O Maverick ήταν Έλληνας

Λίγοι γνωρίζουν ότι ο ήρωας της ταινίας Top Gun βασίστηκε στον θρυλικό Ελληνοαμερικανό πιλότο Αλέξανδρο Χναράκη, που άφησε ιστορία στα αεροπλανοφόρα.

Της Μαργαρίτας Μιχελάκου*

«Ποιος εδώ είναι από την Καλιφόρνια;» ρώτησε μόλις μπήκε στην τάξη ο υποπλοίαρχος Μάικ «Γουίζαρντ» ΜακΚέιμπ, ένας από τους εκπαιδευτές κατά την πρώτη από τις πέντε εβδομάδες της εκπαίδευσης στo πρόγραμμα Εκπαιδευτή Τακτικών ΜαχητώνUnited States Navy Strike Fighter Tactics Instructor program (γνωστό ως «Topgun») του αμερικανικού Ναυτικού στη βάση ΜίραμαρMarine Corps Air Station Miramar στο Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνια. Κανείς από τους 16 φοιτητές που απάρτιζαν τα 8 πληρώματα των F-14 δεν απάντησε. Τότε ο Ντέιβ «Πόσουμ» Κάλι σήκωσε το χέρι και είπε ότι δεν κατάγεται από την Καλιφόρνια, όμως πήγε σχολείο στο Νιούπορτ Μπιτς. Ο υποπλοίαρχος είπε ότι αυτό ήταν αρκετό. Ένας δημοσιογράφος ήθελε να γράψει για την πιο δύσκολη σχολή πιλότων στον κόσμο για το περιοδικό CaliforniaCalifornia Magazine. Έψαχνε ένα πλήρωμα για να τους πάρει συνέντευξη έχοντας άδεια από το υπουργείο Άμυνας, πράγμα εξαιρετικά δύσκολο το ψυχροπολεμικό 1983, έναν χρόνο μετά τα Φώκλαντ. (ΦΩΤΟ ΕΠΑΝΩ: Τι βλέπει ένας πιλότος F-14; Από το άρθρο για τον Άλεξ Χναράκη στο οποίο βασίστηκε η ταινία. [C.J. HEATLEY/California magazine]

Εκείνη την εποχή το F-14 ήταν η υπέρτατη αεροπολεμική μηχανή του Ναυτικού των ΗΠΑ, «ένα τεράστιο, πολυτελές τέρας που θα μπορούσε να είχε σχεδιαστεί από την ομάδα ειδικών εφέ του Star Wars», όπως το περιέγραψε αργότερα ο Εχούντ Γιονάι. Μπορούσε να ανέβει στα 30.000 πόδια σε ένα λεπτό, να πετάξει με ταχύτητα πάνω από δύο φορές μεγαλύτερη του ήχου και να μεταφέρει επτά τόνους πυρομαχικών και πυραύλων. Το ραντάρ του μπορούσε να παρακολουθεί 24 στόχους ταυτόχρονα και να εκτοξεύσει ταχύτατα έξι πυραύλους σε έξι διαφορετικές κατευθύνσεις. Όμως, παρά τις απίστευτες δυνατότητές του, το F-14 ήταν πολύ πολύπλοκο τεχνικά – και αυτήν την ανάγκη κάλυπτε η Topgun.

Ο Ντέιβ Κάλι δεν ήταν πιλότος, αλλά Radar Intercept Officer, δηλαδή εκείνος που κάθεται στην πίσω θέση στα F-4 Phantom II και F-14 Tomcat (στην προκειμένη περίπτωση F-14 Tomcat) και διαβάζει το ραντάρ. Οπότε το άρθρο θα ακολουθούσε μοιραία και τον πιλότο του. Λεγόταν Άλεξ Χναράκης. Ήταν χειριστής F-14 στη Μοίρα Μάχης 1 (VF-1) και μετά από μια 8μηνη θητεία επιλέχθηκε για το Μίραμαρ. Ήταν ενθουσιασμένος που θα είχε την ευκαιρία να ζήσει τις απαιτητικές πτήσεις και τη φοβερή εκπαίδευση για την οποία ήταν γνωστή η Top Gun. Όλοι οι πιλότοι είχαν διακριτικά ονόματα στον αέρα. Το διακριτικό του Κάλι ήταν «Πόσουμ» (από το ζωάκι της Αυστραλίας). Του Χναράκη ήταν «Γιόγκι».

Ο Πόσουμ και ο Γιόγκι στο άρθρο στο περιοδικό California. Στην πρώτη φωτογραφία κάνουν ένα διάλειμμα μπροστά σε τοίχο με τα ρωσικά Ming που έχουν καταρρίψει απόφοιτοι της σχολής Topgun στο Βιετνάμ.

Το άρθρο «Top Guns»Top Guns, by Ehud Yonay | Top Gun Days δημοσιεύτηκε στο τεύχος Μαΐου 1983 του California. Ξεκινούσε έτσι: «Ο Γιόγκι και ο Πόσουμ έχουν μια θεωρία για τους ελιγμούς αερομαχίας. “Οι καλοί ξεκινούν πάντα καλά”, λέει ο Γιόγκι, οπότε το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να τους απολαύσεις προσπαθώντας να μη τα κάνεις θάλασσα. Διατηρούν αυτή τη σκέψη καθώς εκτινάσσονται με το F-14 Tomcat τους στη λεκιασμένη με λάδι λωρίδα του ουρανού κατευθυνόμενοι προς “εχθρικά” αεροπλάνα στα ανοικτά των ακτών της Ενσενάντα. To σχέδιο πτήσης ήταν σύντομο και ακριβές. Το αεροπλάνο ήταν έτοιμο, η απογείωση ομαλή. Μια υπέροχη αρχή για μια υπέροχη αερομαχία».

To άρθρο στο California magazine.

Ο Ισραηλινός δημοσιογράφος (το 1993 έγραψε το βιβλίο No Margin for Error: The Making of the Israeli Air ForceΣτο Good Reads) έκανε εξαιρετική δουλειά. Διαβάζοντας τον σχεδόν μπορούσες να νιώσεις «τη δίψα για ταχύτητα» που ένιωσε ο Γιόγκι όταν πέταξε για πρώτη φορά με το περίφημο F-14 TomcatGrumman F-14 Tomcat: «Ο Γιόγκι είχε πετάξει στη σχολή με τα μαχητικά τζετ T-2 BuckeyeNorth American T-2 Buckeye και A-4 SkyhawkDouglas A-4 Skyhawk, όμως η μετάβαση στο F-14 Tomcat σήμαινε ότι είχε υπερβεί τη μαγική γραμμή που χωρίζει τους άνδρες από τα αγόρια. Ήταν μια εμπειρία σαν να κάνει σεξ για πρώτη φορά: ένδοξη και τρομακτική». Τις φωτογραφίες έβγαλε κυρίως ο υποπλοίαρχος Σ.Τζ. «Χίτερ» Χίτλεϊ, ένας από τους εκπαιδευτές της Σχολής.

«Εκείνες τις μέρες, πριν τα βίντεο υψηλής ευκρίνειας και τις κάμερες Go-Pro, ο γραπτός λόγος σε συνδυασμό με τη φωτογραφία ήταν ο μοναδικός πρακτικός και άμεσος τρόπος για να μεταδώσεις την εμπειρία των μαχητικών αεροσκαφών. Το άρθρο του Εχούντ ήταν από τα πολύ λίγα που μετέφεραν τον μέσο αναγνώστη στη δράση, τα συναισθήματα και τις εικόνες –μέσω των χαρισματικών περιγραφών του– εκείνου που κάποιοι τυχεροί ζούσαμε στα στρατιωτικά αεροσκάφη», θα έγραφεTHE STORY BEHIND “TOP GUNS,” EHUD YONAY’S ARTICLE THAT INSPIRED THE HIT MOVIE “TOP GUN” | usna1978.org χρόνια αργότερα ο Αλέξανδρος Χναράκης στον ιστότοπο της σειράς του 1978 της Ναυτικής Ακαδημίας των ΗΠΑ ως φόρο τιμής στον δημοσιογράφο Εχούντ Γιονάι. «Έως τότε, τα περισσότερα σχετικά άρθρα ήταν στεγνά, τεχνικά ή γραμμένα έτσι που μόνο πληρώματα μαχητικών μπορούσαν να τα κατανοήσουν. Δεν αποτελεί έκπληξη που κάποιος αναγνώρισε τη δυνατότητα του να μεταφερθεί στον κινηματογράφο».

Ο Γιόγκι και ο Πόσουμ επιβιβάζονται. [TOM KASSER/California magazine]

Το άρθρο ήταν αρκετά καλό ώστε να αναδημοσιευτεί, περικομμένο, στο τεύχος Σεπτεμβρίου του Reader’s Digest. Εκεί ήταν που κίνησε την προσοχή των παραγωγών Ντον Σίμονς και Τζέρι ΜπρούκχαϊμερExclusive: former Topgun instructor presents the original article that inspired legendary Top Gun movie | Τhe Aviation Geek Club (Flashdance, Beverly Hills Cop). To 1982 είχε βγει η ταινία Iπτάμενος και ΤζέντλεμανAn Officer and a Gentleman | ΙMDb που εκτυλισσόταν στην Σχολή OCSOfficer Candidate School (United States Navy) και είχε σπάσει ταμεία. Δεν θα ήταν καλή ιδέα μια ταινία για την πιο απαιτητική σχολή Ικάρων στον κόσμο, όπου 16 κορυφαίοι ιπτάμενοι «παίζουν πόλεμο» με τα πιο ζόρικα αεροσκάφη στον κόσμο; O Γιόγκι και ο Πόσουμ αποτέλεσαν τη βάση για τους Μάβερικ και Γκους. Ο ρόλος της Τσάρλι βασίστηκε στην εκπαιδεύτρια Κριστίν ΦοξChristine Fox. Η Paramount εξασφαλισε τη συνεργασία του αμερικανικού στρατού. Ζητήθηκε από τον Χναράκη και τον Κάλι να συμμετέχουν στα γυρίσματα όμως πια υπηρετούσαν μίλια μακριά. Πρότειναν στους σεναριογράφους να μιλήσουν με πολλούς πιλότους ώστε να έχουν μια πιο σφαιρική εικόνα. Τελικά στη θέση του Τομ Κρουζ πέταξε ένας πιλότος της επίλεκτης μοίρας των Τζόλι Ρότζερς του Ναυτικού. Τραγικά, στη διάρκεια των γυρισμάτων σκοτώθηκε ένας διάσημος πιλότοςArt Scholl ακροβατικών, στον οποίο αφιερώθηκε η ταινία.

Aυτό το επεισόδιο του Airspace εξερευνά πώς ο στρατός των ΗΠΑ συνειδητοποίησε ότι η μεγάλη οθόνη μπορούσε να ενισχύσει τις προσπάθειές του για στρατολόγηση και άρχισε να συνεργάζεται επίσημα με ταινίες όπως το Top Gun και το Captain Marvel.
To Τop GunTop Gun έκανε πρεμιέρα στις 16 Μαΐου 1986. Παρά τις αμφιλεγόμενες κριτικές («αυτή είναι μια ταινία που ξέρει ακριβώς τι πρέπει να κάνει με τα ειδικά εφέ, αλλά δεν έχει ιδέα για το πώς δύο ερωτευμένοι άνθρωποι συμπεριφέρονται, μιλούν και σκέφτονται» έγραψε ο Ρόμπερτ ΈμπερτTop Gun | rogerebert.com) παιζόταν για έξι μήνες αποφέροντας στο στούντιο $357 εκατ. (με κόστος $15 εκατ.). Στον Χναράκη άρεσε. «Είχε την απαραίτητη χολιγουντιανή σάλτσα στο σενάριο, αλλά οι σκηνές μάχης ήταν καταπληκτικές».

H περίφημη λήψη του «Χίτερ» με την ανάστροφη πτήση του F-14 του «Μάβερικ» πάνω από το εχθρικό «MIG-28».

Ο Αλέξανδρος Χναράκης, που τυχαία αποτέλεσε την έμπνευση για τον Μάβερικ δεν ήταν ένας τυχαίος πιλότος. Όπως γράφει ο Δημήτρης Βασιλόπουλος στην έρευνα που έκανεAlexander ‘Yogi’ Hnarakis | Greeks in Foreign Cockpits στην ιστοσελίδα Greeks in Foreign Cockpits, ο Ελληνοαμερικανός  από το Θραψανό Ηρακλείου πήγε στις ΗΠΑ, όπου παντρεύτηκε τη συγχωριανή του, Μπέσσυ Βασιλάκη. Ο εγγονός του αποφάσισε τον δρόμο του στα δώδεκα, όταν κάθισε μπροστά στην τηλεόραση στο σπίτι των γονιών του στα προάστια της Ουάσιγκτον και παρακολούθησε τους αστροναύτες του Apollo 8 να πετούν γύρω από το φεγγάρι. Μόλις τελείωσε το σχολείο έκοψε τα μακριά μαλλιά του, ξύρισε τα γένια του και μπήκε στη Ναυτική Ακαδημία των ΗΠΑUnited States Naval Academy στην Αννάπολη του Μέριλαντ.

Μάλλον όμως αυτή η πορεία ήταν ήδη προδιαγεγραμμένη καθώς την οικογένεια Χναράκη ακολουθεί μία σημαντική στρατιωτική ιστορία. Όταν ξέσπασε ο Β’ ΠΠ, ο πατέρας του κατετάγη στο Ναυτικό των ΗΠΑ, ο θείος του Γιώργος πολέμησε στη μάχη των Αρδεννών όπου κέρδισε το παράσημο Purple Heart και ο θείος του Χάρι στην Αεροπορία. Στην Ελλάδα, ο αδελφός του παππού του, Γρηγόρης Χναράκης, πολέμησε στη μάχη της Κρήτης και συμμετείχε το 1944 στην απαγωγή του υποστράτηγου ΚράιπεΑπαγωγή του υποστράτηγου Κράιπε.

Aριστερά: Στον Β’ ΠΠ, τα τρία αδέλφια Χναράκη με τη μητέρα τους: Ο Γιώργος με στολή του Στρατού, ο Μανώλης (πατέρας του Αλέξανδρου) με στολή του Ναυτικού και ο Χαράλαμπος με στολή της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ. Ο Αλέξανδρος, όπως και ο πατέρας του, κατετάγη στο Ναυτικό. [greeks-in-foreign-cockpits.com] Δεξιά: Η ομάδα απαγωγής του Kράιπε. Πίσω: Στρατής Σαβιολάκης, Μανώλης Πατεράκης, Αντώνης Παπαλεωνίδας, Γιώργος Τυράκης, Νίκος Κόμης. Μπροστά: Γρηγόρης Χναράκης (αδελφός του παππού του Αλέξανδρου), Πάτρικ Λι Φέρμορ, Γουίλιαμ Στάνλεϊ Μος. [Τhe Estate of William Stanley Moss]

Όταν ο Αλέξανδρος ήταν στην τελευταία χρονιά της Ναυτικής Ακαδημίας, άρχισε να πετά ένα μικρό αεροπλάνο σε ένα κοντινό αεροδρόμιο, «κάτι που έμοιαζε περισσότερο με το να πετάς με μια μηχανή του γκαζόν, αλλά ήταν καλύτερο απο το τίποτα». Αποφοίτησε το 1978, και έξι μήνες αργότερα ξεκίνησε η εκπαίδευση του για ιπτάμενος. Τέθηκε σε υπηρεσία στη βάση Μίραμαρ, η οποία μόλις περνούσε από τα F-4 Phantoms στα φοβερά F-14 Tomcat. «Ξαφνικά έκανε παρέα με πραγματικούς πιλότους μαχητικών, συμμετείχε σε πραγματικές ενημερώσεις, έκανε βόλτες στο πίσω κάθισμα ενός A-4 Skyhawk, με κομμένη την ανάσα καθώς η δύναμη g τον τράνταζε ολόκληρο. Του κούνησε το μυαλό, αλλά ήταν το απαραίτητο τίμημα για την είσοδο σε αυτή τη γη των γιγάντων» έγραψε ο Γιονάι. «“Έπρεπε να τα πάω καλά στη σχολή”, εξηγούσεο Γιόγκι, “γιατί μόνο αν βρισκόμουν στην κορυφή της τάξης μου θα μπορούσα να επιλέξω τα μαχητικά και να πετάξω με F-14”. Τον Σεπτέμβριο του 1980 αποφοίτησε πρώτος και, με τα νέα του χρυσά φτερά να αστράφτουν στη χακί στολή του, κατευθύνθηκε προς τη μοίρα VF-124 στο Μίραμαρ».

Όπως και η σύζυγος του Γκους στην ταινία, έτσι η σύζυγος του Πόσουμ κατάλαβε ότι ο άνδρας της θα περνούσε περισσότερο χρόνο με τον Γιόγκι παρά με εκείνη. Οι δύο τους πετούσαν καθημερινά από το αεροπλανοφόρο Ranger και σύντομα επιλέχθηκαν για τη σχολή Topgun. Όταν πια ο Γιόγκι και ο Πόσουμ έβγαζαν την αναμνηστική φωτογραφία της τάξης τους τους και έπαιρναν το σήμα της σχολής για το τζάκετ τους (ένα Ming στο στόχαστρο), οι ‘Wolfpacks’ στους οποίους ανήκαν ανακηρύσσονταν κορυφαία Μοίρα της Δυτικής Ακτής. Οι πτητικές ικανότητες του Χναράκη βελτιώθηκαν δραματικά με έναν από τους συναδέλφους του να θυμάται ότι «ο Χναράκης μπορούσε να εκμεταλλεύεται τα δομικά όρια του αεροσκάφους όπως κανένας άλλος». «Ήταν ένας πραγματικός ροκ σταρ στον αέρα».

Το F-14A με το οποίο ο Xναράκης πετούσε κατά τη διάρκεια παρακολούθησης του Topgun το 1983. [greeks-in-foreign-cockpits.com]

Στη μακρά καριέρα του τεστάρισε πολλές καινοτομίες για τον αμερικανικό στρατό, όπως τη δυνατότητα LANTIRN στα F-14 Tomcat, την ενσωμάτωση διοπτρών νυχτερινής οράσεως στα F-18 και την εγκατάσταση του μηχανισμού τεχνητής αίσθησης στα αεροσκάφη F-18 των Blue Angels. Ήταν μέλος του Society of Experimental Test Pilots και υποψήφιος αστροναύτης για τη NASA. Πέταξε συνολικά 4.700 ώρες με 23 τύπους αεροσκαφών, εκ των οποίων οι 3.300 με το F-14. Συνήθως πετούσε με τους νεότερους RIO με σκοπό να τους βοηθήσει να αποκτήσουν γρηγορότερα εμπειρία. Στο Desert Storm επιλέχθηκε να αντιπροσωπεύσει το Carrier Air Wing ThreeCarrier Air Wing Three στο Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας, ως υπεύθυνος σύνδεσμος για τις αεροπορικές επιχειρήσεις, θέση με μεγάλες ευθύνες κατά τη διάρκεια πολέμου. Τα μετάλλια που του απονεμήθηκαν περιλαμβάνουν τα Legion of Merit, Defense Meritorious Service Medal, Meritorious Service Medal, Air Medals with V και Navy Commendation Medals with V. 

[greeks-in-foreign-cockpits.com]

Το 2008, συνταξιοδοτήθηκε μετά από 30 χρόνια στο Ναυτικό με τον βαθμό του πλοιάρχου και αφοσιώθηκε στο χόμπι του, τον πρωταθλητισμό με αλεξίπτωτα. Ως πρόεδρος της αεραθλητικής λέσχης αλεξιπτωτιστών και της Εθνικής Ομοσπονδίας Αλεξιπτωτιστών είχε εκπαιδεύσει συναδέλφους του στο αλεξίπτωτο, επιτυγχάνοντας 210 άλματα στους παναμερικανικούς κολεγιακούς αγώνες. Πετούσε ιστορικά αεροπλάνα WarbirdsWarbird μέχρι τον θάνατό του, που ήρθε το 2018 μετά από μια σύντομη μάχη με νόσο, την οποία έδωσε με μεγάλο κουράγιο.