Ο ρατσισμός γεννήθηκε από την εκμετάλλευση και τον εξευτελισμό του ανθρώπου

Του KIZILYÜREK Niyazi*

Το 1619, ένα πλοίο καταπλέει στη Βόρεια Αμερική. Σε ένα απόκοσμο τοπίο, μπαρκάρισε ένα πλοίο οπλισμένο με μαύρα και τρομακτικά κανόνια. Έφερνε στο κατάρτι του τη σημαία της Ολλανδίας.

Άνθρωποι κοιτάζουν το πλοίο με φόβο και περιέργεια. Αναρωτούνται τι μεταφέρει. Τελικά, οι καταπακτές του πλοίου ανοίγουν και 20 σκλάβοι αφήνονται στη στεριά. Αυτοί είναι οι πρώτοι σκλάβοι που πατούν το πόδι τους στη Βιρτζίνια.

Στομεταξύ, οι Ισπανοί και Πορτογάλοι δουλέμποροι είχαν ήδη μεταφέρει ένα εκατομμύριο σκλάβους στις αποικίες τους στη Νότια Αμερική. Τώρα ήταν η σειρά της Βόρειας Αμερικής να γεμίσει με σκλάβους.

Πουθενά αλλού στον κόσμο ο ρατσισμός δεν έχει διαδραματίσει τόσο σημαντικό ρόλο όσο στην Αμερική, ούτε ήταν τόσο συνεχής και μακροχρόνιος όσο εκεί.

Σε αυτές τις μέρες που υπάρχει έντονη συζήτηση για τον ρατσισμό και εάν θέλουμε να τον καταπολεμήσουμε, έχει σημασία να κατανοήσουμε τα αίτιά του.

Λίγο πριν από το 1619, όταν οι πρώτοι σκλάβοι μεταφέρθηκαν από την Αφρική στη Βιρτζίνια ως “ιδιοκτησία’’, οι κάτοικοι της περιοχής λιμοκτονούσαν. Διηγούνται μακάβριες ιστορίες, όπως για παράδειγμα η σφαγή γυναικών από τους άντρες τους όπου τις έκοβαν σε κομμάτια, τις αλάτιζαν και στη συνέχεια της χρησιμοποιούσαν για τροφή.

Οι λευκοί, χρειάζονταν να παράγουν σιτάρι για τροφή και καπνό για εξαγωγή και βεβαίως, χρειάζονταν εργατικό δυναμικό. Μέχρι το 1800, συνολικά 10-15 εκατομμύρια Αφρικανοί σκλάβοι είχαν μεταφερθεί στην Αμερική. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το ένα τρίτο των σκλάβων που αιχμαλωτίστηκαν στην Αφρική πέθαιναν κατά τη διάρκεια της μεταφοράς, γίνεται κατανοητό ότι ο αριθμός των μαύρων Αφρικανών των οποίων η ζωή ‘’μαυρίστηκε’’ ήταν πολύ μεγαλύτερος.

Με τη μανία του κέρδους, οι μαύροι Αφρικανοί που έπεφταν θύματα εκμετάλλευσης, αναγκάζονταν να υποκύψουν στους αφέντες τους.

Διαλύονταν οι οικογένειές τους και δεν τους επιτρεπόταν να ήταν μαζί. Όσοι δραπέτευαν για να επανενωθούν με τις οικογένειές τους, καταδικάζονταν σε θάνατο.

Εκμετάλλευση και εξευτελισμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας…

Ο ρατσισμός γεννήθηκε από τη σύνθεση αυτών των δύο εννοιών, δηλαδή της εκμετάλλευσης και του εξευτελισμού του ανθρώπου. Δεν γεννήθηκε από ένα χρώμα, αλλά από ένα σύστημα εκμετάλλευσης.

Υπήρχε πάντα μία ταξική υπόσταση στον ρατσισμό. Και πράγματι, δεν υπήρχε καμία διάκριση μεταξύ των μαύρων Αφρικανών σκλάβων και των λευκών υπηρετών και έβλεπαν ο ένας τον άλλον ως ίσο. Οι λευκοί που ζούσαν σε παρόμοιες συνθήκες και πάλευαν με παρόμοια προβλήματα με τους μαύρους Αφρικανούς, δεν ανέπτυξαν ρατσιστικές τάσεις.

Καθώς η παραγωγή και η καλλιεργήσιμη γη αυξάνονταν, πολλαπλασιαζόταν και ο αριθμός των μαύρων Αφρικανών. Το 1700, στη Βιρτζίνια απασχολούνταν 6.000 σκλάβοι. Μέχρι το 1763 ο αριθμός αυτός είχε φτάσει στους 170.000. Σύμφωνα με μία μαρτυρία ενός μεγάλου γαιοκτήμονα που απασχολούσε σκλάβους, κέρδιζε 257 δολάρια το χρόνο από έναν σκλάβο και ξόδευε μόνο 12 ή 13 δολάρια για τον σκλάβο…

Το 1776, όταν ιδρύθηκαν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας περιελάβανε την τοποθέτηση του Ρουσσώ ότι “όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ίσοι”. Τονίστηκε ότι, οι άνθρωποι έρχονται στον κόσμο προικισμένοι με δικαιώματα, τα σημαντικότερα από τα οποία ήταν το δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία και την επιδίωξη της ευτυχίας.

Ωστόσο, ο Τόμας Τζέφερσον, όταν έγραφε την Ανακήρυξη, δίπλα του βρισκόταν ο 14χρονος αδελφός της γυναίκας του Μάρθα, Ρόμπερτ Χέμινγκς, που δεν είχε αυτά τα δικαιώματα, διότι ο πατέρας της Μάρθα είχε σχέση με μία μαύρη σκλάβα και από αυτή τη σχέση γεννήθηκε ο Χέμινγκς.

Όταν το 1787 καθιερώθηκε στην Αμερική ένα ομοσπονδιακό σύστημα, η κατάσταση δεν άλλαξε.

Το “Εμείς, ο λαός των Ηνωμένων Πολιτειών” (We, the people of Unιited States) με το οποίο ξεκινάει το Σύνταγμα, δεν περιλαμβάνονται στην έννοια του λαού οι γυναίκες, οι μαύροι, οι σκλάβοι και οι ιθαγενείς.

Ο “κυρίαρχος λαός” αποτελούνταν από μία μικρή μειοψηφία. Εντωμεταξύ, απέτυχαν όλες οι εξεγέρσεις των σκλάβων, όμως άρχισε να διαμορφώνεται μία τάση ενάντια στη δουλεία. Κάποιοι πιστοί, έβλεπαν τον εξευτελισμό των “μαύρων παιδιών του Θεού” ως προσβολή προς τον Θεό, άλλοι, επηρεασμένοι από τον Διαφωτισμό, πίστευαν στην ισότητα των ανθρώπων. Άλλοι χρειάζονταν ελεύθερο εργατικό δυναμικό.

Ειδικά στις βιομηχανικές βόρειες πολιτείες, είχε διαμορφωθεί μία σοβαρή κοινή γνώμη κατά της δουλείας. Ωστόσο, η καπιταλιστική γεωργική παραγωγή που επικρατούσε στις νότιες πολιτείες βασιζόταν εξ ολοκλήρου στην εκμετάλλευση των σκλάβων. Οι ΗΠΑ χωρίζονταν όλο και περισσότερο σε Βορρά και Νότο. Η απόσταση μεταξύ των δύο μετώπων μεγάλωνε μέρα με τη ημέρα. Ο Γουίλιαμ Λόιντ Γκάρισον, ήταν ένας από τους πιο αποτελεσματικούς αγωνιστές κατά της δουλείας. Το 1831 είχε δηλώσει ως στόχο της οργάνωσης που ίδρυσε, τον τερματισμό της δουλείας. Στο πρώτο τεύχος της δικής του εφημερίδας, του Liberator, αναφώνησε: Δεν θα σκέφτομαι, δεν θα μιλάω και δεν θα γράφω προσεκτικά. Δεν θα είμαι αμφίθυμος, δεν θα απολογηθώ, δεν θα υποχωρήσω ούτε εκατοστό και η φωνή μου θα ακουστεί.

Πράγματι, η φωνή του ακούστηκε πολύ. Παρά τις απειλές θανάτου, έδωσε έναν μεγάλο και αποτελεσματικό αγώνα κατά της δουλείας.

Υπήρχε πλέον μια ευρεία κοινή γνώμη κατά της δουλείας. Εντωμεταξύ, όμως, η Αμερική βρισκόταν ένα βήμα πιο κοντά στον εμφύλιο πόλεμο. Πράγματι, το 1860, όταν ο Αβραάμ Λίνκολν, ο οποίος υποστήριζε τον τερματισμό της δουλείας, εξελέγη πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, ο εμφύλιος πόλεμος έγινε αναπόφευκτος. Ξεκίνησε ένας πόλεμος εναντίον των νότιων πολιτειών, οι οποίες επιχείρησαν να αποσχιστούν από τις ΗΠΑ και οι βόρειες πολιτείες κέρδισαν τον πόλεμο το 1865. Έτσι, το Άρθρο που απαγόρευε τη δουλεία συμπεριλήφθηκε στο αμερικανικό Σύνταγμα. Το 1870, οι μαύροι απέκτησαν το δικαίωμα να ψηφίζουν και να εκλέγονται, αλλά δεν μπορούσαν να γίνουν ισότιμοι πολίτες, διότι οι φυλετικές διακρίσεις συνεχίστηκαν αδιάκοπα… Αν και ο αγώνας για τα πολιτικά δικαιώματα στη δεκαετία του ‘60 κέρδισε έδαφος, ο ρατσισμός δεν εξαφανίστηκε. Η πρόσφατη άγρια δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ, μαρτυρά ότι στις ΗΠΑ ο θεσμικός ρατσισμός καλά κρατάει.

Παράλληλα, με την αμερικανική εμπειρία, ο ευρωπαϊκός αποικισμός ήρθε να ενισχύσει και να ‘’νομιμοποίηση’’ τον ρατσισμό. Η εκμετάλλευση των αποικιών συνοδεύτηκε με το αφήγημα περί ‘’εκπολιτισμού’’ και οι πληθυσμοί που βρίσκονταν κάτω από το καθεστώς αποικίας, βαφτίστηκαν ως ‘’απολίτιστοι’’.

Αυτά τα ιστορικά γεγονότα μαρτυρούν ότι ο ρατσισμός δεν είναι μόνον μία υπόθεση της ξενοφοβίας, αλλά αποτέλεσμα της εκμετάλλευσης και του εξευτελισμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. 

Τα πρόσφατα γεγονότα που έλαβαν χώρα στη Χλώρακα και στη Λεμεσό, αποδεικνύουν για ακόμα μία φορά τη μεγάλη πρόκληση που έχει η ανθρωπότητα να αγωνιστεί για την καταπολέμηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Μας δείχνουν πως το θεριό του ρατσισμού, δεν πρέπει να το υποτιμάμε και πως χρειάζεται διαρκείς αγώνας, πλαισιωμένος με την απαραίτητη παιδεία για να δαμαστεί.

*Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους