Τουρκία :«Βραδυφλεγής βόμβα» το πρόγραμμα αποταμιεύσεων που προστατεύονται από την πτώση της λίρας

Κωνσταντινούπολη, Μηνάς Βασιλειάδης

Η Κεντρική Τράπεζα είχε ήδη ανακοινώσει την πρόθεσή της να διακόψει σταδιακά, μέχρι το τέλος του 2024, το πρόγραμμα αποταμιεύσεων σε λίρες που προστατεύονται από την πτώση της ισοτιμίας (Kur Korumalı Mevduat), όμως από ανακοίνωσή της —η οποία δημοσιεύθηκε όχι εργάσιμη μέρα, αλλά την Κυριακή— προκύπτει ότι επισπεύδει την απόσυρση του προγράμματος, καθώς ζητά από τις τράπεζες να βρουν τρόπους να κατευθύνουν τους καταθέτες σε άλλα επενδυτικά ή ταμιευτικά προϊόντα.

Σύμφωνα με την τουρκική υπηρεσία του BBC, η οποία επικαλείται δηλώσεις ανώνυμου αξιωματούχου του τραπεζικού τομέα, οι τράπεζες θα μπορούσαν πχ να χρησιμοποιήσουν ως κίνητρο τα υψηλότερα επιτόκια.

Σημειώνεται ότι το πρόγραμμα αυτό (Kur Korumalı Mevduat) εφαρμόστηκε από την Κυβέρνηση προ διετίας ως ύστατη λύση για επιστρέψουν οι τούρκοι καταθέτες στις τουρκικές τράπεζες και στη λίρα, η οποία έχανε αξία τάχιστα. Η φιλοσοφία του προγράμματος είναι ότι το κεφάλαιο διατηρείται σε λίρες, όμως —σε περίπτωση πτώσης του τουρκικού νομίσματος— η ονομαστική του αξία προσαρμόζεται, ακολουθώντας το δολάριο ή το ευρώ. Έτσι με τη λήξη της προθεσμίας το κράτος συμπληρώνει το ‘χαμένο’ ποσό από το Θησαυροφυλάκιο.

Σήμερα οι καταθέσεις στο εν λόγω πρόγραμμα υπολογίζονται στα $124 δις και οι ξένοι επενδυτές έχουν ήδη στρέψει τα βλέμματα στην τουρκική οικονομία, περιμένοντας να δουν εάν —και με ποιόν τρόπο— θα καταφέρει να ξεπεράσει τον σκόπελο.

Το Bloomberg περιγράφει την κατάσταση ως εξής: «Μετά από μία δεκαετία κατά την οποία η τουρκική λίρα βρέθηκε σε ελεύθερη πτώση, οι πολιτικοί στην Άγκυρα είχαν μια ιδέα που υποσχόταν μια γρήγορη λύση και βοήθησε να αποφευχθεί μια ακόμα νομισματική κρίση. Όμως, σχεδόν δύο χρόνια μετά, το πρόγραμμα αποταμίευσης που υποστηρίχθηκε από την κυβέρνηση, και «αγόρασε» μήνες σταθερότητας για το τουρκικό νόμισμα, έχει γίνει πολύ μεγάλο για να χαλαρώσει και πολύ επικίνδυνο για να διακοπεί.

ΦΩΤΟ: Bloomberg

»Αρχικά θεωρήθηκε ως μέτρο έκτακτης ανάγκης, έκτοτε έγινε ένα απαραίτητο, αλλά δαπανηρό εργαλείο. Επομένως, οι ανακοινώσεις της κεντρικής τράπεζας την Κυριακή ότι περιορίζει το πρόγραμμα αυτό έγιναν δεκτές με αρκετή νευρικότητα.

»Στα $124 δις, οι αποταμιεύσεις που συνδέονται με συνάλλαγμα αντιπροσωπεύουν πλέον περισσότερο από το ένα τέταρτο των συνολικών καταθέσεων. Το πρόγραμμα ‘στραγγίζει’ τα κρατικά ταμεία και περιορίζει τους υπεύθυνους χάραξης οικονομικής πολιτικής που υιοθετούν μια πιο συμβατική πορεία προς τα εμπρός, για την οικονομία των $900 δις, μετά τις εκλογές του Μαΐου.

»Καθώς η κεντρική τράπεζα, υπό την ηγεσία της Χαφιζέ Γκαγιέ Ερκάν, ετοιμάζεται να προχωρήσει σε μια ακόμα αύξηση των επιτοκίων αυτή την εβδομάδα —μια απόφαση που θα ήταν ταμπού υπό τον προκάτοχό της— το πρόγραμμα αποταμιεύσεων σε λίρες που προστατεύονται από την πτώση της ισοτιμίας μπορεί να καταστεί ένα από τα μόνιμα κληροδοτήματα τής εποχής των ανορθόδοξων οικονομικών υπό τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν».

Αναλυτές της Citigroup Inc. σχολίαζαν στο Bloomberg ότι «δεν αναμένουμε η κεντρική τράπεζα να είναι σε θέση να αναστρέψει αυτή τη διευκόλυνση του καθεστώτος καταθέσεων μεσοπρόθεσμα, δεδομένης της κακής κάλυψης των αποθεματικών σε συνάλλαγμα και του προφίλ των επερχόμενων εξαγορών χρέους σε συνάλλαγμα στην τουρκική οικονομία».

Παράλληλα, η S&P Global Ratings εκτιμά ότι η τουρκική οικονομία είναι τώρα «πιο δολαριοποιημένη» από ό,τι ήταν το 2019 (μετά την τότε νομισματική κρίση), παρά την ύπαρξη του εν λόγω προγράμματος καταθέσεων.

Το Bloomberg αναφέρει επίσης ότι, αξιωματούχος με άμεση γνώση των σχεδίων της Κεντρικής Τράπεζας, ζητώντας να μην κατονομαστεί λόγω της ευαισθησίας του θέματος, δήλωσε ότι τα επιτόκια καταθέσεων σε λίρες, τα οποία έπεφταν πριν από την απόφαση του Σαββατοκύριακου, αναμένεται τώρα να αυξηθούν.

Πάντως ο Πρόεδρος Ερντογάν εμφανίστηκε αισιόδοξος για την οικονομία και ζήτησε και πάλι πίστη στο πρόγραμμά του από τους πολίτες. Μιλώντας σε δημοσιογράφους που τον συνόδευαν στο αεροπλάνο του καθώς επέστρεφε από την Ουγγαρία, ο κ. Ερντογάν είπε ότι το οικονομικό του επιτελείο είναι ικανό να μειώσει τον πληθωρισμό σε μονοψήφια επίπεδα, διότι η κυβέρνησή του κατάφερε να μειώσει τον πληθωρισμό σε μονοψήφια επίπεδα στο παρελθόν και έτσι θα το πετύχει και πάλι.