Η εικόνα του ένθρονου Χριστού από το μοναστήρι του Αντιφωνητή και πάλι μαζί με την ένθρονη βρεφοκρατούσα Παναγία

Του Α. Βικέτου

Η εικόνα του ένθρονου Χριστού (τέλη του 15ου με αρχές του 16ου αιώνα) από το μοναστήρι του Αντιφωνητή στην κατεχόμενη Καλογραία της Κερύνειας, που θεωρείται «δίδυμη» της εικόνας της ένθρονης βρεφοκρατούσας Παναγίας,παραδόθηκε σήμερα, μετά από προσπάθειες 24 χρόνων, από τον υπουργό Μεταφορών, Γιάννη Καρούσο, και τη διευθύντρια του Τμήματος Αρχαιοτήτων, δρα. Μαρίνα Σολομίδου-Ιερωνυμίδου , στον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Χρυσόστομο Β’. Παρών ήταν και ο Μητροπολίτης Κυρηνείας, υπέρτιμος και έξαρχος Λαπήθου και Καραβά , Χρυσόστομος, ο οποίος γεννήθηκε στην Λάρνακα Λαπήθου και από την ηλικία των τεσσάρων χρονών είναι πρόσφυγας. Νόμιμος κάτοχος της εικόνας του Χριστού, όπως και της Παναγίας , είναι η Μητρόπολη Κυρηνείας, αφού το μοναστήρι του Αντιφωνητή, παρά την τουρκική κατοχή, ανήκει στην δικαιοδοσία της.

Μιλώντας κατά τη συνάντησή του με τον υπουργό Γιάννη Καρούσο και τη Διευθύντρια του Τμήματος Αρχαιοτήτων, δρα. Μαρίνα Σολομίδου-Ιερωνυμίδου , ο Αρχιεπίσκοπος αφηγήθηκε τις προσπάθειες, που είχαν γίνει για την επιστροφή εκατοντάδων ιστορικών εκκλησιαστικών κειμηλίων που συληθεί από τα κατεχόμενα και βρίσκονταν στο Μόναχο . «Οι καλές σχέσεις φέρνουν αποτέλεσμα», κατέληξε ο Αρχιεπίσκοπος, αναφέροντας ότι κατά την εκδίκαση της υπόθεσης εκείνης, ο δικαστής αποφάνθηκε ότι 500 συνολικά τεμάχια, των οποίων η προέλευση από κατεχόμενα χωριά ήταν σαφής, θα επέστρεφαν στην Κύπρο, χωρίς καμία οικονομική επιβάρυνση.

Σε δηλώσεις, μετά τη συνάντηση , ο υπουργός είπε ότι ήταν τιμή του να παραδώσει στον Αρχιεπίσκοπο ακόμα μία κλεμμένη εικόνα, που έχει επαναπατριστεί με επιτυχία. Σημείωσε ότι αυτές οι προσπάθειες δεν ανακοινώνονται και δεν δημοσιεύονται, αν και είναι συνεχείς και καθημερινές, προκειμένου να διαφυλάσσεται η επιτυχία τους. Ανέφερε ότι ο ίδιος είχε πολύ καλή ενημέρωση σχετικά με την εξέλιξη του θέματος για τον επαναπατρισμό της εικόνας του ένθρονου Χριστού και τόνισε πόσο σημαντική ήταν η τήρηση της μυστικότητας, καθώς υπήρχε κίνδυνος να χαθεί αυτή η ευκαιρία.

«Οι εξαιρετικές σχέσεις που έχει δημιουργήσει ο Μακαριότατος, η Αρχιεπισκοπή, η Εκκλησία της Κύπρου έχουν δημιουργήσει εξαιρετικές σχέσεις με άλλες Εκκλησίες και έχει αναφερθεί ο Μακαριότατος σε μία πρωτοβουλία που είχε αναλάβει ο προηγούμενος Πάπας, μετά από παράκληση του ιδίου, ώστε να παρέμβει και η Καθολική Εκκλησία για να επαναπατριστούν αντικείμενα, ιδίως αυτά που βρίσκονταν στο Μόναχο», ανέφερε ο υπουργός.

«Προσπάθειά μας είναι να ενισχύσουμε κι άλλο το Τμήμα Αρχαιοτήτων, ώστε να είναι ακόμα πιο αποτελεσματικό στον εντοπισμό και επαναπατρισμό των αρχαίων αντικειμένων και εικόνων που έχουν κλαπεί μετά την τουρκική εισβολή», κατέληξε ο κ. Καρούσος.

Απαντώντας σε ερώτηση της ιστοσελίδας ageliaforos.com, ο υπουργός αποκάλυψε ότι υπάρχει στόχος για ενίσχυση του Τμήματος Αρχαιοτήτων με εξειδικευμένο προσωπικό, δημιουργώντας έτσι μια ειδική ομάδα, που να ασχολείται με το θέμα της σύλησης της πολιτιστικής κληρονομιάς και τον επαναπατρισμό της .

Το Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων, είπε εκφράζει τις θερμές του ευχαριστίες στην Εκκλησία της Κύπρου και ιδιαίτερα στον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο Β’ για τη στήριξη και τη μέγιστη συμβολή του στις προσπάθειες επαναπατρισμού, καθ’ όλη την διάρκεια των διαδικασιών. Επιπρόσθετες ευχαριστίες εξέφρασε προς την Επιτροπή για το έργο που επιτελεί ως προς την Πάταξη της Σύλησης και της Παράνομης Διακίνησης της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, καθώς και στο Τμήμα Τελωνείων και το Τμήμα Πολιτικής Αεροπορίας για την συμβολή τους, με τις διευκολύνσεις που παρείχαν κατά την επιστροφή της εικόνας στην Κύπρο.

Η εικόνα είχε εντοπιστεί σε δημοπρασία στο εξωτερικό και κατασχέθηκε από τις Αστυνομικές Αρχές τις Ελβετίας το 2014, μετά από ενημέρωση που δόθηκε από την Αστυνομία Κύπρου.

Χρειάστηκαν πολύχρονες και συντονισμένες ενέργειες του Τμήματος Αρχαιοτήτων, της Αστυνομίας Κύπρου και της Νομικής Υπηρεσίας σε συνεργασία με την Εκκλησία της Κύπρου και τις αρμόδιες Αστυνομικές Αρχές της Ελβετίας, η παράδοση της εικόνας έγινε στις 7 Ιουλίου 2022 και ακολούθως μεταφέρθηκε στο Κυπριακό Μουσείο, όπου πραγματοποιήθηκαν οι απαραίτητοι έλεγχοι από τους Συντηρητές του Τμήματος Αρχαιοτήτων.

Η Εκκλησία του Αντιφωνητή είναι κηρυγμένη σε Αρχαίο Μνημείο και ιδρύθηκε πιθανότατα τον 12^ον αιώνα. Ανήκει στον τύπο του νησιώτικου οκταγωνικού ναού με τρούλλο και είναι η μοναδική που σώζεται στην Κύπρο σε πολύ καλή κατάσταση. Το μνημείο καταγράφει μεταγενέστερες φάσεις, οι οποίες χρονολογούνται τον 15^ο και 16^ο αιώνα με σημαντικότατες τοιχογραφίες και φορητές εικόνες. Οι τοιχογραφίες, οι εικόνες και ο ξυλόγλυπτος διάκοσμος αφαιρέθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τον Τούρκο αρχαιοκάπηλο , Aydin Dikmen , και πωλήθηκαν παράνομα στη διεθνή αγορά.

Η εκκλησία του Αντιφωνητή από το εξαντλημένο ( υπάρχει στην βιβλιοθήκη του Τμήματος Αρχαιοτήτων Κύπρου) έργο : ” Τα βυζαντινά μνημεία της Κύπρου” υπό Γεωργίου Α. Σωτηρίου. Πραγματείαι της Ακαδημίας Αθηνών, 1935.

Σε δηλώσεις της η κυρία Ιερωνυμίδου τόνισε ότι «η αρχαιοκαπηλία είναι οργανωμένο έγκλημα, παράλληλα με τις δράσεις , που έχει αναφέρει ο Υπουργός γίνετε και επικαιροποίηση του Περί Αρχαιοτήτων Νόμου για να ανταποκριθούμε σε αυτήν τη γάγγραινα που λέγεται ανιχνευτές μετάλλων , των οποίων γίνετε μεγάλη χρήση και δημιουργείται μεγάλο πρόβλημα στις ελεύθερες περιοχές. “Όμως θα αντιμετωπιστεί, με συντονισμένες προσπάθειες για να επιτύχουμε αυτό που πρέπει να επιτύχουμε»,σημείωσε .

Η κ. Ιερωνυμίδου υπογράμμισε πόσο χρονοβόρες είναι οι προσπάθειες για τον επαναπατρισμό πολιτιστικών κειμηλίων και αρχαιολογικών θησαυρών, που κλάπηκαν μετά την τουρκική εισβολή του 1974. «Για τη συγκεκριμένη εικόνα έχουν γίνει χρονοβόροι δικαστικοί και νομικοί αγώνες», είπε, εξηγώντας ότι από το 2014 που εντατικοποιήθηκαν οι διαδικασίες, μόλις τώρα τ επιτεύχθηκε η επιστροφή της συγκεκριμένης εικόνας.

Σε ερώτηση της ιστοσελίδας ageliaforos.com , η κυρία Ιερωνυμίδου απάντησε ότι αγνοεί τις σχετικές πληροφορίες σε σχέση με ιδιωτική συλλογή αρχαιοτήτων.

Η ένθρονη βρεφοκρατούσαςΠαναγία, είχε επιστρέψει στην Κύπρο το 1998 και από τότε αναζητείτο και η αντίστοιχητου Χριστού.

«Αυτός είναι ο τέταρτος μεγάλος επαναπατρισμός που γίνεται. Το 2018 είχε επαναπατριστεί το πολύ σπουδαίο ψηφιδωτό του Αποστόλου Μάρκου, από την Παναγία Κανακαριά. Μετά είχαμε τμήματα τοιχογραφιών από την Αψινθιώτισσα και άλλες εκκλησίες, τα οποία επαναπατρίστηκαν από τη Χάγη. Πέρσι έγινε ο επαναπατρισμός των βημόθυρων από την εκκλησία της Περιστερωνοπηγής και τώρα έγινε ο επαναπατρισμός του ένθρονου Χριστού, που ανάγεται στα τέλη του 15ου με αρχές του 16ου αι. μ.Χ.», κατέληξε η κ. Ιερωνυμίδου.

Στην παράδοση της εικόνας του Χριστού από τον Αντιφωνητή ήταν παρόντες ο υπεύθυνος του Γραφείου Καταπολέμησης Παράνομης Κατοχής και Διακίνησης Αρχαιοτήτων του Αρχηγείου Αστυνομίας ανώτερος υπαστυνόμος, Μιχάλης Γαβριηλίδης , ο συντηρητής του Τμήματος Αρχαιοτήτων , δρ Ελευθέριος Χαραλάμπους, και ο διευθυντής του Βυζαντινού Μουσείου του Ιδρύματος Μακαρίου Γ’, δρ . Γιάννης Ηλιάδης.

Η εικόνα της Ένθρονης Βρεφοκρατούσας επαναπατρίστηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 1998 από τον τέτε υπουργό Πολιτισμού της Ελλάδος, Ευάγγελο Βενιζέλο και τον αείμνηστο υφυπουργό Εξωτερικών , Γιάννο Κρανιδίωτη. Η εικόνα, όπως έχει γράψει ο ageliaforos.com , είχε αγοραστεί από τον Περβανά, Έλληνα μόνιμο κάτοικο Ελβετίας.Σε αυτόν την πούλησε ο Έλληνας έμπορος τέχνης, Γιάννη Πετσόπουλος, στο Λονδίνο.