Τουρκικές εκλογές: Μιά μέρα πριν τις κάλπες

Η συμμαχία της αντιπολίτευσης υπόσχεται, σε περίπτωση νίκης της στις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές που διεξάγονται στην Τουρκία αύριο,  14 Μαΐου, “απόλυτη ρήξη με την κληρονομιά δυο δεκαετιών μονοκρατορίας του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν”. Το ΑΠΕ-ΜΠΕ επισημαίνει αναφορικά με τις θέσεις της αντιπολίτευσης τα ακόλουθα:

Κοινοβουλευτικό σύστημα

Η Τουρκία θα «στεφθεί δημοκρατία»: ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, υποψήφιος της Εθνικής Συμμαχίας για την προεδρία, θέλει η χώρα να τελειώνει με «το καθεστώς του ενός ανδρός και μόνο», διατύπωση που επαναλαμβάνει ασταμάτητα, καταγγέλλοντας έτσι την υπερβολική συγκέντρωση εξουσίας στα χέρια του προέδρου Ερντογάν.

Στο πρόγραμμά της, έκτασης 240 σελίδων, η συμμαχία έξι κομμάτων υπόσχεται πως θα εγκαταλειφθεί το προεδρικό σύστημα, που θεσπίστηκε το 2018, και ότι θα υπάρξει ξανά αυστηρός διαχωρισμός των εξουσιών, με «κυβέρνηση που θα δίνει λόγο» για τις αποφάσεις της.

Η αντιπολίτευση θέλει η Τουρκία να επιστρέψει σε κοινοβουλευτικό σύστημα και η εκτελεστική εξουσία να βρίσκεται στα χέρια του ή της πρωθυπουργού που θα εκλέγεται από το κοινοβούλιο. Ο πρόεδρος θα εκλέγεται για μια μόνο -επταετή- θητεία.

Η αλλαγή συστήματος όμως «δεν θα είναι απλή, λόγω του πολύ υψηλού κοινοβουλευτικού πήχη, της πλειοψηφίας τριών πέμπτων, για την αναθεώρηση του Συντάγματος», επισημαίνει όμως η Μπαρτίλ Όνταρ, καθηγήτρια συνταγματικού δικαίου στο πανεπιστήμιο Κοτς της Κωνσταντινούπολης.

Άνεμος ελευθερίας

Η αντιπολίτευση υπόσχεται «ανεξάρτητη και αμερόληπτη δικαιοσύνη» και την αποφυλάκιση πολλών κρατουμένων, συμπεριλαμβανομένου του μαικήνα Οσμάν Καβάλα, που έχει καταδικαστεί να εκτίσει ισόβια κάθειρξη.

Ο κ. Κιλιτσντάρογλου διαβεβαιώνει επίσης πως θα αφεθεί ελεύθερος ο Σελαχατίν Ντεμίρτας, αρχηγός του φιλοκουρδικού Κόμματος Δημοκρατίας των Λαών (HDP), μαύρο πρόβατο του προέδρου Ερντογάν, φυλακισμένος από το 2016 για «τρομοκρατική προπαγάνδα».

Η Εθνική Συμμαχία, στις τάξεις της οποίας ανήκει το «Καλό Κόμμα», εθνικιστική παράταξη, δεν διατυπώνει πάντως καμία σαφή πρόταση για την επίλυση του κουρδικού ζητήματος.

Η αντιπολίτευση θέλει εξάλλου να αποκατασταθεί η ελευθερία της έκφρασης και αυτή του Τύπου. Ο ηγέτης της υπόσχεται στους Τούρκους ότι θα καταργηθεί το αδίκημα της «προσβολής του προέδρου» της χώρας, που διευκόλυνε την κατάπνιξη κάθε διαφωνίας, και ότι θα μπορούν να «κριτικάρουν πολύ εύκολα».

Υπεράσπιση «όλων» των γυναικών και των ταυτοτήτων

Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο πρόεδρος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) θέλει να κατοχυρωθεί νομικά το δικαίωμα οι γυναίκες να φορούν τη μαντίλα, για να καθησυχάσει τις συντηρητικές ψηφοφόρους που εκφράζουν την ανησυχία πως η παράταξη του, παραδοσιακά εχθρική απέναντί της, θα καταργήσει κεκτημένα που εξασφάλισαν επί προεδρίας Ερντογάν.

«Θα υπερασπιστούμε τα δικαιώματα όλων των γυναικών», έχει υποσχεθεί, ενώ δεσμεύεται επίσης να «σέβεται τις πεποιθήσεις, τον τρόπο ζωής και την ταυτότητα του καθένα», αντίθετα με τον κ. Ερντογάν, που αποκαλεί συχνά τα μέλη της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ+ «διεστραμμένους».

Ο κ. Κιλιτσντάρογλου θέλει η Τουρκία να επανενταχθεί στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, που επιβάλλει να διώκονται οι δράστες βίας σε βάρος των γυναικών· η Άγκυρα αποχώρησε από αυτήν το 2021.

Επιστροφή στην οικονομική ορθοδοξία

Η αντιπολίτευση υπόσχεται πως θα τερματίσει άμεσα την πολιτική που υπερασπίζεται με νύχια και με δόντια ο κ. Ερντογάν, ο οποίος, αντίθετα με τις κλασικές οικονομικές θεωρίες, εννοεί να συνεχίσει να μειώνει τα επιτόκια παρά το ότι ο πληθωρισμός βρίσκεται περί το 45% σε ετήσια βάση.

Η Εθνική Συμμαχία διαβεβαιώνει πως θα επαναφέρει τον πληθωρισμό σε «μονοψήφιο αριθμό μέσα στα επόμενα δυο χρόνια» και ότι θα «ξαναδώσει την αξιοπιστία της στην τουρκική λίρα», που έχει χάσει σχεδόν το 80% της αξίας της έναντι του αμερικανικού δολαρίου.

«Όποιος κι αν είναι ο νικητής των εκλογών, δεν είναι και πολύ πιθανό η τουρκική οικονομία να αναρρώσει γρήγορα», θα επισημάνει πάντως ο Ερντάλ Γιαλτσίν, καθηγητής διεθνούς οικονομίας στο πανεπιστήμιο της Κωνσταντίας (Γερμανία).

Διπλωματία κατευνασμού

Η τουρκική αντιπολίτευση οραματίζεται την «πλήρη ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση», διαβεβαιώνει ο Αχμέτ Ουνάλ Τσεβικιόζ, σύμβουλος του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Διπλωμάτες και παρατηρητές δεν αναμένουν πάντως πρόοδο ως προς τον σκοπό αυτό, είτε βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα.

Έχοντας συναίσθηση του γεγονότος πως η Άγκυρα έχει προκαλέσει εκνευρισμό στους συμμάχους της στο NATO από το 2016, καθώς καλλιεργεί προνομιακή σχέση με τη Μόσχα, η Εθνική Συμμαχία «υπόσχεται να επαναβεβαιώσει τον δυτικό προσανατολισμό της Τουρκίας», εξηγεί η Ίλκε Τοϊγκιούρ, καθηγήτρια ευρωπαϊκής γεωπολιτικής στο πανεπιστήμιο Carlos III της Μαδρίτης.

Ταυτόχρονα όμως η αντιπολίτευση θέλει να συνεχίσει έναν «ισορροπημένο» διάλογο με τη Ρωσία.

Όμως η προτεραιότητα, τουλάχιστον σύμφωνα με τον κ. Τσεβικιόζ, θα είναι η αποκατάσταση των σχέσεων με τη Συρία του Μπασάρ αλ Άσαντ: η συμφιλίωση αυτή είναι εκ των ων ουκ άνευ για να εξασφαλιστεί η επιστροφή, «σε εθελοντική βάση» και σε δυο χρόνια ή λιγότερο, οι 3,7 εκατ. σύροι πρόσφυγες στην Τουρκία – εξαγγελία που προκαλεί ανησυχία σε οργανώσεις υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η μάχη είναι ακόμα ανοιχτή

Στο απόλυτο ντέρμπι εξελίσσεται η προεδρική εκλογική αναμέτρηση της Κυριακής στην Τουρκία. Αν και οι πιο πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο επικεφαλής των έξι κομμάτων της αντιπολίτευσης, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, έχει μικρό προβάδισμα, αναλυτές θεωρούν ότι η δημοσκοπική διαφορά είναι στο όριο του στατιστικού λάθους και όλα είναι ανοιχτά ακόμα. Τα επιτελεία των δύο βασικών διεκδικητών, του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου και του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επικεντρώνουν τις τελευταίες τους προσπάθειες στην ημέρα των εκλογών θεωρώντας ότι η μάχη είναι ακόμα ανοιχτή.

«Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ένα μικρό προβάδισμα του κ. Κιλιτσντάρογλου, τουλάχιστον για τις προεδρικές εκλογές», λέει στο euronews ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Καντίρ Χας της Κωνσταντινούπολης, Δημήτρης Τριανταφύλλου, σημειώνοντας παράλληλα ότι η διαφορά είναι μέσα στο όριο του στατιστικού λάθους αν και υπάρχει μια δυναμική της υποψηφιότητας της Κιλιτσντάρογλου που πρέπει να ληφθεί υπόψη.

«Επειδή ζω σε ένα μεγάλο αστικό κέντρο, και στα μεγάλα αστικά κέντρα δίνεται συνήθως ο παλμός μιας εκλογικής αναμέτρησης, στην ατμόσφαιρα υπάρχει πραγματικά η πιθανότητα μιας ανατροπής της 20ετίας. Και αυτό δεν σημαίνει ότι κάποιος που θα ψηφίσει κατά του κ. Ερντογάν και υπέρ του κ. Κιλιτσντάρογλου ενδεχομένως είναι θερμός υποστηρικτής του τελευταίου αλλά κάποιος που πιστεύει ότι δίνεται η δυνατότητα μετά από πολύ καιρό να επιστρέψει σε μια δημοκρατική κανονικότητα, ή σε ένα εκδημοκρατισμό η Τουρκία. Κάτι που πάνω από εδώ και δέκα χρόνια το έχει χάσει. Στις 28 Μαίου του 2013 ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις στο Πάρκο Γκεζί που ήταν για τον εκδημοκρατισμό αλλά με την καταστολή που έγινε η Τουρκία έχει απομακρυνθεί από τα ανθρώπινα δικαιώματα, το κράτος δικαίου κ.ο.κ. και νομίζω ότι υπάρχει αυτή η ελπίδα ότι πάλι ο λαός, οι πολίτες θα εκφραστούν σε μια διχασμένη κοινωνία για να δώσουν αυτό το πλειοψηφικό ρεύμα υπέρ του κ. Κιλιτσντάρογλου. Γιατί αν δεν το κάνουν τώρα, αυτό που θα προκύψει είναι μεγαλύτερη αυταρχία», υποστηρίζει ο κ. Τριανταφύλλου και προσθέτει παράλληλα ότι πιο πολύ συζητιέται στη Δύση τι θα γίνει στην περίπτωση που χάσει ο κ. Ερντογάν, δηλαδή αν θα αποδεχθεί τα αποτελέσματα ή όχι, την ώρα που αναλυτές στον τουρκικό Τύπο λένε ότι δεν θα κάνει κάτι τέτοιο, δεν είναι στον χαρακτήρα του.

Αναφερόμενος στην απόσυρση από την προεδρική κούρσα του Μουχαρέμ Ιντζέ, του ηγέτη του κόμματος «Πατρίδα», ο κ. Τριανταφύλλου εκτιμά ότι και αυτή η εξέλιξη δίνει μια δυναμική ακόμα στην υποψηφιότητα Κιλιτσντάρογλου με δεδομένο ότι ο κ. Ιντζέ προέρχεται από το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα και πολλοί ψηφοφόροι του έλεγαν ότι στον δεύτερο γύρο θα ψηφίσουν Κιλιτσντάρογλου. «Αλλά και πάλι δεν είναι σίγουρο πώς θα είναι τα αποτελέσματα με δεδομένο ότι μερικοί έχουν ήδη ψηφίσει τον κ. Ιντζέ, στο εξωτερικό. Είναι αρκετά εκατομμύρια οι Τούρκοι του εξωτερικού και έχουν ήδη ψηφίσει στα διάφορα τμήματα του εξωτερικού και ένα ποσοστό από αυτούς τον έχει ήδη ψηφίσει. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι ξεκάθαρο αν αυτοί που ψήφισαν είναι αρκετοί για να αποτρέψουν μια νίκη Κιλιτσντάρογλου στον πρώτο γύρο.

Ο Δημήτρης Τριανταφύλλου δηλώνει ακόμα ότι η εξέλιξη η σημαντική σε αυτή την αναμέτρηση είναι ότι το φαβορί δεν είναι ο κ. Ερντογάν, για πρώτη φορά μετά από 20 χρόνια στην εξουσία. «Αλλά παρά την οικονομική κρίση, παρά την δυναμική που έχει η προοπτική της αντιπολίτευσης να κερδίσει, έχει καταφέρει να μειώσει τη διαφορά, το θέμα είναι θα καταφέρει να κάνει την υπέρβαση», σημειώνει.

Aναλυτές θεωρούν, καταλήγει το euronews  ότι καθοριστικός παράγοντας θα είναι η στάση που θα κρατήσουν οι πολίτες των σεισμόπληκτων περιοχών που είχαν στηρίξει τον κ. Ερντογάν στις προηγούμενες εκλογές και φυσικά το αν οι πολίτες αυτοί θα πάνε στην κάλπη.

ΦΩΤΟ:  Yeni Safak