Ανεξάρτητη Αρχή Κατά της Διαφθοράς

Του Αχιλλέα Δημητριάδη*

Η Βουλή των Αντιπροσώπων καλείται να ψηφίσει στις 9 Δεκεμβρίου 2021 το νομοσχέδιο που εκκρεμεί εδώ και χρόνια για την ίδρυση Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς.  Η μέρα εκείνη έχει θεσμοθετηθεί από τα Ηνωμένα Έθνη ως Παγκόσμια Ημέρα για καταπολέμηση της διαφθοράς. Έτσι ο  τίτλος του Νόμου δεν πρέπει να είναι μόνο σχήμα λόγου.  Η Αρχή πρέπει να είναι ανεξάρτητη και να αποκτήσει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που το πιστοποιούν.

Κατά την σύσταση της νέας αυτής Αρχής, δύο θέματα κατά την γνώμη μου, είναι σημαντικό να προσεγγισθούν με διαφορετικό τρόπο σε σχέση με το παρελθόν: (α) η ανεξαρτησία της Αρχής, έναντι της εκάστοτε εκτελεστικής και άλλης πολιτικής εξουσίας και (β) η αποτελεσματικότητα της να διερευνά υποθέσεις.

Το πρώτο θέμα σχετίζεται με τον τρόπο διορισμού του Επιτρόπου Διαφάνειας που θα ηγείται της Αρχής. Υποστηρίζω το «Τίμιο Κράτος» που στελεχώνει τους ελεγκτικούς και εποπτικούς θεσμούς με πρόσωπα ευρείας αποδοχής, με αποδεδειγμένο κύρος και αμεροληψία.  Οι προεδρικοί διορισμοί χωρίς ασφαλιστικές δικλείδες και έλεγχο με την δικαιολογία  του «δίκαιου της ανάγκης»  πρέπει να τερματιστούν. Υπάρχει σημαντική εμπειρία που έχει αποκτηθεί τόσα χρόνια διεθνώς για να αντιμετωπίσουμε την διαφθορά.

Κάθε νέος θεσμός, ή ακόμα και υφιστάμενοι μπορούν να ακολουθούν πρότυπα που καθιερώνουν μηχανισμούς ελέγχου και θεσμικά αντίβαρα (checks and balances), όπως σε όλες τις προηγμένες χώρες.  Στρεβλωμένα «αποκλειστικά» προνόμια να μείνουν στο παρελθόν.  Με βρίσκει σύμφωνο, μεταξύ άλλων η καλά τεκμηριωμένη θέση του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου για καταρτισμό ενός καταλόγου υποψηφίων από ένα Γνωμοδοτικό Συμβούλιο και με βάση αυτό τον κατάλογο να αποφασίζει ο εκάστοτε Πρόεδρος.  Αυτό πρέπει να ισχύσει και για τον ίδιο τον Επίτροπο Διαφάνειας.

Το δεύτερο θέμα είναι οι αρμοδιότητες της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς.  Η εμπειρία διορισμού ανεξάρτητων επιτροπών διερεύνησης σκανδάλων μάς δείχνει ένα δρόμο.  Μας ζητά να δούμε πού απέτυχαν και γιατί οι εκθέσεις τους μένουν στα συρτάρια.  Η Ανεξάρτητη Αρχή χρειάζεται να στελεχωθεί και να διαθέτει πλήρεις αρμοδιότητες ποινικής διερεύνησης με δικά της στελέχη σε επίπεδο ποινικών ανακριτών.  Έτσι θα μπορεί να υποβάλλει έτοιμο ποινικό φάκελο για κατάθεση στο Δικαστήριο από την Γενική Εισαγγελία. Οποιαδήποτε άλλη υπαγωγή του ρόλου της Ανεξάρτητης Αρχής στην Γενική Εισαγγελία δεν χρειάζεται.

Η Βουλή έχει την δύναμη να προχωρήσει με ωριμότητα και με συνθέσεις πλειοψηφίας που αναζητούν την πρόοδο και την αποτελεσματική διαφάνεια.  Το ερώτημα που πρέπει να απαντήσουμε είναι: θα γυρίσουμε επιτέλους σελίδα με τη διαφθορά ή θα μείνουμε στα ελλειμματικά μέτρα, τις κενές διακηρύξεις και τις λειψές αρχές;  Όλα αυτά οδηγουν στην αναποτελεσματικότητα.

Με βάση όλες τις μετρήσεις, οι πολίτες κατατάσσουν την διαφθορά ως γάγγραινα και χάνουν την εμπιστοσύνη τους προς τους θεσμούς και τα κόμματα.  Η Προεδρία είναι στον πάτο για τον τρόπο που χειρίζεται την διαφθορά.  Η Βουλή επίσης κλονίστηκε όταν ο πρώην πρόεδρος της και δεύτερος τη τάξει της πολιτείας, καθώς και μέλος της, πρωταγωνίστησαν στο βίντεο του Al Jazeera.  H κατρακύλα της χώρας στους δείκτες διαφθοράς καταγράφεται από όλους τους έγκυρους διεθνείς οργανισμούς.  Οι Κύπριοι πολίτες έχουν δικαίωμα και αξίζουν μια Κύπρο όπου η διαφάνεια θα έχει τον πρώτο λόγο.

Από τις διεργασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη στην Βουλή θα πρέπει να βγει και ένα μήνυμα που θα πάει στις Βρυξέλλες.  Πραγματική αλλαγή και πάταξη της διαφθοράς, όχι άλλη κωλυσιεργία.  Εδώ και 3 χρόνια η χώρα διασύρεται διεθνώς για τις πρακτικές που εφάρμοσε εκδίδοντας μαζικά χρυσά διαβατήρια.  Δύο υποθέσεις σε βάρος της οδηγούνται στο Δικαστήριο της ΕΕ στο Λουξεμβούργο.

Οι αποκαλύψεις για την διαφθορά και την παραβίαση βασικών αρχών αμεροληψίας έχουν γίνει χιονοστιβάδα.  Οι υποθέσεις των Pandora Papers και της μαζικής πώλησης ευρωπαϊκού διαβατηρίου απασχολούν τα θεσμικά όργανα της ΕΕ.

Το Ευρωκοινοβούλιο, με τεράστια πλειοψηφία ζήτησε από τις αρμόδιες Αρχές των Κρατών Μελών να ξεκινήσουν ενδελεχείς έρευνες των δραστηριοτήτων και της ανάμιξης προέδρων και πρωθυπουργών σε αυτές.

Η Βουλή μπορεί να νομοθετήσει κατά τρόπο ώστε να πειστεί η κοινωνία ότι θέλει να συμβάλει καθοριστικά για να δώσει τέλος στην διαφθορά και τη σύγκρουση συμφέροντος.  Έτσι επιτέλους θα στείλει ένα καθαρό μήνυμα ότι η Κύπρος ανακτά το κύρος και την αξιοπιστία της.

Η Κύπρος μπορεί να αλλάξει.

Με Τίμιο Κράτος και ανεξάρτητες Αρχές που υπηρετούν την διαφάνεια και την εξυγίανση της δημόσιας ζωής και κανόνες που θα πρέπει επιτέλους να τηρούνται.

*Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους