Εκατό χρόνια από την Συνθήκη της Λωζάνης
Στις 24 Ιουλίου 1923, πριν εκατό χρόνια και 101 από την Μικρασιατική Καταστροφή, συνήλθε στη Λωζάννη της Ελβετίας η τελική πράξη μιας μακράς διαπραγμάτευσης, η οποία διήρκεσε οκτώ μήνες και κατέληξε στην υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης ανάμεσα στη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ιαπωνία, την Ελλάδα, τη Ρουμανία και το Βασίλειο των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων, από τη μία πλευρά, και στην Τουρκία, από την άλλη.
Το κείμενο της Συνθήκης περιλάμβανε 143 άρθρα και συνοδευόταν από 17 Συμβάσεις, Συμφωνίες, Πρωτόκολλα και Δηλώσεις. Η Συνθήκη της Λωζάννης δεν αφορούσε αποκλειστικά τα εκκρεμή ελληνοτουρκικά ζητήματα, αλλά ρύθμιζε και θέματα που σχετίζονταν με τα Στενά των Δαρδανελλίων, της Προποντίδας και του Βοσπόρου, τη Μέση Ανατολή, την αποπληρωμή των ομολογιούχων του δημόσιου οθωμανικού χρέους κ.ά. Επρόκειτο ουσιαστικά για μια συνθήκη η οποία επικύρωνε το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ρύθμιζε τα ζητήματα που ανέκυψαν από τη διάλυσή της.
Η Συνθήκη της Λωζάνης στο Palais de Rumineτης Ελβετίας (ΦΩΤΟ ΕΠΑΝΩ : in.gr) ως η τελευταία και οριστική συνθήκη ειρήνης μετά τον Μεγάλο Πόλεμο, συμπληρώνοντας και αντικαθιστώντας την Συνθήκη των Σεβρών του 1920, που δεν μπόρεσε να εφαρμοστεί στην πράξη. Με βάση το άρθρου 23, η Τουρκία εκχώρησε πλήρως στο Ηνωμένο Βασίλειο τα κυριαρχικά της δικαιώματα επί της Κύπρου.
Στην Συνθήκη ενσωματώνονται οι Συμβάσεις περί Ελληνικών και Μουσουλμανικών Πληθυσμών.
Ένα σημείο διαφωνίας ήταν η καταβολή πολεμικών αποζημιώσεων από την Ελλάδα, κάτι για το οποίο η τελευταία δήλωνε αδυναμία. Τελικά η Τουρκία δέχθηκε να της αποδοθεί το τρίγωνο του Κάραγατς στη Θράκη, γνωστό και ως Παλαιά Ορεστιάδα, αντί αποζημιώσεων. Τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος παραχωρήθηκαν στην Τουρκία με τον όρο ότι θα διοικούνταν με ευνοϊκούς όρους για τους Έλληνες (το 1926 η τουρκική κυβέρνηση ακύρωσε με νόμο αυτή τη διάταξη). Ο Οικουμενικός Πατριάρχης έχασε την ιδιότητα του Εθνάρχη και το Πατριαρχείο τέθηκε υπό ειδικό διεθνές νομικό καθεστώς.
Σε αντάλλαγμα, η Τουρκία παραιτήθηκε από όλες τις διεκδικήσεις για τις παλιές περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εκτός των συνόρων της και εγγυήθηκε τα δικαιώματα των μειονοτήτων στην Τουρκία, αλλά στην πράξη δεν φάνηκε συνεπής. Με ξεχωριστή συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αποφασίστηκε η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών από τις δύο χώρες και η «μη εγκατάσταση ναυτικής βάσεως» κάποιων νησιών του Αιγαίου (Λήμνος, Σαμοθράκη, Σάμος, Χίος, Λέσβος, Ικαρία). Αργότερα με τη Συνθήκη του Μοντρέ, στην οποία η Ελλάδα ήταν συμβαλλόμενο μέρος, η Τουρκία ξαναπέκτησε το δικαίωμα στρατιωτικοποίησης των Στενών, της Ίμβρου, Τενέδου, και αντίστοιχα η Ελλάδα της Λήμνου και Σαμοθράκης.
Εφημερίδα”Καθημερινή”Αθηνών ,25 Ιουλίου 1923
Η ανταλλαγή μειονοτήτων προκάλεσε μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών. Μετακινήθηκαν από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη στην Ελλάδα 1.650.000 Οθωμανοί υπήκοοι, χριστιανικού θρησκεύματος και από την Ελλάδα στην Τουρκία 670.000 Έλληνες υπήκοοι, μουσουλμανικού θρησκεύματος. Η θρησκεία και όχι η εθνικότητα αποτέλεσε το βασικό κριτήριο για την ανταλλαγή . Σύμφωνα με το άρθρο 2β της συνθήκης χρησιμοποιήθηκε ο όρος Μουσουλμάνοι και όχι Τούρκοι. Αυτό οφείλεται στο ότι κατά την οθωμανική αυτοκρατορία η θρησκεία μετρούσε πολύ περισσότερο από ότι η εθνικότητα και από την άλλη πλευρά η Τουρκία ήθελε όλοι οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης να παραμείνουν. Στα Βαλκάνια χρησιμοποιείται ο όρος Τούρκος αρκετές φορές ως συνώνυμο με τον μουσουλμάνο επειδή στο σύστημα των Οθωμανικών μιλέτ (ήταν κύριο στοιχείο στη διοίκηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας) όλοι οι μουσουλμάνοι ανήκαν σε μια ενιαία κοινότητα.
*Παρατίθεται το πλήρες κείμενο της Συνθήκης σε ελληνική μετάφραση
Η Συνθήκη της Λωζάνης του 192ε by ARISTEIDIS VIKETOS on Scribd
*Διαβάστε και τα κείμενα στους συνδέσμους:
Συνθήκη της Λωζάνης: Η ανταλλαγή των πληθυσμών μέσα από τον Τύπο της εποχής | in.gr
