία, αφιερωμένη στον Άγιο Διονύσιο, στην οποία τελείται κάθε Κυριακή η Θεία Λειτουργία.

Τμήμα του ξυλόγλυπτου τέμπλου του νέου ναού του Αγίου Διονυσίου

Ανάμεσα στα νέα κτίσματα στο Μετόχι της Σκάλας, ξεχωρίζει το Σκευοφυλάκιο της Μονής, στο προσφάτως αναστηλωμένο παλιό Ηγουμενείο, που εγκαινιάσθηκε το 1999 από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο.

Ο πρώτος του όροφος λειτουργεί σήμερα ως Βιβλιοθήκη και Αναγνωστήριο, με πολλές αξιόλογες εκδόσεις. Στο ισόγειο εκτίθενται πολύτιμα κειμήλια. Κρυμμένα για τρία χρόνια, σε μία κρύπτη στο παλιό Μοναστήρι, διασώθηκαν κι΄ εκείνα χάρη στην πρόνοια των μοναχών και πιστών λαϊκών.

Ένας επιτάφιος του 1579, πολλά άγια λείψανα σε αργυρές περίτεχνες λειψανοθήκες, ξυλόγλυπτοι σταυροί, εικόνες από τον 16ο αιώνα και μεταγενέστερες, πατριαρχικά σιγίλια, ένα ρωσικό αυτοκρατορικό χρυσόβουλο του 1692, άμφια του 18ου & 19ου αιώνα, είκοσι χειρόγραφα (1 περγαμηνό και 19 χαρτώα) και εκατό περίπου παλαίτυπα από το 1574 έως το 1900, μιλούν με τον πιο εύγλωττο τρόπο για το παρελθόν και την λαμπρή ιστορία της Μονής, για τα ακάματα έργα των ανθρώπων, που αποδεικνύουν την λαμπρότητα της τέχνης του ορθοδόξου χριστιανισμού”.