Ελληνοτουρκικά: Υπογράφεται μορατόριουμ

Επέκταση της «νηνεμίας» στο Αιγαίο ετοιμάζονται να συμφωνήσουν Μητσοτάκης και Ερντογάν στη Νέα Υόρκη

Κωστής Π. Παπαδιόχος Βασίλης Νέδος*

Με την Ελλάδα να μετράει τις πληγές της μετά τη βιβλικών διαστάσεων καταστροφή στον Θεσσαλικό Κάμπο, απόλυτη προτεραιότητα για τον πρωθυπουργό Κυρ. Μητσοτάκη αποτελεί ο σχεδιασμός της «επόμενης μέρας», με το βλέμμα στραμμένο στη στήριξη των κατοίκων της περιοχής που δοκιμάζονται και στη σταδιακή αποκατάσταση των ιδιαίτερα εκτεταμένων ζημιών.

Παράλληλα, όμως, εντός της εβδομάδας θα αρχίσει και η προετοιμασία τού από πολλές πλευρές καθοριστικού τετ α τετ που θα έχει στη Νέα Υόρκη με τον Τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν. Πρόκειται για κρίσιμη συνάντηση σε επίπεδο κορυφής και αναμένεται να αποτελέσει επιβεβαίωση της ανάγκης να παραμείνει το κλίμα σε θετικό επίπεδο, όπως έχει διαμορφωθεί από τον περασμένο Φεβρουάριο και τους καταστροφικούς σεισμούς στη γειτονική χώρα. Και, το κυριότερο, θα αποσαφηνιστεί κατά πόσον Αθήνα και Αγκυρα είναι σε θέση να κάνουν το επόμενο βήμα στο πλαίσιο του λεγόμενου πολιτικού διαλόγου με τελικό, παρότι όχι άμεσο, στόχο τη Χάγη.

Ουσιαστικά, οι κ. Μητσοτάκης και Ερντογάν θα καθορίσουν τι ακριβώς θα συζητηθεί από τους υπηρεσιακούς υφυπουργούς τον Οκτώβριο. Δεδομένου ότι στον πολιτικό διάλογο εντάσσονται πλέον και οι διερευνητικές επαφές, θα φανεί αν οι Τούρκοι θα επιμείνουν στην τακτική των προηγούμενων ετών, όταν διεύρυναν μονομερώς την ατζέντα από τα αεροναυτιλιακά ζητήματα (χωρικά ύδατα και εναέριος χώρος), προσθέτοντας θέματα όπως η μειονότητα της Θράκης, οι «γκρίζες ζώνες» κ.ά.

Σύμφωνα με πληροφορίες, στο «μενού» των κ. Μητσοτάκη και Ερντογάν (η συνάντηση θα γίνει με την ίδια σύνθεση με εκείνη στο Βίλνιους, δηλαδή με τη συμμετοχή των υπουργών Εξωτερικών και των διπλωματικών συμβούλων, Γεραπετρίτη – Φιντάν και Μπούρα – Κιλίτς) θα βρεθούν τρία κρίσιμα ζητήματα:

– Θα επιβεβαιωθεί η συμφωνία για επέκταση του μορατόριουμ στο Αιγαίο, όπως αυτό περιγράφεται στο μνημόνιο Παπούλια – Γιλμάζ. Η ισχύς του λήγει την Παρασκευή (ετησίως με βάση τη συμφωνία του 1987 περιλαμβάνει την περίοδο 15 Ιουνίου – 15 Σεπτεμβρίου), οπότε θα είναι κρίσιμο η χρονική του παράταση να φέρει την προσωπική σφραγίδα των δύο ηγετών, αποστέλλοντας και σε συμβολικό επίπεδο ισχυρό μήνυμα ότι η τρέχουσα νηνεμία στο Αιγαίο αποκτά πιο μόνιμα χαρακτηριστικά. Το μορατόριουμ θα επεκταθεί τουλάχιστον μέχρι το τέλος του χρόνου, προκειμένου οι μέχρι τότε προγραμματισμένες επαφές και συνομιλίες να μην επιβαρυνθούν.

Το μορατόριουμ θα επεκταθεί τουλάχιστον μέχρι τέλος του χρόνου, προκειμένου να μην επιβαρυνθούν έως τότε οι συνομιλίες.

– Η διαμόρφωση μιας θετικής ατζέντας, που θα ξεδιπλώνεται σταδιακά και θα συνιστά μια αλληλουχία από «μικρές νίκες», οι οποίες θα φέρνουν τις δύο πλευρές πιο κοντά, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά από διπλωματικές πηγές, αλλά και θα προετοιμάζουν την κοινή γνώμη για ενδεχόμενες «ευρύτερες» συμφωνίες. Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στην προοπτική θεσμοθέτησης της διμερούς συνεργασίας στο πεδίο της Πολιτικής Προστασίας, καθώς οι καταστροφικοί σεισμοί του περασμένου Φεβρουαρίου στη γειτονική χώρα άνοιξαν τον δρόμο για την εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, ενώ η Ελλάδα δοκιμάστηκε το τελευταίο διάστημα αρχικά από καταστροφικές πυρκαγιές και τώρα από πλημμύρες. Στη θετική ατζέντα, η οποία θα συζητηθεί στις 17 Οκτωβρίου στην Αθήνα μεταξύ των κ. Κώστα Φραγκογιάννη και Μπουράκ Ακσαπάρ, υπάρχουν κάποια «ώριμα» ζητήματα, όπως η επαναλειτουργία του τελωνειακού σταθμού των Κήπων και κάποιες εμπορικές συμφωνίες, όχι πολλών εκατομμυρίων ευρώ.

– Η διαμόρφωση του πλαισίου εντός του οποίου θα κινηθεί στη συνέχεια ο λεγόμενος «πολιτικός διάλογος», που δρομολογείται από τις 16 Οκτωβρίου, με επικεφαλής από την Αθήνα την υφυπουργό Εξωτερικών Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου και από την Αγκυρα τον υπηρεσιακό υφυπουργό Μπουράκ Ακσαπάρ. Εάν από την τουρκική πλευρά γίνει δεκτό από την ατζέντα να αποκλειστούν θέματα που άπτονται της εθνικής κυριαρχίας, η Αθήνα είναι έτοιμη να μπει στα βαθιά νερά των συζητήσεων, που σε δεύτερο χρόνο είναι δυνατόν να οδηγήσουν την παραπομπή της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ στη Χάγη. Επί της διπλωματικής ουσίας, πάντως, το πλέον κρίσιμο ραντεβού είναι αυτό της 16ης Οκτωβρίου. Αντίθετα προς τον πολιτικό διάλογο και τη θετική ατζέντα, που θα πραγματοποιηθούν 16 και 17 Οκτωβρίου (αρχικά υπολογιζόταν να γίνουν στις 12 και 13, αλλά μεταφέρθηκαν για λίγες ημέρες για να μη συμπέσουν με το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας – Κυπριακής Δημοκρατίας), «αγνοείται» ακόμη η ημερομηνία διεξαγωγής του επόμενου γύρου των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ). Παρ’ όλα αυτά, από την ελληνική πλευρά έχει προταθεί η επιστροφή στα προ του 2015-16 δεδομένα, όταν επικεφαλής της ομάδας των ΜΟΕ ήταν διπλωμάτης και όχι στρατιωτικός. Εκτιμάται ότι η συγκεκριμένη ελληνική πρόταση θα γίνει αποδεκτή από την Αγκυρα.

Στη συνάντηση της Αγκυρας, πάντως, η ατμόσφαιρα ήταν θετική, αν και φάνηκε σαφώς ότι το πλαίσιο του διαλόγου δεν συζητήθηκε ανάμεσα στους κ. Γεραπετρίτη και Φιντάν, το οποίο ανήκει αποκλειστικά στην ευθύνη των δύο ηγετών. Τη θετική εξέλιξη είχε βοηθήσει η άμεση επικοινωνία που είχαν τον Αύγουστο σε δύο περιπτώσεις οι δύο υπουργοί Εξωτερικών (ακύρωση ορθόδοξης λειτουργίας στην Παναγία Σουμελά στον Πόντο και γεγονότα στην πράσινη ζώνη στην Πύλα).

Από την ελληνική πλευρά παρατηρήθηκε, επίσης, ότι ο κ. Φιντάν επέλεξε ο ίδιος να χρησιμοποιήσει ηπιότερη γλώσσα κατά τις δημόσιες δηλώσεις του μετά τη συνάντηση με τον κ. Γεραπετρίτη, γεγονός το οποίο υποδηλώνει και την τεράστια διαφορά που τον χωρίζει από τον προκάτοχό του Μεβλούτ Τσαβούσογλου, που ουδέποτε είχε τέτοια ελευθερία κινήσεων. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι ότι ο κ. Φιντάν, παρά τη διατύπωση περί «τουρκικής μειονότητας» στο κείμενο που του είχαν ετοιμάσει οι διπλωματικοί, επέλεξε τον όρο «ομογενείς», προφανώς προκειμένου να κρατήσει τους τόνους στο εκ των προτέρων συμφωνημένο ήπιο κλίμα. Βέβαια, ο κ. Φιντάν έβαλε όλα τα θέματα, χωρίς όμως να χρησιμοποιήσει τους φορτισμένους όρους (αποστρατιωτικοποίηση, γκρίζες ζώνες, casus belli).

Το «ευρωπαϊκό» χαρτί

Στην Αθήνα εκτιμάται ότι ο ρόλος της Ελλάδας στην Ε.Ε. είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί προκειμένου να δοθεί στην Αγκυρα μια προοπτική οφελών που μπορεί να αποκομίσει –ειδικά σε οικονομικό επίπεδο– από τις Βρυξέλλες. Πρόκειται για θέματα χρηματοδότησης κοινών έργων ή πρόσβαση σε κονδύλια της Ε.Ε., τα οποία η Ελλάδα θα μπορούσε να μπλοκάρει, ωστόσο αντί αυτού θα στηρίξει την Τουρκία στην προσπάθειά της αυτή. Με τον ρόλο αυτό συμφωνούν, επίσης, το Βερολίνο και το Παρίσι. Αντιθέτως, περιορισμένος είναι ο ρόλος της Ελλάδας σε κεντρικά ζητήματα, όπως η φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος βίζας για τους Τούρκους πολίτες, όπου εκ των πραγμάτων τους όρους θέτουν οι μεγάλες χώρες, οι οποίες και εξακολουθούν να κρατούν πολύ σοβαρές επιφυλάξεις για την αναγκαιότητα ενός τόσο τολμηρού βήματος στις ευρωτουρκικές σχέσεις.

Πηγή: kathimerini.gr