Διαβάζοντας τον Πούτιν: Ανισόρροπος, μεγαλομανής ή εκτός ελέγχου;
Από
Εδώ και δύο δεκαετίες, ο Βλαντιμίρ Πούτιν κατηγορεί τους αντιπάλους του ως απερίσκεπτους, παρορμητικούς. Αλλά η συμπεριφορά του, με την εντολή εισβολής στην Ουκρανία – και τον συναγερμό που διέταξε στις πυρηνικές δυνάμεις της Ρωσίας – έχει κάνει αρκετούς στη Δύση να αναρωτιούνται εάν ο Ρώσος πρόεδρος έχει γίνει επικίνδυνα ασταθής.
Εσχάτως, ο Πούτιν έκανε συχνές τηλεοπτικές εμφανίσεις και δηλώσεις για για την Ουκρανία, επαναλαμβάνοντας θεωρίες συνωμοσίας για τον νεοναζισμό και τη δυτική επιθετικότητα ενώ δεν δίστασε να ρεζιλέψει μπροστά στις κάμερες τον κορυφαίο Ρώσο αρχικατάσκοπο. Τώρα, με τις κυρώσεις της Δύσης να απειλούν με ακρωτηριασμό την ήδη ταλαιπωρημένη οικονομία της Ρωσίας, ο Πούτιν διέταξε την υψηλότερη κατάσταση ετοιμότητας για τα πυρηνικά όπλα της χώρας του, ως απάντηση στις κυρώσεις και τις «επιθετικές δηλώσεις κατά της χώρας μας».
Η αβεβαιότητα σχετικά με το σκεπτικό του αποτελεί έναν μπαλαντέρ στον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Οι δυτικοί αξιωματούχοι καλούνται να αντιμετωπίσουν τον Πούτιν, την ίδια που αναρωτιούνται αν κατανοεί ή ενδιαφέρεται για τις κατακλυσμιαίες συνέπειες – ή ίσως σκόπιμα στοχεύει στις μακροχρόνιες υποψίες για αυτόν.
Ενας σύμβουλος του Γάλλου προέδρου, Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος μίλησε με τον Πούτιν τη Δευτέρα, είπε ότι ο Ρώσος ηγέτης απάντησε στον Μακρόν «χωρίς να δείξει εκνευρισμό, με πολύ κυνικό και αποφασιστικό τρόπο».
Οι ξένοι ηγέτες έχουν προσπαθήσει εδώ και καιρό να μπουν στο μυαλό του Πούτιν και έχουν κάνει λάθη στις εκτιμήσεις τους στο παρελθόν. Και ο Πούτιν σε αυτή την κρίση δείχνει πολλά από τα ίδια χαρακτηριστικά που έχει επιδείξει από τότε που έγινε ηγέτης της Ρωσίας. Εχει διατάξει εισβολές σε γειτονικές χώρες, έχει υιοθετήσει αβάσιμες θεωρίες συνωμοσίας και ξεκάθαρα ψεύδη, και έχει προβεί σε παράτολμες επιχειρήσεις, όπως η φερόμενη παρέμβαση στις δύο τελευταίες προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ.
Πήρε μόνος του αποφάσεις ορόσημα όπως η προσάρτηση της χερσονήσου της Κριμαίας από την Ουκρανίας το 2014, συμβουλευόμενος μόνο τον στενό του κύκλο βετεράνων της KGB και κρατώντας όλους τους άλλους στο σκοτάδι. Εδώ και καιρό περιβάλλεται από υπολοχαγούς που διστάζουν να του συστήσουν να είναι πιο προσεκτικός για να μην ρισκάρουν την καριέρα τους – πόσο μάλλον να εκφράζουν αντίθετες απόψεις.
Εχει, επίσης, μιλήσει ανοικτά για πυρηνικό πόλεμο και κάποτε έφτασε στο σημείο να πει ότι μια τέτοια σύγκρουση θα τελείωνε με τους Ρώσους να πηγαίνουν «στον παράδεισο ως μάρτυρες».
Οι ειδικοί λένε ότι ο Πούτιν θα μπορούσε να χρησιμοποιεί το φάσμα της πυρηνικής σύγκρουσης για να σπάσει την αυξανόμενη υποστήριξη προς τον αμυντικό εξοπλισμό της Ουκρανίας και να αναγκάσει τη Δύση σε παραχωρήσεις. Τα τελευταία σχόλιά του υποδηλώνουν επίσης ότι οι κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας έχουν αποτέλεσμα.
«Πρέπει να ξέρουμε ότι αυτό είναι ένα σημάδι ότι προσεγγίζουμε τον τρόπο σκέψης του», λέει ο Τζιμ Τάουνσεντ, πρώην αναπληρωτής βοηθός υπουργός Αμυνας και ανώτερος συνεργάτης στο Κέντρο για τη Νέα Αμερικανική Ασφάλεια. «Πρέπει απλώς να το λάβουμε υπόψη. Πρέπει να είμαστε ψύχραιμοι».
Οι αξιωματούχοι στις ΗΠΑ ανησύχησαν από ένα δοκίμιο 5.000 λέξεων που δημοσιεύθηκε με την υπογραφή του Πούτιν τον Ιούλιο, το οποίο υποστήριζε ότι οι Ρώσοι και οι Ουκρανοί είναι «ένας λαός» και απέδωσε τυχόν διαιρέσεις (μεταξύ των δύο χωρών) σε ξένες συνωμοσίες. Ενας αξιωματούχος της κυβέρνησης Μπάιντεν, είπε ότι οι μυστικές υπηρεσίας ανησυχούν ότι ο Πούτιν δρα «συναισθηματικά» και καθοδηγείται από μακροχρόνια παράπονα που σιγοβράζουν τόσο καιρό.
Πιο πρόσφατα, ο Μακρόν πήγε να συναντηθεί με τον Πούτιν και είχε πολλά μακρά τηλεφωνήματα μαζί του πριν από την εισβολή. Ανώτατος αξιωματούχος στο γραφείο του Μακρόν είπε την περασμένη εβδομάδα ότι ο Πούτιν «δεν ήταν πια ο ίδιος», είχε γίνει «πιο άκαμπτος, πιο απομονωμένος» και μέσα του είχε ήδη κατασταλάξει προς την προσέγγιση που ακολουθεί τώρα.
Κατά τη διάρκεια ενός δείπνου πέντε ωρών μεταξύ των δύο ηγετών, ο Πούτιν αφιέρωσε περισσότερο χρόνο μιλώντας για την επέκταση του ΝΑΤΟ και την «επανάσταση» του 2014 στην Ουκρανία, παρά συζητώντας την τωρινή κρίση.
Η αυτομόνωση του Πούτιν φάνηκε και στις πρόσφατες επίσημες συναντήσεις με ομολόγους του, οι οποίες μεταδόθηκαν από την κρατική τηλεόραση. Αντιμετώπισε ξένους ηγέτες και στενούς βοηθούς του από το αντίθετο άκρο ενός μεγάλου τραπεζιού. Κανένας Ρώσος αξιωματούχος που μίλησε μαζί του δεν διατύπωσε κάποια αντίθετη άποψη.
«Ανησυχούμε ότι αυτό το απομονωμένο άτομο (έχει) γίνει μεγαλομανής όσον αφορά την αντίληψή του ότι είναι η μόνη ιστορική φιγούρα που μπορεί να ανοικοδομήσει την παλιά Ρωσία ή να αναδημιουργήσει την έννοια της σοβιετικής σφαίρας» προειδοποιεί ο γερουσιαστής των Δημοκρατικών, Μαρκ Γουόρνερ, που προεδρεύει της Επιτροπής Πληροφοριών της Γερουσίας.
Ο Πούτιν έχει δεσμευτεί εδώ και καιρό να ανακτήσει τη χαμένη δόξα της Ρωσίας, να καταστείλει τους διαφωνούντες και να κρατά τους γείτονες στην σφαίρα επιρροής της Μόσχας. Το 2005, χαρακτήρισε την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης «τη μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή του αιώνα». Η Ρωσία έχει πολεμήσει με τη Γεωργία, προσάρτησε την Κριμαία της Ουκρανίας, υποστήριξε αυτονομιστές στην ανατολική Ουκρανία και νωρίτερα αυτό το έτος ανέπτυξε για λίγο στρατεύματα για να βοηθήσει στην καταστολή των διαδηλώσεων στο Καζακστάν.
Οι δημόσιες απορρίψεις της ουκρανικής κυριαρχίας χρονολογούνται πολλά χρόνια πίσω. Το 2008, φέρεται να είπε στον Πρόεδρο Τζορτζ Μπους, «Τζορτζ, πρέπει να καταλάβεις ότι η Ουκρανία δεν είναι καν χώρα».
Ενα χρόνο πριν από αυτό, έδειξε το θυμό του προς τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ σε μια κομβική ομιλία στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου, κατακεραυνώνοντας την επέκταση της συμμαχίας προς τα ανατολικά και επιτιθέμενος στην αμερικανική στρατιωτική επέμβαση στο εξωτερικό. Οι ΗΠΑ είχαν συρθεί εκείνη την εποχή στον πόλεμο του Ιράκ, ο οποίος ξεκίνησε με βάση ψευδείς ισχυρισμούς ότι το Ιράκ διαθέτει ικανότητα πυρηνικών όπλων.
«Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ξεπεράσει τα εθνικά τους σύνορα με κάθε τρόπο», είπε τότε ο Πούτιν. «Αυτό είναι ορατό στις οικονομικές, πολιτικές, πολιτιστικές και εκπαιδευτικές πολιτικές που επιβάλλει σε άλλα έθνη».
Πριν από δύο χρόνια, ο Πούτιν ενέκρινε την τελευταία χρονικά εκδοχή μιας ρωσικής πυρηνικής «αποτρεπτικής πολιτικής», που επιτρέπει τη χρήση ατομικών όπλων ως απάντηση σε πυρηνική επίθεση ή επίθεση που περιλαμβάνει συμβατικά όπλα αλλά «απειλεί την ίδια την ύπαρξη του κράτους».
Ο συνεργάτης του Πούτιν, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, ο οποίος υπηρέτησε ως αντικαταστάτης πρόεδρος της Ρωσίας όταν ο Πούτιν μετατέθηκε στην πρωθυπουργική θέση λόγω του ορίου θητείας, είπε το 2019 ότι μια κίνηση της Δύσης να αποκόψει τη Ρωσία από το χρηματοπιστωτικό σύστημα SWIFT θα ισοδυναμούσε με κήρυξη πολέμου – ένα μήνυμα ότι το Κρεμλίνο μπορεί να θεωρήσει τις δυτικές κυρώσεις ως απειλή ισοδύναμη με στρατιωτική επιθετικότητα. Οι κυρώσεις που ανακοινώθηκαν τις τελευταίες ημέρες περιλαμβάνουν την αποκοπή σημαντικών ρωσικών τραπεζών από το SWIFT. Eκτοτε, το ρούβλι έχει πέσει κατακόρυφα.
Το 2018, ο Πούτιν είπε σε ένα ακροατήριο ότι η Ρωσία δεν θα χτυπούσε πρώτη σε μια πυρηνική σύγκρουση, αλλά σκεφτόταν για αντίποινα σε μια επικείμενη εχθρική επίθεση, προσθέτοντας με χαμόγελο: «Θα ήμασταν θύματα επιθετικότητας και θα φτάναμε στον παράδεισο ως μάρτυρες. Και απλώς θα πεθάνουν και δεν θα έχουν καν χρόνο να μετανοήσουν».
Ο Τζειμς Ακτον, συνδιευθυντής του Προγράμματος Πυρηνικής Πολιτικής στο Carnegie Endowment for International Peace, λέει ότι δεν πιστεύει ότι ένας πυρηνικός πόλεμος είναι επικείμενος, αλλά υπάρχει πραγματική πιθανότητα κλιμάκωσης. Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι ο Πούτιν να χρησιμοποιήσει όλο και πιο βάναυσες μη πυρηνικές τακτικές στην Ουκρανία.
Ο Ακτον προτείνει να βρεθεί μια «διέξοδος» που θα μπορούσε να χαρίσει στον Πούτιν κάτι που ο ίδιος θα αντιλαμβανόταν ως «νίκη». Το 1962, κατά τη διάρκεια της κουβανικής πυραυλικής κρίσης, οι ΗΠΑ συμφώνησαν κρυφά να απομακρύνουν πυρηνικούς πυραύλους από την Τουρκία με αντάλλαγμα την αποχώρηση των Σοβιετικών από την Κούβα.
Ομως, προσθέτει ο Ακτον, «δεν είμαι απολύτως βέβαιος, αν ο ίδιος στο μυαλό του ξέρει πώς μοιάζει μια διέξοδος αυτή τη στιγμή».
Ο Τζέφρι Λιούις, ειδικός σε θέματα πυρηνικής πολιτικής στο Middlebury Institute of International Studies, δηλώνει ότι δεν ανησυχεί άμεσα για μια πυρηνική κλιμάκωση. Αλλά ένας κίνδυνος με τα δημόσια μηνύματα σχετικά με τα πυρηνικά όπλα είναι ότι μπορεί να είναι δύσκολο να ερμηνευθούν, επισημαίνει ο Λιούις, ακριβώς όπως ο κόσμος προσπαθεί τώρα να κατανοήσει τις τελευταίες κινήσεις και προθέσεις του Πούτιν.
«Είναι απομονωμένος και παίρνει κακές αποφάσεις και χάνει. Και αυτό είναι επικίνδυνο», καταλήγει ο Λιούις.
*ΠΗΓΗ: huffingtonpost.gr/ Το κείμενο εκφράζει τους συντάκτες του
