Χοροστασία Αρχιεπισκόπου Γεωργίου στις Βλαχέρνες

Στο Ιερό Αγίασμα Παναγίας των Βλαχερνών, εκεί  που ως το 1434, υψωνόταν ο υπέρλαμπρος ναός της Παναγίας, χοροστάτησε  σήμερα (5.3.2023) το  απόγευμα στον Κατανυχτικό Εσπερινό ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Γεώργιος, ο οποίος έφθασε , με τους  Μητροπολίτες Κιτίου Νεκτάριο, Κωνσταντίας & Αμμοχώστου Βασίλειο , τον Αρχιγραμματέα της Ι. Σ. , Αρχιμ. Γεώργιο,  τον Πανοσιολογιότατο Αρχιμανδρίτη, Γρηγόριο Ιωαννίδη, Καθηγητή στη Θεολογική Σχολή της Εκκλησίας Κύπρου, τον Ιερολ. διάκονο , Μιχαήλ Νικολάου και τον  κ. Μιχάλη Σπύρου, διευθυντή του Αρχιεπισκοπικού Γραφείου. Τον Αρχιεπίσκοπο συνόδευε ο Πανοσιολογιότατος Τριτεύων Καλλίνικος. 

Στην πύλη του Αγιάσματος τον υποδέχτηκαν ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Αλικαρνασσού Ανδριανός , Επόπτης της Περιφέρειας Φαναρίου-Κερατίου Κόλπου και τα μέλη της Εφοροεπιτροπής.

Στον νάρθηκα του σημερινού ναού ήταν ο Μέγας Εκκλησιάρχης , Αρχιμ. Αέτιος, διευθυντής του Ιδιαίτερου Πατριαρχικού Γραφείου, ο Μ. Σύγκελ­λος, Αρχιμ. Ιάκωβος Krochak, ο διάκονος Επιφάνιος και άλλοι κληρικοί. Ο Αρχιεπίσκοπος άναψε την λαμπάδα, προσκύνησε τις  Ιερές Εικόνες και εισήλθε στον ναό , όπου βρίσκεται και το Αγίασμα.

Η χοροστασία, σύμφωνα με την πατριαρχική τάξη, έγινε εκ του παραθρονίου.

Στα αναλόγια διακόνησαν οι πατριαρχικοί χοροί υπό τον Άρχοντα Πρωτοψάλτη, Παναγιώτη Νεοχωρίτη (δεξιά) και τον  Άρχοντα Λαμπαδέριο, Στυλιανό Φλοίκο(αριστερά).  

Προ της απολύσεως προσφώνησε τον Αρχιεπίσκοπο, ο οποίος αντιφώνησε, ο Επίσκοπος Αλικαρνασσού Ανδριανός.

Μετά ο Μέγας Εκκλησιάρχης , Αρχιμ. Αέτιος, έφερε στον Αρχιεπίσκοπο να προσκυνήσει την εικόνα της Παναγίας, ενώ άλλος ιερέας Αγίασμα . Αρχιερείς , κληρικοί, ιεροψάλτες και πιστοί ασπάστηκαν το χέρι του Μακαριωτάτου. 

Με δάκρυα στα μάτια μίλησε στον Αρχιεπίσκοπο ο διαπρεπής Ρωμιός νομικός Βασίλειος Καλαμάρης,   Άρχων Νομοφύλακας της ΜτΧΕ, του οποίου ο γιός , Νικόλαος είναι ο πρόεδρος της νέας Εφοροεπιτροπής.

Ο Ναός των Βλαχερνών

Τον Ναό τον έκτισε η αυτοκράτειρα Πουλχερία το 453 μ.Χ., αλλά ολοκληρώθηκε επί Λέοντος Α’ (457-474). Απέκτησε  λάμψη, ιδιαίτερα με τη δημιουργία του Αγίου λούσματος και του Αγιάσματος.

Τότε χτίστηκε το παρεκκλήσιο της Αγίας Σορού, για να δεχτή το ωμοφόριο και την Τίμια Εσθήτα (φόρεμα) της Θεοτόκου, που μετέφεραν οι πατρίκιοι Γάλβιος και Κάνδιδος από την Παλαιστίνη το 473. Έκτοτε παραχωρήθηκαν στον Ναό σημαντικά περιουσιακά στοιχεία, κυρίως κτήματα. Ο Ιουστινιανός, επί της βασιλείας του θείου του Ιουστίνου Α’ (518-527), τροποποίησε και τελειοποίησε το αρχικό οικοδόμημα.

Το ιερό των Βλαχερνών το αποτελούσαν τρία κτήρια: η κεντρική εκκλησία, το παρεκκλήσιο των λειψάνων και το λούσμα.

Η εκκλησία είχε το σχήμα της ξυλόστεγης τρίκλιτης βασιλικής, όπως οι αντίστοιχες Παναγία των Χαλκοπρατείων και η μονή του Στουδίου.Το παρεκκλήσιο των λειψάνων ή παρεκκλήσιο της Αγίας Σορού ήταν κυκλικό κτίσμα με νάρθηκα που βρισκόταν στα νότια του ιερού του ναού και φιλοξενούσε, εκτός από λείψανο πολλών Αγίων, το ωμοφόριο της Θεοτόκου, το πέπλο της και την Τίμια Ζώνη.

Το λούσμα χωριζόταν σε τρία μέρη: την ιματιοθήκη, τη δεξαμενή και τον Άγιο Φωτεινό και επικοινωνούσε με το παρεκκλήσιο. Στεγαζόταν με θόλο και οι τοίχοι ήταν διακοσμημένοι με εικόνες.

Σε ειδική κόγχη βρισκόταν η εικόνα της Παναγίας. Η δεξαμενή, στο νερό της οποίας κατέβαινε κάθε Παρασκευή ο αυτοκράτωρ και λουζόταν, βρισκόταν στο κέντρο της αίθουσας.

Ολόκληρο το κτηριακό συγκρότημα κάηκε το 1434, λίγο πριν την Άλωση. Μετά  τα πάντα ερειπώθηκαν και έμεινε μόνο ο χώρος του αγιάσματος.

Μέχρι και το 1867 την περιοχή την κατείχαν οι Οθωμανοί, ώσπου αγοράστηκε από τη συντεχνία των Ορθόδοξων Ελλήνων γουναράδων, οι οποίοι έχτισαν πάνω από το αγίασμα ναΐσκο. Επίσης υπάρχει στο πίσω μέρος οίκημα όπου στεγάζεται η Φιλόπτωχος Αδελφότης Κυριών.

Η εικόνα της Παναγίας

Το 626 η Παναγία η Βλαχέρνα βοήθησε στη σωτηρία της Πόλης, όταν πολιορκήθηκε από τα στρατεύματα των Αβάρων.

Η εικόνα της Βλαχερνίτισσας λιτανεύτηκε στις επάλξεις, από τον Πατριάρχη Σέργιο και το λαό. Η πολιορκία λύθηκε, η Πόλη σώθηκε και η σωτηρία αποδόθηκε στην Παναγία, που για χάρη της σύσσωμος ο λαός αγρύπνησε, στον ιστορικό ναό, ψάλλοντας τον Ακάθιστο Ύμνο.

Η Βλαχέρνα υπήρξε λατρευτικό κέντρο των Ορθοδόξων, όπως και η  Αγία Σοφία. Στα χρόνια της εικονομαχίας, οι εικονογραφίες του ναού αντικαταστάθηκαν από παραστάσεις δέντρων, πτηνών και θηρίων. Τότε ήταν που εξαφανίστηκε η ξύλινη, αργυρόχρυση και ιστορική εικόνα της Παναγίας, η οποία, σύμφωνα με την παράδοση, ξαναβρέθηκε το 1030 κρυμμένη στον τοίχο κατά τις εργασίες ανακαίνισης που έγιναν επί Ρωμανού Γ’ του Αργυρού.

Το 843, με τη λήξη της Εικονομαχίας, από το Ναό των Βλαχερνών ξεκίνησε η γιορτή της Ορθοδοξίας, που καθιερώθηκε για την αναστήλωση των Εικόνων.

Μετά το 1204 κατέλαβαν το ναό οι Λατίνοι, μέχρις ότου τον εξαγόρασε ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατατζής από τους Καθολικούς. Οι αυτοκράτορες συχνά παρακολουθούσαν τις Λειτουργίες και έφεραν στις εκστρατείες μαζί τους μια εικόνα της Βλαχερνίτισσας.

Σήμερα  ο ομώνυμος μικρός Ναός είναι αρχικά έργο των Ελλήνων γουναραδων της Πόλης, που αγορασαν το 1867 μια μικρη εκταση απο τους Οθωμανούς.  Κατόπιν έγιναν προσθήκες από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ο Ναός υπέστη σημαντικές ζημιές στα Σεπτεμβριανά του 1955, αλλά αργότερα αποκαταστάθηκε. Οι  τελευταίες ανακαινίσεις έγιναν επί των ημερών του σημερινού Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου.