Εορτή του Αγίου Πνεύματος – Η απεικόνιση της Αγίας Τριάδος στην Ορθόδοξη αγιογραφία

Σήμερα , Δευτέρα μετά την Πεντηκοστή, η Ορθόδοξη  Εκκλησία εορτάζει το Άγιο Πνεύμα, το οποίο  είναι το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδας και  εκπορεύεται εκ του Πατρός. Είναι ομοούσιο με τα πρόσωπα του Πατρός και του Υιού και, κατά το Σύμβολο της Πίστεως,  «συνπροσκυνείται και συνδοξάζεται» με τον Πατέρα και με τον Υιό, ίσο κατά τη λατρεία και την τιμή.

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία ο  Πατήρ και το Άγιο  Πνεύμα δεν απεικονίζονται,  επειδή η Αγία Γραφή απαγορεύει σε πολλά εδάφια τις εικόνες της αόρατης Θεότητας. Σύμφωνα με την Ορθόδοξη Εκκλησία η ενσάρκωση του Λόγου δίνει τη δυνατότητα απεικόνισης μόνο του Υιού, και μόνο κατά την ανθρώπινη φύση του. Με την πάροδο του χρόνου, κατά την τελευταία Βυζαντινή περίοδο και εξής, άρχισε να υποστηρίζεται η άποψη, ότι και ο άναρχος Πατήρ πρέπει να ζωγραφίζεται καθώς εφάνη εις τον προφήτην Δανιήλ ως «Παλαιός Ημερών».

Η απεικόνιση του Αγίου Πνεύματος ως περιστεριού επιτρέπεται μόνο στην εικόνα των Θεοφανείων, όπου το Άγιο Πνεύμα εμφανίστηκε “εν είδει περιστεράς”. Επιτρέπεται επίσης η απεικόνιση της καθόδου του Αγίου Πνεύματος κατά την Πεντηκοστή, όταν “διεμεριζόμενοι γλώσσαι ωσεί πυρός” ήρθαν και στάθηκαν πάνω στα κεφάλια των Αποστόλων (Πράξεις 2,3).

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία υπάρχουν δυο απεικονίσεις του συνόλου της Αγίας Τριάδας: Η μία  είναι η παράσταση των τριών Αγγέλων και φέρει την επιγραφή “Η Αγία Τριάς” ή “Η Φιλοξενία του Αβραάμ”. Η απεικόνιση αυτή της Αγίας Τριάδας είναι η παραδοσιακή και γενικά η πιο αποδεκτή. ( ΕΠΑΝΩ: Η “Φιλοξενία του Αβραάμ”. Στο βυζαντινό θέμα που συμβολίζει την Αγία Τριάδα, έχουν ενσωματωθεί στοιχεία από τον ιταλικό μανιερισμό. Είναι εμφανής η επίδραση του σημαντικού ζωγράφου του Χάνδακα, Γεωργίου Κλόντζα. Κρητικό εργαστήριο, τέλη 16ου αι. 0,54×0,806 μ. Κληρονομιά Κωνσταντίνου Α. Μπενάκη (ΓΕ 20547)

 Η  εικόνα (αριστερά ) , χρονολογείται  στο 1425. Έργο του Ρώσου  μοναχού   Ανδρέϊ  Ρουμπλιώφ, στον Ιερό Ναό της Αναλήψεως του Χριστού στην Μόσχα. Θεωρείται υπόδειγμα της αγιογραφίας της Αγίας Τριάδας).

Η δεύτερη απεικόνιση είναι η παράσταση των τριών Προσώπων της Αγίας Τριάδος, δηλαδή του Πατρός ως γέροντος με λευκά μαλλιά και γένια, του Υιού που εικονίζεται καθισμένος στα δεξιά Του και του Αγίου Πνεύματος με τη μορφή περιστεριού να ίπταται ανάμεσά τους.

Η Αγία Τριάδα , τοιχογραφία, στον Ι.Ν. Παναγία  Κουμπελίδικη της Καστοριάς

 Ο τύπος αυτός της απεικονίσεως της Αγίας Τριάδος, αναφέρεται στους έσχατους βυζαντινούς και ιδιαίτερα στους μεταβυζαντινούς χρόνους εξαιτίας δυτικής επιδράσεως.

Υπάρχει και μια τρίτη εικόνα, στην οποία παρουσιάζεται ολόκληρη η Αγία Τριάδα, χωρίς ωστόσο το αντικείμενο της εικόνας να αναφέρεται σ’ Αυτή. Είναι η εικόνα της Βάπτισης του Κυρίου, που ίσως να είναι και η πιο αντιπροσωπευτική της Αγίας Τριάδος.