Κι όμως, οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας δαγκώνουν

Του Τάσου Τέλλογλου*

Ο εκπρόσωπος της ρωσικής κυβέρνησης χαρακτήρισε χθες το πρωί «προβληματική» τη νέα οικονομική πραγματικότητα της Ρωσίας μετά την κατάρρευση του ρουβλιούRussia’s Ruble, Financial Markets Are Hammered by Sanctions | The Wall Street Journal, που έχασε 40% της αξίας του έναντι του δολαρίου και του ευρώ, αλλά πρόσθεσε ότι η Ρωσία διαθέτει τα μέσα για να την ξεπεράσει. Λίγο πριν, είχαν ανοίξει οι αγορές και παρά το γεγονός ότι μερικές ώρες αργότερα άρχιζαν στο Γκόμελ της Λευκορωσίας συνομιλίες για μια κατάπαυση του πυρός, ουδείς εντυπωσιαζόταν από αυτό παρά μόνο από τις κυρώσειςEU sanctions against Russia following the invasion of Ukraine | European Commission που με πρωτοφανή ταχύτητα, συντονισμό αλλά και αποφασιστικότητα επέβαλε η ΔύσηRussia-related Designations; Issuance of Russia-related Directive 4 and Russia-related General License 8A | U.S. Department of the Treasury: Η ρωσική οικονομία μοιάζει να εξατμίζεται πιο γρήγορα από ό,τι η ουκρανική αντίσταση.

Xθες το βράδυ η Μόσχα επέβαλε περιορισμούς στις εξαγωγές συναλλάγματος, που δεν μπορούν πλέον να γίνονται ελεύθερα, ενώ η ΕΕ πάγωσε τα περιουσιακά στοιχεία των σημαντικότερων Ρώσων ολιγαρχών: Φρίντμαν, Άβεν, Ουσμάνοφ, Τίμσενκο και Πονομαρένκο. Ταυτόχρονα, μετά την BP που εγκατέλειψε την Rosneft, τον μεγάλο κρατικό γίγαντα πετρελαίου, δεχόμενη να «διαγράψει» 25 δισ. δολάρια, χθες μια άλλη δυτική πολυεθνική εταιρεία, η Shell, ανακοίνωσε ότι εγκαταλείπει την Gazprom και το εγχείρημα του αγωγού Nordstream II.

Οι κυρώσεις είναι τόσο στοχευμένες μέχρι στιγμής, που δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο σχεδιασμός τους είναι αμερικανικός, αφού περιλαμβάνει επιχειρηματίες με πολύ στενή σχέση με τον πρόεδρο Πούτιν και την ομάδα που από την Αγία Πετρούπολη πήρε στα χέρια της τα ηνία της Ρωσίας στις αρχές αυτού του αιώνα.

Ο Γκενάντι ΤίμτσενκοGennady Timchenko #78 | Forbes είχε βοηθήσει να στηθούν λογαριασμοί για να κατευθύνονται πληρωμές από πωλήσεις πετρελαίου τα χρόνια της μετάβασης από τον κομμουνισμό και στη συνέχεια έστησε τη δική του μεγάλη πετρελαϊκή εταιρεία, την Gunvor, στη λίμνη της Γενεύης, παίρνοντας πληθώρα κρατικών συμβολαίων μέχρις ότου τον «πιάσουν» οι κυρώσεις του 2014 μετά την προσάρτηση της Κριμαίας. O Tίμτσενκο πούλησε τότε την εταιρεία του στον σουηδό συνεταίρο του.

Ο Mιχαήλ Μαράτοβιτς Φρίντμαν είναι Εβραίος τραπεζίτης που έχει γεννηθεί το 1964 στο Λβοφ της Ουκρανίας. Έγινε γνωστός στην Ευρώπη όταν το τάνκερ του Prestige ρύπανε τις ακτές της Γαλικίας το 2002. Ο Φρίντμαν κατηγορήθηκε στην Ισπανία για άλλη επιχειρηματική απάτη, αλλά απαλλάχθηκε από τις κατηγορίες. Σήμερα είναι πρόεδρος του τραπεζικού γίγαντα Alpha Group. Στη φιλανθρωπική του δραστηριότητα ανήκει και η δημιουργία του μνημείου του Μπάμπιν Γιάρ έξω από το Κίεβο, όπως και του φεστιβάλ τζαζ του Λβοφ.

Ο Φρίντμαν, που ζει στο Λονδίνο, έχει συνέταιρο στην Τράπεζα τον Πετρ Άβεν. Και οι δύο έχουν κατηγορηθεί από δυτικές μυστικές υπηρεσίες ότι συμβουλεύουν τον πρόεδρο Πούτιν και μετά το 2017 στράφηκαν εναντίον των εμπνευστών του περίφημου ντοσιέ που είχε συνταχθεί από έναν πρώην πράκτορα της MI6 για τις συνθήκες υπό τις οποίες οι ρώσικες υπηρεσίες είχαν προσεγγίσει τον Ντόναλντ Τραμπ πριν από τις εκλογές του 2016. Τίποτα από όσα έγραφε το ντοσιέ δεν αποδείχθηκε. Το 2018 η παρουσία τους δημιούργησε εσωτερικό πρόβλημα στο Atlantic Council, που τους προσκάλεσε να μιλήσουν για τα 60 χρόνια του, με αποτέλεσμα να προκληθεί ένας μικρός σεισμόςOligarchs from Alfa Group Should be Asked Critical Questions at the Atlantic Council Dinner | Atlantic Council.

O Πετρ ΆβενAven Petr | Putin’s List έχει διατελέσει και πολιτικός, η μητέρα του ήταν Εβραία και ο πατέρας του Λετονός, ο ίδιος οφείλει την ανέλιξή του στο γεγονός ότι υπήρξε δεξί χέρι του οικονομικού εγκεφάλου του Γέλτσιν, Γεγκόρ Γκαϊντάρ και υπουργός Εξωτερικών Οικονομικών Σχέσεων. Ο Άβεν παραιτήθηκε σχετικά γρήγορα όταν αποχώρησε ο Γκαϊντάρ από την κυβέρνηση, το 1992, για να γίνει στη συνέχεια συνεργάτης του ολιγάρχη και αντιπάλου του Πούτιν, Μπόρις Μπερεζόφσκι, όσο αυτός ήταν ο «σκοτεινός παίκτης» του καθεστώτος Γέλτσιν. Ο Άβεν μαζί με τον Φρίντμαν μπήκαν στον επενδυτικό όμιλο Letter One, μέσω του οποίου αγόρασαν μερίδιο 1,5 δισ. ευρώ στον γερμανικό ενεργειακό κολοσσό ΕΟΝE.ON/. Μέσω της ΕΟΝ απέκτησαν πρόσβαση σε σημαντικά assets του νορβηγικού φυσικού αερίου. H εταιρεία έχει πουλήσει το μερίδιό της στην Gazprom αλλά είναι συνέταιρος στον Nordstream II, πουλάει ρεύμα και φυσικό αέριο και ο σημαντικότερος μέτοχός της με ποσοστό 15% δεν είναι άλλος από την γνωστή RWERWE – τον άλλο γερμανικό ενεργειακό κολοσσό.

Petr Aven is a Latvian citizen, but the government wants to take his passport away https://t.co/wIWU6TM5nV

— max seddon (@maxseddon) February 28, 2022

H συμπερίληψη του διδύμου Φριντμαν/Άβεν στη λίστα των κυρώσεων δείχνει πόσο δύσκολο είναι πλέον στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία να διαχωριστεί μία ρωσική εταιρεία ή τα ρωσικά κεφάλαια από τη διεθνή οικονομία και άλλες εταιρείες στις οποίες συμμετέχουν οι ρώσοι ολιγάρχες. O Φρίντμαν ήδη έκανε δηλώσεις κριτικές στη ρωσική εισβολή, όπως άλλωστε και ο «βασιλιάς» του αλουμινίου Όλεγκ Ντεριπάσκα εδώ:

Oleg Deripaska speaks out: "A hiked rate, the mandatory sale of foreign currency… this is the first test of who actually will be responsible for this banquet. I really want clarifications and intelligible comments on the economic policy of the next three months."

— Evan Gershkovich (@evangershkovich) February 28, 2022

Η κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας αποφάσισε τη Δευτέρα να αυξήσει τα επιτόκια των εμπορικών τραπεζών από 9 σε 20%. Η πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας Ελβίρα Ναμπιούλινα εμφανίστηκε στη σύσκεψη με τον πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν και προφανώς υποστήριξε το μέτρο των περιορισμών στην εξαγωγή συναλλάγματος.

Η Ναμπιούλινα, που έχει σπουδάσει στο Γέιλ και έχει υπηρετήσει σε πολλά πόστα οικονομικών υπουργείων, κατάφερε να συγκρατήσει το ρούβλι μετά την κατάληψη της Κριμαίας και τις τότε κυρώσεις, αλλά τώρα η δουλειά της είναι πολύ πιο δύσκολη. Η πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας, που γύρισε στο Κρεμλίνο με τον Πούτιν για την τρίτη του θητεία, είχε διατελέσει και διευθύνουσα σύμβουλος της μεγάλης ρωσικής τράπεζας Sperbank την περίοδο της διαδοχής του Γέλτσιν από τον Πούτιν στις αρχές του αιώνα. Tη νύχτα της Κυριακής 27 Φεβρουαρίου προς Δευτέρα 28, η τραπεζική εποπτεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας προειδοποίησε ότι η Sperbank βρισκόταν μπροστά στον κίνδυνο της χρεοκοπίας. Ο λόγος φυσικά ήταν το bank run που προκάλεσε μεγάλη αιμορραγία καταθέσεων – όχι μόνο Ρώσων, αλλά και Γερμανών και Αυστριακών, καθώς η τράπεζα προσέφερε επιτόκιο 1,5% σε μια εποχή με αρνητικά ή και μηδενικά επιτόκια. Παρότι είναι από τις μεγαλύτερες στη Ρωσία, υποχρεώθηκε από την αυστριακή τραπεζική επιτήρηση που την παρακολουθεί να μην κάνει πληρωμές σε όσους πάνε στο ΑΤΜ παρά μόνο έως 100 ευρώ την ημέρα. Σας θυμίζει κάτι; Το χρέος της Ρωσίας δεν αναχρηματοδοτείται στις αγορές, ενώ πολλές μεγάλες ευρωπαϊκές και αμερικανικές τράπεζες έχουν ανοιχτές θέσεις στη Ρωσία που σε κάποιες περιπτώσεις προσεγγίζουν και τα 10 δισ. (π.χ. η Citibank έχει πάνω από 8,5 δισ.).

Tέλος μια σειρά από ρωσικές τράπεζες αποκόπηκαν από το σύστημα real time πληρωμών swiftHow the SWIFT System Works | Investopedia. Με έδρα το Βέλγιο, το σύστημα είναι ένα είδος κυκλοφοριακού για 1.000 τράπεζες στον κόσμο. Το γεγονός ότι οι Ρώσοι δεν θα μπορούν να το χρησιμοποιούν αλλά ούτε και οι εμπορικοί τους εταίροι δεν σημαίνει ότι παύουν οι συναλλαγές, αλλά γίνονται πιο αργές και λιγότερο ελκυστικές. Όταν το Ιράν αποκόπηκε από το σύστημα ως μέρος των κυρώσεων για το πυρηνικό του πρόγραμμα, έχασε το 30% του εμπορίου που έκανε με τον υπόλοιπο κόσμο σε αέριο και πετρέλαιο. Ίσως το σημαντικότερο «χτύπημα» κατάφερε στη Ρωσία χθες το βράδυ ο Καναδάς. Ο πρωθυπουργός Τζάστιν Τριντό ανακοίνωσε ότι «παγώνει» τις ρωσικές εισαγωγές πετρελαίουTSAREV: To hit Russia effectively, Canada should stop buying its oil | Toronto Sun. Οι αγορές αυτές δεν είναι τόσο μεγάλες για τον Καναδά (κάπου μισό δισ. τον χρόνο) αλλά έχουν μια τεράστια συμβολική σημασία, καθώς 8 στα 10 δολάρια που παίρνει η Ρωσία από τις εξαγωγές της είναι από φυσικό αέριο και πετρέλαιο. Οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί δεν θέλουν να «ακουμπήσουν» ακόμα τον τομέα της ενέργειας, αλλά αν η κατάσταση στο τερέν στην Ουκρανία επιδεινωθεί, θα το κάνουν και αυτό με σημαντικές συνέπειες και στις δυτικές κοινωνίες.

Λιγότερο από μια εβδομάδα από την επιβολή των πρώτων κυρώσεων την περασμένη Τρίτη, η Δύση κάνει πραγματικότητα την απειλή του προέδρου Μπάιντεν αλλά και του βρετανού πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον για «κυρώσεις που δεν έχει ξαναδεί ο κόσμος». Η ρωσική οικονομία χτυπήθηκε όσο και τα κτήρια που καταστρέφει ο στρατός της μέσα στις ουκρανικές πόλεις. Πριν την επιβολή των κυρώσεων πολλοί είχαν προβλέψει ότι αυτές δεν επρόκειτο να σταματήσουν τον πρόεδρο Πούτιν. Και δεν φαίνεται να τον σταματούν. Αλλά η χώρα του έχει αποκλειστεί από τον κόσμο με έναν τρόπο δραματικό που θα την δυσκολέψει να επιστρέψει σε αυτόν.

* Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους. /ΠΗΓΗ: insidestory.gr

ΦΩΤΟ ΕΠΑΝΩ: Άνδρας περπατά μπροστά από πίνακα με τις συναλλαγματικές ισοτιμίες του δολαρίου ΗΠΑ και του ευρώ έναντι του ρωσικού ρουβλίου στη Μόσχα στις 22 Φεβρουαρίου 2022. [Dimitar Dilkoff/AFP]