Καταπολέμηση της Μικροβιακής Αντοχής

Ευαισθητοποιήση και ενημέρωση στο πλαίσιο της ‘Ανοικτής Εκπαίδευσης’ – Πρόγραμμα MULTIPLIERS του Πανεπιστημίου Κύπρου

Η υπερβολική ή αχρείαστη κατανάλωση αντιβιοτικών φαρμάκων επιφέρει την ανάπτυξη νέων βακτηρίων και ενίοτε άλλων μικροβίων που είναι ανθεκτικά στα φάρμακα. Η ανθεκτικότητα των βακτηρίων στα αντιβιοτικά φάρμακα ονομάζεται Μικροβιακή Αντοχή (Antimicrobial Resistance, ΑΜR) και έχει ως αποτέλεσμα να εμφανίζονται ασθένειες που είναι εξαιρετικά δύσκολο ή αδύνατον να αντιμετωπιστούν. Η Μικροβιακή Αντοχή έχει ανακηρυχθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ως μία από τις 3 σημαντικότερες απειλές για την παγκόσμια υγεία. Σύμφωνα με πρόσφατα στατιστικά στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC), η Κύπρος συγκαταλέγεται στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την υψηλότερη κατανάλωση αντιβιοτικών φαρμάκων. 

Πώς μπορούμε να καταπολεμήσουμε τη Μικροβιακή Αντοχή; Μπορεί η εκπαίδευση να συνεισφέρει στην απαραίτητη ενημέρωση των πολιτών για την αντιμετώπιση αυτού του κινδύνου για τη δημόσια υγεία;

Η Ερευνητική Ομάδα Μάθησης στις Φυσικές Επιστήμες (LSG) του Πανεπιστημίου Κύπρου, με το ευρωπαϊκό πρόγραμμα MULTIPLIERS (Multiplayer Partnerships to ensure meaningful engagement with Science and Society) επιδιώκει την ευαισθητοποίηση για το κρίσιμο πρόβλημα της Μικροβιακής Αντοχής εφαρμόζοντας την παιδαγωγική προσέγγιση της διερώτησης στο πλαίσιο της ‘Ανοικτής Εκπαίδευσης’. Το πρόγραμμα MULTIPLIERS επιδιώκει τη δημιουργία ενός δικτύου συνεργασίας μεταξύ σχολείων, κοινοτήτων, οργανωμένων συνόλων, ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων σε μία προσπάθεια βαθύτερης κατανόησης των επιστημονικών διεργασιών αλλά και των εννοιών που σχετίζονται με τη Μικροβιακή Αντοχή, δημιουργώντας ευκαιρίες για αλληλεπίδραση των μαθητών/τριών με εμπειρογνώμονες σε αυθεντικά περιβάλλοντα μάθησης και έρευνας, εντός και εκτός της σχολικής μονάδας.

Κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2022-23, στο πρόγραμμα συμμετείχαν 96 μαθητές/τριες της Β’ Γυμνασίου από το σχολείο Junior and Senior School στη Λευκωσία με τη στήριξη της Επιθεωρήτριας Βιολογίας του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας, Δρ. Παναγιώτας Μυλωνά. Αρχικά οι μαθητές/τριες εντόπισαν και διερεύνησαν το φαινόμενο της Μικροβιακής Αντοχής με δραστηριότητες στο περιβάλλον της σχολικής τάξης στο πλαίσιο του μαθήματος της Βιολογίας και στις εγκαταστάσεις του ερευνητικού Κέντρου Αριστείας της Βιοτράπεζας του Πανεπιστημίου Κύπρου (biobank.cy). Οι δραστηριότητες είχαν ως στόχο την προώθηση της συνεργασίας μεταξύ του σχολείου και της ακαδημαϊκής κοινότητας, τη συν-δημιουργία λύσεων, την ανάπτυξη της επιχειρηματολογίας, της κριτικής σκέψης και των ερευνητικών δεξιοτήτων των μαθητών. Επιπρόσθετα, ενισχύθηκε το ενδιαφέρον των μαθητών/τριών για τις Φυσικές Επιστήμες και την Τεχνολογία, ενημερώθηκαν σχετικά με τις επαγγελματικές επιλογές που σχετίζονται με τους κλάδους των Φυσικών Επιστημών, καθώς και τη δημιουργία και την επικύρωση της επιστημονικής γνώσης.

Στη συνέχεια, οι μαθητές/τριες ανέπτυξαν δράσεις εκτός της σχολικής μονάδας για την ενημέρωση των πολιτών για το πρόβλημα της Μικροβιακής Αντοχής και τη δημιουργία δημόσιας συζήτησης σε σχέση με το ενδεχόμενο λήψης δραστικών μέτρων για την αντιμετώπισή του. Στο πλαίσιο αυτών των δράσεων, μία ομάδα μαθητών συμμετείχε στο sCYence Fair που διοργάνωσε το Ινστιτούτο Κύπρου στις 5 Απριλίου 2023. Οι μαθητές/τριες, σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς τους, ετοίμασαν ένα σύντομο θεατρικό έργο με τη μορφή debate απατώντας στο  εξής ερώτημα: ‘Πρέπει να απαγορεύσουμε την κατανάλωση των αντιβιοτικών φαρμάκων για τη γρίπη;’ (Αργότερα, στις 13 Μαΐου 2023, η Ερευνητική Ομάδα Μάθησης στις Φυσικές Επιστήμες συνδιοργάνωσε με το Junior and Senior School μία ενημερωτική εκστρατεία για τη Μικροβιακή Αντοχή. Η ανοιχτή εκδήλωση έγινε στην πλατεία Ελευθερίας στη Λευκωσία, με τη στήριξη του Δήμου Λευκωσίας και του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας με εκπρόσωπο την Δρ. Παναγιώτα Μυλωνά. Συνολικά, 45 μαθητές/τριες (13-14 ετών) ανέλαβαν τον ρόλο του «πολλαπλασιαστή της γνώσης» και ενημέρωσαν το κοινό για το κρίσιμο πρόβλημα της Μικροβιακής Αντοχής. Το κοινό είχε την ευκαιρία να συμμετάσχει σε αλληλεπιδραστικές δραστηριότητες (π.χ., μοντελοποίηση), να απαντήσει σε quiz, να ενημερωθεί από τις αφίσες των μαθητών και τα τρίπτυχα που ετοίμασαν, αλλά και από την ανθρώπινη βιβλιοθήκη όπου εκπρόσωποι φορέων χάραξης πολιτικής (Υπουργείο Υγείας και Υπουργείο Παιδείας), της φαρμακευτικής βιομηχανίας (Remedica) και της βιομηχανίας τροφίμων (Φρου Φρου), απάντησαν στις ερωτήσεις των μαθητών σχετικά με τη Μικροβιακή Αντοχή αλλά και τη δράση τους για την προληπτική αντιμετώπιση του προβλήματος.

Στον Β’ κύκλο εφαρμογών, το πρόγραμμα MULTIPLIERS θα συνεχιστεί για δεύτερη χρονιά στο Junior and Senior School με τη συμμετοχή των μαθητών/τριών της Β’ Γυμνασίου. Τον Οκτώβριο 2023 θα ξεκινήσει ο νέος κύκλος εφαρμογών με εμπειρογνώμονες από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Λευκωσίας καθώς και το Υπουργείο Υγείας με τους υπεύθυνους για το πρόγραμμα Μικροβιακής Αντοχής και Νοσοκομειακών Λοιμώξεων, Δρ. Μαρκέλλα Μάρκου και Δρ. Λίνο Χατζηχάννα. Συνεπώς, το δίκτυο συνεργασίας μεταξύ διάφορων εμπλεκόμενων φορέων για το ζήτημα της Μικροβιακής Αντοχής στο πλαίσιο του προγράμματος MULTIPLIERS επεκτείνεται συνεχώς και, η νέα εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού με στόχο την αντιμετώπιση αυτού του κρίσιμου ζητήματος, αναμένεται ότι θα προσελκύσει ένα αρκετά μεγάλο αριθμό Κύπριων πολιτών.

Υπάρχει δυνατότητα να ενταχθούν στο πρόγραμμα πρόσθετα σχολεία. Καλούνται όσοι/ες εκπαιδευτικοί ή άλλοι εμπλεκόμενοι φορείς επιθυμούν να λάβουν μέρος στο πρόγραμμα όπως συμπληρώσουν την ηλεκτρονική δήλωση.

Για πρόσθετη πληροφόρηση επικοινωνήσετε με τη Δρ. Ειρήνη Δρυμιώτου, μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στο  [email protected]

Δρ. Ειρήνη Δρυμιώτου

Ερευνητική Ομάδα Μάθησης στις Φυσικές Επιστήμες (LSG), Πανεπιστημίου Κύπρου