Το άνοιγμα του ΑΚΕΛ στην κοινωνία
Του Θέμου Δημητρίου*
Την Τετάρτη, 28 του Ιούνη 2023, πραγματοποιήθηκε στο νέο κτίριο του Δημαρχείου Λευκωσίας συνάντηση, που χαρακτηρίστηκε σαν «εναρκτήριο λάκτισμα» για την αναδιαμόρφωση των «Νέων Δυνάμεων» και το άνοιγμα του ΑΚΕΛ στην κοινωνία. Η συνάντηση είχε το φορματ μιας κοινωνικης δεξίωσης με ελαφρυ καλοπαρουσιασμένο κέιτερινγκ και κρασι. Ομιλητες στη συνάντηση ήταν ο Ανδρέας Μαυρογιάννης και ο Στέφανος Στεφάνου. Παρόντες ήταν ως επι το πλείστον πρόσωπα πέρα απο το ΑΚΕΛ που πήραν μέρος στην προεκλογικη εκστρατεία των τελευταίων προεδρικων εκλογων και ηγετικα και μεσαία στελέχη του κόμματος. Υπήρχαν σημαντικες απουσίες, μερικες απο τις οποίες, όπως φάνηκε αργότερα, δεν ήταν τυχαίες.
Η ομιλία του Ανδρέα Μαυρογιάννη ήταν στην ουσία μια σύνοψη του απολογισμου των εκλογων και του αποτελέσματός-τους, ενός απολογισμου που δικαιολογημένα απο την πλευρα-του κρίνεται θετικα, και δήλωση της πρόθεσής-του να συνεχίσει την προσφορα-του στα κοινα. Πιο αποκαλυπτικη ήταν η ομιλία του Στέφανου Στεφάνου όσον αφορα τους προβληματισμους του ΑΚΕΛ για το πολυδιαφημιζόμενο «άνοιγμα» του ΑΚΕΛ στην κοινωνία. Ανκαι δεν έδωσε συγκεκριμένη μορφη ή σχέδιο για το «άνοιγμα» περιέγραψε σε αδρες γραμμες τις προθέσεις του κόμματος απέναντι στους εν δυνάμει συνεργάτες-του την επόμενη περίοδο. Απευθυνόταν αποκλειστικα σε ανθρώπους έξω απο το ΑΚΕΛ, με κύρια έμφαση σε μεσαία και ανώτερα κοινωνικα στρώματα.
Η σημειολογία της εκδήλωσης είναι σημαντικη και αξίζει να την αναλύσουμε λίγο περισσότερο. Το ΑΚΕΛ είναι το κατεξοχην κόμμα των λαϊκων στρωμάτων και δεν μας έχει συνηθίσει σε τέτοιου είδους κοινωνικες συναντήσεις. Οι κοινωνικες συναντήσεις των μελων και των φίλων του ΑΚΕΛ έχουν εντελως διαφορετικο χαρακτήρα. Είναι φανερο πως η εκδήλωση έγινε για τους εν δυνάμει συνεργάτες του ΑΚΕΛ, με στόχο τη συνάντησή-τους με ηγετικα στελέχη του κόμματος. Αυτο δεν θα αποτελούσε πρόβλημα αν η συνάντηση είχε στόχο την πολιτικη συζήτηση και την αναζήτηση τρόπων και μορφων συνεργασίας. Η κοινωνικη φύση όμως της εκδήλωσης δείχνει μια σειρα απο συνειδητες ή υποσυνείδητες προσεγγίσεις απο την ηγεσία του ΑΚΕΛ για τη μορφη της συνεργασίας:
- Η συνεργασία περιορίζεται σε ηγετικο επίπεδο, τουλάχιστον απο μέρους του ΑΚΕΛ. Η ηγεσία φαίνεται να προσανατολίζεται σε συμφωνίες του κόμματος με διάφορες προσωπικότητες και οργανώσεις ή ομάδες πολιτων.
- Η ηγεσία του κόμματος εντοπίζει τους πιθανους συνεργάτες-της ανάμεσα στις μεσαίες και ανώτερες μεσαίες τάξεις, και είναι διατεθειμένη να υιοθετήσει την κοινωνικη-τους συμπεριφορα προκειμένου να πετύχει τη συνεργασία-τους. Προσπαθει να σπάσει τον πάγο και να μιλήσει μαζι-τους στο δικο-τους γήπεδο.
- Η ηγεσία θέλει να διατηρήσει τη σχέση-της με τη βάση του κόμματος και την εσωτερικη ιδεολογικη-της προσέγγιση. Προσπαθει να διατηρήσει το όραμα του σοσιαλισμου αποσυνδέοντάς-το απο τις πολιτικες συνεργασίας που επιδιώκει. Αυτο δεν είναι καινούριο, αλλα γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο σε μια περίοδο συστημικης κρίσης του καπιταλισμου.
Αυτη η προσέγγιση δημιουργει αντιφάσεις που εκφράζονται με διάφορους τρόπους. Η νοοτροπία που φαίνεται να επικρατει (εμεις, το ΑΚΕΛ, και οι άλλοι) δημιουργει την εντύπωση πως το κτίσιμο της συνεργασίας θα είναι ανάμεσα σε δυο μπλοκ που πρέπει να διαπραγματευτουν τους όρους-της. Αυτο με τη σειρα-του έχε τις δικες-του παρενέργειες. Απο τη μια, το ΑΚΕΛ πρέπει να «μετακινηθει» απο τις θέσεις-του, να κάμει υποχωρήσεις για να χωρέσουν και οι υπόλοιποι στο πρόγραμμα του «μετώπου». Ετσι προκύπτει η συζήτηση αν θα πρέπει το ΑΚΕΛ να «κινηθει δεξια», αν θα πρέπει να γίνει «σοσιαλδημοκρατικο κόμμα», αν θα διατηρήσει το «μαρξιστικο/λενινιστικο»-του χαρακτήρα. Η ομιλία του Στέφανου Στεφάνου στη συγκέντρωση προσπαθει να γεφυρώσει τις αντιφάσεις:
…Όποιος θέλει να κατανοήσει ποιο είναι το πολιτικό DNA του ΑΚΕΛ και ποια η ταυτότητα του κόμματος θα πρέπει να ανατρέξει δεκαετίες προηγουμένως, στην αφετηρία της ίδρυσής του. Από τότε κιόλας το ΑΚΕΛ αυτοπροσδιοριζόταν ως ένα πλατύ κόμμα της Αριστεράς, ένα λαϊκό κόμμα των εργαζομένων που έχει ως σημείο αναφοράς τη χώρα και τον λαό μας.
… Αυτό το γεγονός, που δεν είναι το μοναδικό στην Ιστορία, έχει αποδείξει έμπρακτα ότι η ιδεολογία του Κόμματος, ο Μαρξισμός, όχι μόνο δεν αποτελεί εμπόδιο για ένα ανοικτό προς την κοινωνία κόμμα των εργαζομένων, αλλά, αντίθετα, το επιβάλλει.
Θα μπορούσε κανεις να συζητήσει για το τί είναι το «DNA του ΑΚΕΛ» και τί είναι αυτο που το έκαμε να αποκτήσει «σημαντικη δυναμικη» και να βρεθει «στην πρωτοπορία των μεγάλων απεργιακων αγώνων» και «των εθνικων αγώνων για το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση». Ωστόσο, αυτο που είναι σημαντικο στη συζήτησή-μας είναι η προσπάθεια να συντηρηθει η άποψη ότι η εσωτερικη ιδεολογία του κόμματος δεν αλλάζει και ότι είναι συμβατη με την έννοια του «πλατιου κόμματος της Αριστερας».
Σαν δείγμα της μετακίνησης του κόμματος που το ΑΚΕΛ προτίθεται να κάμει, ο Στέφανος Στεφάνου αναφέρεται σε στελέχη του κόμματος που διαγράφηκαν στο παρελθον, υπονοώντας έμμεσα ότι θα αποκατασταθουν:
Με το βλέμμα στο μέλλον θα διοργανωθούν εκδηλώσεις για να τιμηθούν εμβληματικές προσωπικότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και της Αριστεράς, ανάμεσά τους οι Αδάμ Αδάμαντος και Πλουτής Σέρβας, καθώς από το παρελθόν μπορούμε επίσης να αντλήσουμε μηνύματα ενότητας στη βάση συγκεκριμένου πολιτικού προγράμματος που απέδωσε εξαιρετικά αποτελέσματα για την κοινωνία και, ειδικά, για όλους όσοι έχουν ανάγκη από στήριξη και φροντίδα για να μπορέσουν να επιβιώσουν.
Πέρα απο το γεγονος ότι οι περιπτώσεις του Αδαμ Αδάμαντος και του Πλουτη Σέρβα είναι δυο εντελως ξεχωριστες περιπτώσεις, το να τιμηθουν στα πλαίσια εκδηλώσεων «για να τιμηθούν εμβληματικές προσωπικότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και της Αριστεράς» δεν αποτελει ούτε αποκατάσταση ούτε και ξεκαθαρίζει το τοπίο για τους λόγους που διαγράφηκαν και για τους λόγους που σήμερα το ΑΚΕΛ έχει διαφορετικη στάση απέναντί-τους. Η μόνη λογικη στη συμπερίληψή-τους στην ομιλία του Στέφανου Στεφάνου είναι η διαβεβαίωση προς το μη-Ακελικο ακροατήριο της συνάντησης ότι το κόμμα είναι σήμερα πιο ανεκτικο απ’ ότι στο παρελθον.
ΦΩΤΟ ΑΚΕΛ
Απο την άλλη, οι επίδοξοι συνεργάτες, παρα τον πολυ σημαντικο ρόλο που έχουν να παίξουν σαν σύνολο σ’ αυτη τη συνεργασία, αισθάνονται πολυ αδύναμοι, ο καθένας ξεχωριστα, μπροστα στη συντριπτικη υπεροχη του ΑΚΕΛ σε οργάνωση, αριθμους και συγκρότηση για να έχουν κάποιου είδους «πολιτικη ισότητα» στα πλαίσια της συνεργασίας. Υπάρχει πάντα η καχυποψία ότι το ΑΚΕΛ θα συνεχίσει την πολιτικη να επιβάλλει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τη δικη-του άποψη και να χρησιμοποιει τη συνεργασία στα πλαίσια της απόσπασης ψήφων στις εκάστοτε εκλογες. Η ομιλία του Στέφανου Στεφάνου προσπαθει να διασκεδάσει αυτους τους φόβους αλλα περιέχει αντιφάσεις που δεν καθησυχάζουν κανένα:
…Το πρώτο που πρέπει να ξεκαθαρίσω είναι ότι δεν έχουμε στο μυαλό μας προπαρασκευασμένες λύσεις. Μέσα από τον διάλογο που ήδη ξεκίνησε συνθέτουμε απόψεις και διαμορφώνουμε το μοντέλο λειτουργίας αυτής της νέας δομής.
…Για την πολιτική ατζέντα αναφέρθηκα προηγουμένως. Είναι το πρόγραμμα πάνω στο οποίο στηρίξαμε την εκλογική προσπάθειά μας. Διαφορετικοί άνθρωποι, με διαφορετικές προτεραιότητες, διαφορετικές πολιτικές, ιδεολογικές ή κομματικές καταβολές, αλλά με κοινό όραμα για τη ρότα που πρέπει να ακολουθήσει η χώρα.
Σε σχέση με την οργανωτική συγκρότηση, στόχος μας είναι να δημιουργηθεί μια δομή η οποία θα διασφαλίζει τη συμμετοχικότητα στη διαμόρφωση πολιτικών και την αποτελεσματικότητα στην πολιτική δράση. Θα πρόκειται για μια πολιτική πλατφόρμα η οποία δεν θα προϋποθέτει την ένταξη στο ΑΚΕΛ. Θα δίνει τη δυνατότητα του διαλόγου και των ζυμώσεων με τη διατύπωση προτάσεων, παρεμβάσεων καθώς και συμμετοχή σε κοινές δράσεις. Πρόθεσή μας είναι να αξιοποιήσουμε την τεχνογνωσία προσωπικοτήτων εγνωσμένου κύρους και να αντλήσουμε από την πολιτική σοφία των πολλών στη βάση μιας ειλικρινούς σχέσης αλληλοσεβασμού και αλληλοεκτίμησης.
Η διαβεβαίωση ότι δεν έχουν στο μυαλο-τους «προπαρασκευασμένες λύσεις» και «διαμορφώνουν το μοντέλο λειτουργίας αυτης της νέας δομης» μέσα απο το «διάλογο που ήδη ξεκίνησε» μπορει να είναι πραγματικότητα. Η αλήθεια είναι όμως πως οι περισσότεροι παρόντες στην εκδήλωση δεν ήταν γνώστες του «διαλόγου που ήδη ξεκίνησε». Η περιγραφη για τη δουλεια που γίνεται για το Καταστατικο Συνέδριο του ΑΚΕΛ τον Νοέμβριο είναι εσωτερικη λειτουργία του ΑΚΕΛ, για την οποία οι επίδοξοι συνεργάτες-του δεν έχουν εμπλοκη. Απ’ ότι ξέρουμε πολυ λίγες δομημένες συζητήσεις του ΑΚΕΛ με μη-Ακελικες οργανώσεις και προσωπικότητες έχουν πραγματοποιηθει, και όχι πάντα με ευτυχη αποτελέσματα.
Τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο προβληματικα όταν ο Στέφανος Στεφάνου, εντοπίζοντας την διάχυτη καχυποψία αναφέρεται στις εκλογες:
Σε όσους παραμένουν καχύποπτοι ως προς τα κίνητρα ή την κατάληξη αυτής της προσπάθειας, απαντώ ευθέως και χωρίς να μασώ τα λόγια μου: Η προσπάθεια αυτή δεν δρομολογείται σε πολιτικό κενό. Υπάρχει συγκεκριμένος ορίζοντας: η διπλή εκλογική αναμέτρηση το 2024 και οι επόμενες βουλευτικές εκλογές, όπου θα μετρηθεί επί του εδάφους η αλληλεπίδραση του ΑΚΕΛ με τις μεμονωμένες προσωπικότητες ή τα οργανωμένα σύνολα.
Η επικέντρωση του στόχου της συνεργασίας στις εκλογες (Ευρωεκλογες, Δημοτικες και Κοινοτικες εκλογες, Βουλευτικες εκλογες) φαίνεται να περιορίζει τις φιλοδοξίες της συνεργασίας σε εκλογικη επιτυχία του ΑΚΕΛ με τη συμπερίληψη συνεργατων και την ανάδειξη «σημαντικων κοινοβουλευτικων προσωπικοτήτων». Αυτη όμως η προοπτικη επιτείνει τις καχυποψίες και εκκολάπτει ανταγωνισμους ανάμεσα στους επίδοξους συνεργάτες του ΑΚΕΛ.
Το γεγονος παραμένει ότι όσο η συνεργασία εστιάζεται στην εκλογικη επιτυχία του ΑΚΕΛ, τόσο η νοοτροπία «το ΑΚΕΛ και οι άλλοι» θα εδραιώνεται και θα εκφυλίζεται η προσπάθεια για κοινωνικη συμμαχία σε περιστασιακη και πρόσκαιρη εκλογικη συνεργασία. Κάτι τέτοιο δεν χτίζει ένα «κοινωνικο μέτωπο» αλλα είναι καταδικασμένο να παραμείνει σε επίπεδο μιας πολυ μικρης πρόσθεσης στους ψήφους του ΑΚΕΛ. Μιας πρόσθεσης που έρχεται με μεγάλο κόστος για τη σοσιαλιστικη ιδεολογία του κόμματος που, με τη σειρα-του, απομακρύνει αριστερους ψηφοφόρους, ακελικους ή άλλους.
Αυτο δεν αναιρει την ανάγκη και τη δυνατότητα να «ανοίξει» το ΑΚΕΛ στην Κοινωνία, ούτε και κάμνει αδύνατη τη δημιουργία συνεργασιων που να διαμορφώσουν πολιτικες και να αγωνιστουν για την εφαρμογη-τους. Αυτο που δυσκολεύει τα πράγματα είναι η επικέντρωση των προσπαθειων στις επόμενες και τις μεθεπόμενες και τις πάρα κάτω εκλογες. Οι εκλογες είναι σημαντικοι σταθμοι στα πολιτικα δρώμενα μιας χώρας, δεν είναι όμως η μόνη μορφη πολιτικης έκφρασης και δημοκρατικης δράσης. Πολυ πιο σημαντικο, και προϋπόθεση για εκλογικες επιτυχίες, είναι η διαμόρφωση πολιτικης σε διάφορους τομεις που απασχολουν την κοινωνία. Μια διαμόρφωση που πρέπει να γίνει απο κοινου μέσα απο κοινη εργασία και όχι να προέλθει απο παζαρέματα και «αμοιβαίες παραχωρήσεις». Πολιτικες που θα τύχουν επεξεργασίας και, ελπίζουμε, κοινης αποδοχης σαν αναγκαίες και επιθυμητες απο όλους.
Πώς μπορει να χτιστει η κοινη πολιτικη δουλεια; Θα ήταν υπερφίαλο να προτείνει κανεις συγκεκριμένες δομες για τον απλούστατο λόγο ότι δεν υπάρχει μια μοναδικη λύση. Στην πραγματικότητα, με καλη θέληση, υπάρχουν πολλα σχήματα που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν τη συζήτηση και τη διαμόρφωση πολιτικης. Ωστόσο, κάποιες γενικες αρχες μπορουν να προταθουν και να αποτελέσουν «τροφη για σκέψη» στην προσπάθεια.
- Μέρη της προσπάθειας είναι το ΑΚΕΛ, πολιτικες και κοινωνικες ομάδες, άτομα και προσωπικότητες που θέλουν να συμμετέχουν στη βάση μιας γενικης διακήρυξης αρχων.
- Το ΑΚΕΛ, σαν η συντριπτικα μεγαλύτερη δύναμη, έχει την ευθύνη να οργανώσει, να συντονίσει και να φέρει σε πέρας την πρωταρχικη ανάγκη για τη διαμόρφωση των βασικων αρχων της συνεργασίας.
- Οι διάφορες ομάδες και προσωπικότητες πρέπει να έχουν τη δυνατότητα «αποτελεσματικης συμμετοχης» στη διαμόρφωση πολιτικης και τη δράση της συνεργασίας. Αυτο δεν μπορει να γίνει με τυπικες αποφάσεις και διατάξεις, αλλα μέσα απο την κοινη θέληση για κοινη δουλεια και δράση.
- Αμεση δημιουργία γραφείου επαφης και ενημέρωσης. Το γραφείο θα έχει στόχο τη συγκέντρωση πληροφοριων και απόψεων που ενδιαφέρουν όσους συμμετέχουν και τη διανομη-τους σε όλους ώστε να υπάρχει ένα βασικο επίπεδο κοινης πληροφόρησης και γνώσης σε διάφορα θέματα. Το γραφείο μπορει επίσης να προτείνει ή να διακινει προτάσεις για κοινη πολιτικη που μπορουν να υιοθετουν όλοι ή ορισμένοι απο τους συμμετέχοντες.
- Τακτικη απο κοινου διοργάνωση διαλέξεων, σεμιναρίων, συνεδρίων κλπ σε διάφορα θέματα ώστε να γίνονται ανοικτες συζητήσεις και να παράγεται πολιτικη. Αυτο θα δώσει τη δυνατότητα πλατιας συμμετοχης και ουσιαστικης αλληλοκατανόησης και κοινης αντίληψης. Θα συμβάλει επίσης στην εδραίωση της εμπιστοσύνης ανάμεσα στους συμμετέχοντες.
- Εγκαιρη συνεργασία για τις εκάστοτε εκλογες και διαμόρφωση στόχων και αποτελεσματικης προεκλογικης εκστρατείας.
Μπορουν να γίνουν πολλες ακόμα ενέργειες, αλλα δεν πρέπει να γίνουν βιαστικα. Πρέπει να χτιστουν οργανικα και με ρυθμους που να μπορουν να ακολουθήσουν τόσο το ΑΚΕΛ όσο και οι υπόλοιποι συμμετέχοντες στην προσπάθεια. Ούτε το ΑΚΕΛ ούτε και οι υπόλοιποι δεν έχουν μια ξεκάθαρη άποψη για το τί πρέπει να γίνει. Αυτο δεν είναι κατανάγκην κακο, αντίθετα ίσως να είναι και μια ευκαιρία να χτίσουμε μαζι αυτη τη συνεργασία, όχι απλα να την δεχτούμε, με ή χωρις παζαρέματα.
Για να επιστρέψουμε όμως στη σημειολογία της συνάντησης στο Δημαρχείο Λευκωσίας. Το πρόβλημα δεν ήταν ούτε το φορματ ούτε το faux luxe περιβάλλον. Ηταν κύρια η αίσθηση ότι ήταν μια συνάντηση της ελιτ του ΑΚΕΛ με την ελιτ των συνεργαζομένων. Στη συζήτηση πρέπει να εμπλακουν πολυ πλατύτερα στρώματα της κοινωνίας για να έχει ουσιαστικα αποτελέσματα.
Θέμος Δημητρίου
14 Ιουλίου 2023
* Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους.
