Είναι έγκυρη η ποινή της αργίας στον πρώην Κιτίου κ. Χρυσόστομο;

Του Δρ. Αναστάσιου Βαβούσκου*

Προ μηνός, στις 13 Ιουνίου 2023, η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Κύπρου, κατ’  εφαρμογήν της διατάξεως του άρθρου 14 πργφ. 3 του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Κύπρου (εφεξής ΚΧΕΚ), επέβαλε στον πρώην Μητροπολίτη Κιτίου κ. Χρυσόστομο την ποινή της αργίας μέχρι την τελεσιδικία της αποφάσεως, που εξέδωσε σε πρώτο βαθμό το Επαρχιακό Δικαστήριο Λάρνακας, επιβάλλοντας στον ιεράρχη ποινή 12 μήνες φυλάκισης με αναστολή για την υπόθεση άσεμνης επίθεσης σε (τότε) ανήλικη, που χρονολογείται από το 1981.

Περαιτέρω,  η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Κύπρου εξουσιοδότησε τον νυν Μητροπολίτη Κιτίου κ. Νεκτάριο, να εφαρμόσει τα όσα προβλέπονται στον ΚΧΕΚ για τη μεταστέγαση και τα δικαιώματά του.

Άρα, η απόφαση της Ιεράς Συνόδου έχει δύο σκέλη. Το πρώτο σκέλος αφορά στην επιβολή της ποινής της αργίας, ενώ το δεύτερο σκέλος στην παρεπόμενη από την επιβολή της ποινής της αργίας ποινή της στερήσεως των ειδικών προνομίων ως προς την στέγαση, την περίθαλψη και την διατροφή του καταδικασθέντος Αρχιερέα.

Επί της αποφάσεως αυτής της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Κύπρου θέλω να επισημάνω τα εξής:

Α΄. Κατά την διάταξη του άρθρου 14 πργφ. 3 εδ. β΄: «Περαιτέρω, σε όλως έκτακτες και εξαιρετικές περιστάσεις, στις οποίες υφίστανται αποχρώσες ενδείξεις για την τέλεση βαρυτάτου εκκλησιαστικού αδικήματος, και έχει προκληθεί, για τον λόγο αυτόν, ισχυρός σκανδαλισμός, μπορεί ακόμη η Ιερά Σύνοδος να τον θέσει σε αργία, με την παραπάνω πλειονοψηφία, μέχρι την έκδοση τελεσίδικης δικαστικής αποφάσεως».

Η ανωτέρω διάταξη τυγχάνει εφαρμογής, διότι πληρούνται όλες οι προβλεπόμενες από αυτήν προϋποθέσεις, δηλαδή:

1. έχουμε έκτακτη και εξαιρετική περίπτωση, καθόσον δεν είναι σύνηθες και στοιχείο της καθημερινότητας να καταδικάζεται Αρχιερέας για σεξουαλική παρενόχληση ανήλικης κοπέλας
2. έχουμε τις αποχρώσες ενδείξεις, δηλαδή την απόφαση του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λάρνακας περί της καταδίκης τους
3. έχουμε βαρύτατο εκκλησιαστικό αδίκημα, την σεξουαλική παρενόχληση της ανήλικης κοπέλας
4. έχουμε ισχυρό σκανδαλισμό, επειδή αποδεικνύεται, ότι επί σαράντα έτη ήταν Αρχιερέας και ασκούσε τα λειτουργικά και διοικητικά καθήκοντα του κληρικός, που είχε τελέσει κανονικό παράπτωμα ηθικής τάξεως.

Επομένως, η Ιερά Σύνοδος μπορούσε καταρχήν – μετά την έκδοση της οριστικής αποφάσεως του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λάρνακας –  να θέσει σε αργία τον Μητροπολίτη πρώην Κιτίου κ. Χρυσόστομο, μέχρι την έκδοση τελεσίδικης δικαστικής αποφάσεως.

Απαραίτητη, όμως, προϋπόθεση για την έγκυρη επιβολή της ποινής της αργίας ήταν η προηγούμενη γραπτή πρόσκληση του καταδικασθέντος Αρχιερέα σε ακρόαση ενώπιον της Ιεράς Συνόδου βάσει του άρθρου 14 πργφ. 3 εδάφιο γ΄ του ΚΧΕΚ. Υποχρέωση της Ιεράς Συνόδου και δικαίωμα του επισκόπου, που το γενικό πλαίσιο προβλέπεται και από τον 74^ο κανόνα των Αποστόλων κατά τον οποίο: «Ἐπίσκοπον, κατηγορηθέντα ἐπί τινι παρὰ ἀξιοπίστων ἀνθρώπων, καλεῖσθαι αὐτὸν ἀναγκαῖον ὑπὸ ἐπισκόπων˙ κἂν μὲν ἀπαντήσῃ, καὶ ὁμολογήσῃ, ἢ ἐλεγχθείη, ὁριζέσθω τὸ ἐπιτίμιον. Ἐὰν δὲ καλούμενος μὴ ὑπακούσῃ, καλείσθω καὶ δεύτερον, ἀποστελλομένων ἐπ’ αὐτὸν δύο ἐπισκόπων. Ἐὰν δὲ καὶ οὕτω μὴ ὑπακούσῃ, καλείσθω καὶ τρίτον, δύο πάλιν ἐπισκόπων ἀποστελλομένων πρὸς αὐτόν. Ἐὰν δὲ καὶ οὕτω καταφρονὴσας μὴ ἀπαντήσῃ ἡ σύνοδος ἀποφαινέσθω κατ’ αὐτοῦ τὰ δοκοῦντα˙ ὅπως μὴ δόξῃ κερδαίνειν φυγοδικῶν».

Όπως, όμως, προκύπτει από τα γεγονότα, η σχετική διάταξη δεν εφαρμόσθηκε, καθόσον η Ιερά Σύνοδος δεν εξεπλήρωσε την υποχρέωσή της για προγενέστερη έγγραφη πρόσκληση του καταδικασθέντος, με αποτέλεσμα ο καταδικασθείς πρωτοδίκως Αρχιερέας να μην ασκήσει το εκ του νόμου δικαίωμα του της ακροάσεως. Το γεγονός αυτό ορθώς επεσήμανε και ο συνήγορος του καταδικασθέντος Αρχιερέα. Έχουμε συνεπώς –  καταρχήν – μη εκπλήρωση από την Ιερά Σύνοδο της υποχρεώσεως της και ταυτοχρόνως προσβολή θεμελιώδους δικαιώματος του κατηγορουμένου.

Και τονίζω το «καταρχήν», για τους εξής λόγους:

Η συγκεκριμένη διάταξη του άρθρου 14 πργφ. 3 εδ. γ΄ του ΚΧΕΚ αποσκοπεί:

α) από την μία πλευρά στην ενημέρωση των μελών της Ιεράς Συνόδου επί της υπό κρίσιν υποθέσεως, ώστε να λάβει την πλέον τεκμηριωμένη απόφαση.

β) από την άλλη πλευρά στην διασφάλιση του θεμελιώδους δικαιώματος του κατηγορουμένου να εκθέσει την άποψη του και να υπερασπισθεί τον εαυτό του.

Αυτό λοιπόν, που απαιτεί η διάταξη, είναι, πριν εκδοθεί απόφαση επί της ποινής, ο μεν κατηγορούμενος να ακουσθεί, η δε Ιερά Σύνοδος να πληροφορηθεί και να ενημερωθεί. Αυτά τα δύο δεδομένα όμως υφίστανται, όχι μόνο στην περίπτωση της διά ζώσης ασκήσεως του δικαιώματος ακροάσεως του κατηγορουμένου αλλά –  ερμηνευτικώς – και σε κάθε άλλη περίπτωση, που υπάρχει και αποδεικνύεται ολοκληρωμένη και πλήρης καταγραφή των υπερασπιστικών θέσεων του κατηγορουμένου και αντιστοίχως γνώση των θέσεων αυτών από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Κύπρου.

Στο υπό κρίσιν ζήτημα, είναι δεδομένο, ότι ο καταδικασθείς Αρχιερέας έχει ήδη εκθέσει τις απόψεις του, δηλαδή την υπερασπιστική του γραμμή, ενώπιον του Επαρχιακού Δικαστηρίου της Λάρνακας, οι οποίες απόψεις έχουν καταγραφεί και βρίσκονται σε έγγραφη μορφή ως μέρος της δικογραφίας. Εάν, λοιπόν, η Ιερά Σύνοδος είχε λάβει γνώση της δικογραφίας και συνεπώς και της απολογίας του καταδικασθέντος Αρχιερέα προ της επιβολής της ποινής της αργίας, λαμβανομένων υπόψιν και των λοιπών παραγόντων (γήρας και επιβαρημένη υγεία του καταδικασθέντος Αρχιερέα) έχω την άποψη, ότι θα πρέπει να γίνει δεκτό, πως η Ιερά Σύνοδος ενεργώντας κατά τον τρόπο που ενήργησε, ενήργησε κατ’  ουσίαν και κατ’ οικονομίαν ορθώς και εντός του πλαισίου των σκοπών της διατάξεως του άρθρου 14 πργφ. 3 εδ. γ΄ του ΚΧΕΚ.

Σε αντίθετη περίπτωση, η ποινή της αργίας που επιβλήθηκε, δεν επιφέρει νομοκανονικά αποτελέσματα και είναι σαν να μην έχει επιβληθεί. Υπό αυτό το πρίσμα:

α) η ποινή πρέπει να επιβληθεί εκ νέου, υπό τις ανωτέρω προϋποθέσεις

β) μέχρι την επιβολή εκ νέου της ποινής της αργίας, τα προνόμια του πρώην Μητροπολίτη Κιτίου παραμένουν, ως έχουν.

Β.΄  Η Ιερά Σύνοδος εξουσιοδότησε επίσης τον νυν Μητροπολίτη Κιτίου κ. Νεκτάριο να εφαρμόσει τα όσα προβλέπονται στον ΚΧΕΚ για τη μεταστέγαση και τα δικαιώματά του καταδικασθέντος Αρχιερέα.

Με βάση τα όσα έχουν ήδη λεχθεί, εάν ήθελε θεωρηθεί, ότι η επιβληθείσα ποινή είναι άκυρη, τότε ουδεμία συζήτηση γίνεται περί καταργήσεως των προνομίων του πρώην Μητροπολίτη Κιτίου κ. Χριστοφόρου. Αυτή η άποψη συμπαρασύρει αυτονοήτως και την εξουσιοδότηση της Ιεράς Συνόδου προς τον Μητροπολίτη Κιτίου κ. Νεκτάριο, η οποία εν τοις πράγμασι καθίσταται άνευ περιεχομένου.

Εάν, όμως, ήθελε θεωρηθεί, ότι ορθώς –  κατ’  οικονομίαν – επιβλήθηκε η ποινή της αργίας, τότε θα μπω στην ουσία του δεύτερου σκέλους της αποφάσεως της Ιεράς Συνόδου και θα επισημάνω τα εξής:   

Η διάταξη του άρθρου 15 του ΚΧΕΚ ορίζει την τύχη των προνομίων των Αρχιερέων σε περίπτωση άρσεως της ισοβιότητας, καθορίζοντας κλιμακωτά τρεις παραμέτρους. Συνεπώς, την τύχη των προνομίων την καθορίζει ο ΚΧΕΚ και η Ιερά Σύνοδος εφαρμόζει τα καθοριζόμενα. Σε καμία περίπτωση δεν αυτενεργεί Μητροπολίτης κατόπιν εξουσιοδοτήσεως της Ιεράς Συνόδου.

Στη πρώτη παράμετρο (άρθρο 15 πργφ. 1), όταν έχουμε δηλαδή οικειοθελή άρση της ισοβιότητας λόγω παραιτήσεως για λόγους υγείας ή γήρατος:

α) παρέχεται χορηγία από το ταμείο της Επαρχίας του παραιτηθέντος Αρχιερέα, ίση με τις πλήρεις αποδοχές του εν ενεργεία Αρχιερέα

β) η Επαρχία, και όχι ο νέος Μητροπολίτης με απόφαση του, υποχρεούται να διασφαλίσει αξιοπρεπή στέγαση, περίθαλψη και διατροφή. Επ’  αυτού, ο ΚΧΕΚ είναι σαφής. Αυτά που υποχρεούται η Επαρχία να διασφαλίσει είναι τρία πράγματα, η στέγαση, η περίθαλψη και η διατροφή. Και τα τρία αυτά μόνο μέχρι το επίπεδο της αξιοπρεπούς παροχής, αποκλειομένων των παροχών στους τρεις αυτούς τομείς, που υπερβαίνουν το αξιοπρεπές ή υπολείπονται αυτού.

            Στην δεύτερη παράμετρο (άρθρο 15 πργφ. 2), όταν έχουμε υποχρεωτική, ανεξάρτητη από την βούληση του Αρχιερέα, άρση της ισοβιότητας λόγω καταδίκης (εννοείται από εκκλησιαστικό δικαστήριο) χωρίς στέρηση της ιερωσύνης, δηλαδή επιβολή ποινής αργίας και εκπτώσεως, όχι όμως καθαίρεση:

α) παρέχεται χορηγία από το ταμείο της Επαρχίας του καταδικασθέντος Αρχιερέα, ίση μέχρι το ήμισυ κατ’ ανώτατο όριο των πλήρων αποδοχών του εν ενεργεία Αρχιερέα

β) δεν γίνεται εδώ όμως ουδεμία αναφορά στα επιπλέον προνόμια, τα σχετικά με την αξιοπρεπή στέγαση, περίθαλψη και διατροφή. Κανονικώς, θα έπρεπε είτε ρητώς να προβλέπονται όπως στην προηγούμενη περίπτωση είτε ρητώς να αποκλείονται. Πέραν του νομοτεχνικού αυτού σφάλματος, από την στιγμή που εδώ ουδεμία αναφορά γίνεται στα τρία αυτά προνόμια, σε αντίθεση με την προηγούμενη παράγραφο, θα πρέπει να θεωρηθεί, ότι εδώ αυτά αφαιρούνται πλήρως και ουδεμία υποχρέωση υφίσταται από την Επαρχία για την διασφάλιση τους. Άρα, σε περίπτωση αργίας ή εκπτώσεως, όχι καθαιρέσεως, η Επαρχία διασφαλίζει μόνο τις προβλεπόμενες αποδοχές. Τα υπόλοιπα υποχρεούται να τα καλύψει ο Αρχιερέας εξ ιδίων πόρων και αποφάσεων.

            Στην τρίτη παράμετρο (άρθρο 15 πργφ. 2 εδ. β΄), όταν έχουμε υποχρεωτική, ανεξάρτητη από την βούληση του Αρχιερέα, άρση της ισοβιότητας λόγω καθαιρέσεως:

α) παρέχεται χορηγία από το ταμείο της Επαρχίας του καταδικασθέντος Αρχιερέα, ίση μέχρι το ήμισυ κατ’ ανώτατο όριο των πλήρων αποδοχών του εν ενεργεία Αρχιερέα, εφόσον όμως εγκριθεί αυτό από την Ιερά Σύνοδο. Αν δεν εγκριθεί, χορηγία δεν καταβάλλεται.

β) όσον δε αφορά στα λοιπά προνόμια στεγάσεως, περιθάλψεως και διατροφής ισχύον τα προαναφερθέντα για την περίπτωση της αργίας ή της εκπτώσεως, δηλαδή ουδεμία πρόνοια εκ μέρους της Επαρχίας.

            Τέλος, στην τέταρτη παράμετρο (άρθρο 15 πργφ. 3), όταν έχουμε επιβολή ποινής αργίας μέχρι την τελεσιδικία της αποφάσεως ποινικού δικαστηρίου:

α) ο καταδικασθείς Αρχιερέας λαμβάνει κανονικώς τις αποδοχές του, όχι όμως υπό μορφή χορηγίας από την Επαρχία του αλλά αυτοτελώς, καθόσον δεν έχει ακόμη απολέσει τον θρόνο του λόγω οριστικής αργίας ή εκπτώσεως

β) όσον δε αφορά στα λοιπά προνόμια στεγάσεως, περιθάλψεως και διατροφής, αυτά τα απολαμβάνει κανονικώς ως ο κανονικός (ακόμη) Επίσκοπος της Επαρχίας του.

Στην παράμετρο αυτή υπάγεται και ο πρώην Μητροπολίτης Κιτίου, με την εξής όμως ιδιαιτερότητα. Έχει ήδη παραιτηθεί πριν την επιβολή της ποινής της αργίας μέχρι την τελεσιδικία της αποφάσεως της ποινικής δικαιοσύνης, οπότε επιβάλλεται η συνδυαστική ερμηνεία των διατάξεων του άρθρου 14 πργφ. 3 εδ. β΄ και του άρθρου 15 πργφ 1 και 3. Με την ερμηνεία αυτή οδηγούμαστε στην εξής λύση:  ο πρώην Μητροπολίτης Κιτίου λαμβάνει κανονικά τις αποδοχές του (άρθρο 15 πργφ. 3), οι οποίες λόγω της παραιτήσεως του ισούνται με αυτές του εν ενεργεία Αρχιερέα (άρθρο 15 πργφ. 1) αλλά καταβάλλονται από την Επαρχία του ως χορηγία και δεν τις εισπράττει ο ίδιος αυτοτελώς λόγω ακριβώς της παραιτήσεως του (άρθρο 15 πργφ. 1). Όσον δε αφορά στα προνόμια της αξιοπρεπούς στεγάσεως, περιθάλψεως και διατροφής, μπορεί λόγω της παραιτήσεως του βάσει του άρθρου 15 πργφ. 1 να τα δικαιούται υπό μορφήν χορηγίας από την Επαρχία του, αλλά του νόμου άλλως μη ορίζοντος (άρθρο 15 πργφ. 3) στην συγκεκριμένη ειδική περίπτωση, όπου αναφέρεται μόνο το θέμα των αποδοχών, θα θεωρηθεί, ότι τα προνόμια αυτά δεν τα δικαιούται. Η μη αναγνώριση των προνομίων αυτών, συμπαρασύρει και τα λοιπά προνόμια (οδηγός και αυτοκίνητο, οικονόμος κ.λ.π.)., Το μόνο σίγουρο πάντως είναι, ότι δεν αποφασίζει περί αυτών ο νυν Μητροπολίτης Κιτίου κ. Νεκτάριος.

*Ο Δρ. Αναστάσιος Βαβούσκος είναι  Δικηγόρος και Άρχων Ασηκρήτης της Μ.τ.Χ.Ε./ Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους