Οι Διακοινοτικές Σχέσεις στην Κύπρο και η περίπτωση της Πύλας
Του Χάρη Ψάλτη*
Με την κατάσταση στην Πύλα ήρθα σε επαφή για πρώτη φορά το 2007 όταν ξεκίνησα να εργάζομαι στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και ξεκίνησα την έρευνά μου για τις διακοινοτικές σχέσεις στην Κύπρο. Τότε, επισκέφτηκα το μοναδικό πλέον μικτό χωρίο στην Κύπρο· ας μην ξεχνάμε ότι το 1960 υπήρχαν στην Κύπρο διάσπαρτα 114 μικτά χωρία). Αργότερα, το 2010 διενεργήσαμε μια μεγάλη έρευνα με αντιπροσωπευτικό δείγμα από άτομα που έζησαν σε αυτά τα 114 μικτά χωριά και δημοσιεύθηκαν αρκετά ευρήματα για τον ρόλο της επαφής και των εμπειριών της ζωής στα μικτά χωρία από το εργαστήριό μας.
Σε γενικές γραμμές, οι κάτοικοι των μικτών χωριών, λόγω της καθημερινής επαφής τους, έχουν συνήθως μεγαλύτερο βαθμό εμπιστοσύνης για την άλλη κοινότητα και λιγότερη προκατάληψη και στερεότυπα. Αυτό το κατέδειξε και η έρευνά μας στην Πύλα. Η Πύλα έχει ωστόσο και ένα άλλο χαρακτηριστικό: Γίνεται συχνά θύμα ενός συμβολικού πολέμου εθνικιστικών κύκλων και από τις δυο πλευρές, οι οποίες τη βλέπουν ως πεδίο συμβολικού ανταγωνισμού (για αυτό το θέμα έχει γράψει ο συνάδελφος στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών Γιάννης Παπαδάκης). Αλλά, αυτή η δυναμική έρχεται έξω από το χωριό (π.χ. εθνικιστικός Τύπος, που μεγιστοποιεί προβλήματα που μπορεί να προκύπτουν στην καθημερινότητα και «εθνικοποιούνται»).
Ένα άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του χωριού Πύλα είναι ότι στα δημοτικά του όρια βρίσκονται και ελεύθερες και κατεχόμενες περιοχές όπως επίσης νεκρή ζώνη και βρετανικές βάσεις. Αυτή η ιδιότυπη κατάσταση δημιουργεί στην κοινότητα απομόνωση και προβλήματα διακίνησης και αξιοποίησης των περιουσιών των κατοίκων της. Τα γεγονότα που είδαν πρόσφατα το φως της δημοσιότητας, σχετίζονται ακριβώς με αυτήν την απομόνωση αφού οι ΤΚ ζητάνε πρόσβαση-δρόμο που δεν θα ελέγχεται από τις βρετανικές βάσεις μέσω Περγάμους, και σε αυτό αντέδρασε η ΕΚ πλευρά αλλά και τα Η.Ε. για παραβίαση του status quo της νεκρής ζώνης. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα Η.Ε θα κάνουν ότι είναι δυνατό, όχι μόνο για να επιλυθεί το πρόβλημα με τρόπο που θα ικανοποιεί και τις δύο επίσημες πλευρές αλλά κυρίως, τους κατοίκους και το γενικότερο καλό της Κύπρου, η οποία πρέπει να διαφυλάξει ως κόρην οφθαλμού αυτό το μοναδικό παράδειγμα διακοινοτικής συμβίωσης και μάλιστα να βρει τρόπους να ενδυναμώσει το χωριό και την ανάπτυξή του με τρόπο που οι κάτοικοι θα μπορούν να υπερβούν τα εμπόδια διακίνησης και αξιοποίησης της περιουσίας τους. Μια ιδέα για ένα μέτρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης θα ήταν να γίνει τέτοια ανάπτυξη στην περιοχή που θα δημιουργούσε ένα χωριό-πάρκο ειρήνης, με μικτά σχολεία ΕΚ-ΤΚ και επιχειρήσεις που θα φέρουν πραγματικά την Πύλα στο προσκήνιο ως παράδειγμα συνεργασίας και όχι ανταγωνισμού, όπως θέλουν ενίοτε να το παρουσιάζουν εθνικιστικοί κύκλοι.
Το άλλο μάθημα που παίρνουμε από τα πρόσφατα γεγονότα στην Πύλα είναι ότι το status quo δεν είναι στατικό και εγκυμονεί ανά πάσα στιγμή κινδύνους. Αυτό πιστεύω πως έχει γίνει αντιληπτό από την ευρύτερη κοινότητα των ΕΚ, ιδιαίτερα τα χρόνια που ακολούθησαν μετά τις συνομιλίες των εμπλεκομένων αξιωματούχων στο Κραν Μοντανά, όπου βλέπουμε ότι χρόνο με τον χρόνο η αποδοχή και η απήχηση της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας (ΔΔΟ) αυξάνεται. Το γεγονός αυτό εγώ το ερμηνεύω ως συνειδητοποίηση των αδιεξόδων της μη λύσης του Κυπριακού προβλήματος. Η γραφική παράσταση πιο κάτω είναι πολύ εύγλωττη.
*Ο Χάρης Ψάλτης είναι Καθηγητής στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου. https://www.ucy.ac.cy/directory/el/profile/cpsaltis/ Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους.
