Κομματικός πατριωτισμός

Του Φοίβου Νικολαΐδη*

Κολλημένα τα τελευταία ιδίως χρόνια σε αγκυλώσεις και ξεπερασμένες αντιλήψεις του παρελθόντος τα κόμματα κάπου ξεστράτισαν. Έχασαν τον προσανατολισμό τους και το χειρότερο έπαυσαν να ταυτίζονται με αρχές και αξίες. Αν η εθνικοποίηση του πατριωτισμού και η ρητορική θεοποίησης του κόμματος έφερε καρπούς τα προηγούμενα χρόνια, σήμερα αμφισβητείται έντονα από τους πολλούς. Ο λόγος  είναι προφανής και έχει να κάνει αποκλειστικά με τη στάση και την όλη συμπεριφορά των κομμάτων.

Κάθε φορά που υπάρχουν εκλογές, ξεδιπλώνονται επιλεκτικά και με μεγάλη μαεστρία από το χρονοντούλαπο της πολιτικής διάφορα εύπεπτα συνθήματα για να ενεργοποιήσουν τα συναισθηματικά κομματικά αντανακλαστικά των ψηφοφόρων, που θα καθορίσουν τις επιλογές τους.

Όταν δε τα συνθήματα λιγοστεύουν, τελευταίο καταφύγιο των επιτήδειων κομματαρχών είναι η επίκληση του ούτω καλούμενου κομματικού πατριωτισμού σε σημείο που να ταυτίζεται νοητικά με τον άδολο πατριωτισμό και τη φιλοπατρία.

Σε προεκλογικές περιόδους η χρήση της λέξης πατριωτισμός φτάνει πολλές φορές τα όρια της φτηνής πολιτικής εκμετάλλευσης, που οδηγεί στην πατριδοκαπηλία. Τον ψευδοπατριωτισμό, τον φανταχτερό αυτό μανδύα κάθε πολιτικού τυχοδιωκτισμού, ο οποίος σαφώς διαφέρει από τον γνήσιο πατριωτισμό, όπου η αγάπη για την πατρίδα και τις εθνικές αξίες, βασίζονται όχι στο φανατισμό και την τύφλωση, αλλά στην κριτική κατανόηση κι αφοσίωση για την πατρίδα.

Η έντονη συναισθηματική φόρτιση που γίνεται με τη σκόπιμη επίκληση επιλεγμένων συναισθημάτων για την πατρίδα και το κόμμα, δεν επιτρέπει τη νηφάλια κρίση. Έτσι, είναι πολύ πιο εύκολο να παρασυρθεί κάποιος σε κενού περιεχομένου πατριωτικές εξάρσεις και αφορισμούς και στο τέλος να οδηγηθεί στην υποταγή του συγκεκριμένου πολιτικού λόγου.

Σε μια νεαρή δημοκρατία όπως τη δική μας είναι απόλυτα φυσιολογικό οι δημοκρατικές αντιλήψεις και προπάντων οι πρακτικές να περνούν από διάφορα στάδια. Εδώ και λίγες δεκαετίες, τα κόμματα έχουν αποκτήσει σημαντική δύναμη και επιρροή στη δημόσια ζωή. Αρχηγοί και μια μικρή ομάδα παρατρεχάμενων τους, ενεργούν αυθαίρετα, ξεπερνούν τα εσκαμμένα και ρυθμίζουν την πολιτική ζωή του τόπου, παροπλίζοντας το ρόλο των πολιτών.

Η παντοκρατορία της κομματικής μηχανής βασισμένη στην απαράδεκτη αρχή των πελατειακών σχέσεων μοιράζει προνόμια, εξασφαλίζει διορισμούς, προσφέρει προστασία στους ημετέρους, εξαγοράζοντας ουσιαστικά συνειδήσεις, πράγμα εντελώς αντιδημοκρατικό και απαράδεκτο.

Μ’ αυτές τις πρακτικές και νοοτροπίες ο πανίσχυρος κομματικός μηχανισμός κυριαρχεί σχεδόν απόλυτα έναντι άλλων και η δημοκρατία αντί να εξελίσσεται, αποδυναμώνεται με αποτέλεσμα την ανισορροπία στα δημοκρατικά θέσμια. 

Αντιδημοκρατικές συμπεριφορές, παρασκήνιο, δημαγωγία, διαφθορά, διαπλοκή, καταπάτηση αρχών, αλαζονική υποτίμηση τής νοημοσύνης του πολίτη και άλλα πολλά οδήγησαν στη σταδιακή απαξίωση των κομμάτων και την απόρριψη των ίδιων των κομματαρχών. Η κομματοκαπηλία ως πολιτική τεχνική φθίνει και δεν αποτελεί πια πειστικό επιχείρημα για τους πολίτες, φίλους και οπαδούς μιας πολιτικής παράταξης.

Τα λόγια του αείμνηστου Δημήτρη Χριστόφια: «Το κόμμα τζιαι τα μάθκια μας», ήταν περισσότερο μια δραματική προειδοποίηση για την αποδυνάμωση του κομματικού μηχανισμού, που σταδιακά έχανε το φωτοστέφανό του.

Η αντίληψη για το κόμμα μπορεί να διαφέρει σημαντικά από άνθρωπο σε άνθρωπο. Σε διαφορετικές μάλιστα περιόδους ο κομματισμός σήμαινε διαφορετικά πράγματα. Στη σύγχρονη εποχή πιθανόν να σημαίνει ακόμη πιο διαφορετικά πράγματα για πολλούς ανθρώπους.

Οι εξελίξεις της επόμενης δεκαετίας απαιτούν νέα οράματα και αταλάντευτη πίστη σε αρχές, αξίες, δημοκρατικούς θεσμούς και στα ατομικά δικαιώματα. Η στήριξη στο κόμμα σταματά εκεί που αρχίζει η αφοσίωση στην πατρίδα και το γενικότερο καλό για τους πολλούς.

Ενόσω οι αλαζονικοί πολιτικοί δεν ερμηνεύουν σωστά τα σημεία των καιρών και επιμένουν να ασχολούνται περισσότερο με τη σκοτεινή πλευρά της πολιτικής, μεγαλώνοντας έτσι την απόσταση του κόμματος από την κοινωνία, το χάσμα στο τέλος θα είναι τραγικό για τους ίδιους…

Ο Γουίλσον Τσόρτσιλ το είχε πει με τον χαρακτηριστικό του τρόπο: «Η πολιτική αυτοκτονία έχει το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι πάντα επιζείς, για να δεις τα αποτελέσματα της πράξης σου!».

*Τα ενυπόγραφα κείμενα  απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους