Η Ρωσική Εκκλησία θα κάνει συνέδριο στο Κίεβο κατά του Οικουμενικού Πατριάρχη.

 Πως φτάσαμε σε αυτό – ιστορική αναδρομή

Του Ιβάν Πετρουσιάκ, εκκλησιαστικού αναλυτή*

Το Πατριαρχείο Μόσχας συνεχίζει να κατευθύνει το παράρτημα του στην Ουκρανία (τη λεγόμενη εν Ουκρανία Ρωσική Εκκλησία) στη διεξαγωγή ενεργειών που στρέφονται κατά του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου Α’. Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη, καθώς το Οικουμενικό Πατριαρχείο απελευθέρωσε την Ουκρανική Ορθοδοξία από την εξάρτηση της Μόσχας και αναγνώρισε την Ουκρανική Αυτοκέφαλη Εκκλησία.

Είναι κατανοητό ότι προβαίνοντας σε τέτοιες πράξεις η Κωνσταντινούπολη έγινε ο νούμερο ένα εχθρός για το Πατριαρχείο Μόσχας και για το Κρεμλίνο, το οποίο χρόνια πολεμάει την Ουκρανία.

ΦΩΤΟ: Πατριαρχείο Μόσχας

Ως αποτέλεσμα, η Ρωσική Εκκλησία και το Κρεμλίνο ένωσαν τις δυνάμεις τους στις επιθέσεις κατά του Βαρθολομαίου, γεγονός που μαρτυρά και η ανάμειξη του υπουργού Εξωτερικών της Ρωσίας Σεργκέι Λαβρόφ. 

Τι θα συζητήσει αυτό το συνέδριο;

Για την επόμενη επίθεση στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, το παράρτημα της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ουκρανία σχεδιάζει να πραγματοποιήσει συζήτηση θεμάτων, τα οποία εδώ και πολύ καιρό δεν προκαλούν διαφωνίες στην παγκόσμια Ορθοδοξία.

Συγκεκριμένα, ο ιστότοπος της εν Ουκρανία Ρωσικής Εκκλησίας αναφέρει ότι  κατ’ εφαρμογή της απόφασης της Συνόδου της, θα πραγματοποιηθεί ημερίδα με θέμα: «Η καθολικότητα της Εκκλησίας: θεολογικές, κανονικές και ιστορικές διαστάσεις». Το συνέδριο διοργανώνεται από την εν Ουκρανία Ρωσική Εκκλησία και είναι αφιερωμένο στη «θεολογική και κανονική κατανόηση της αρχής της καθολικότητας της Εκκλησίας και του ζητήματος της πρωτοκαθεδρίας μεταξύ των Τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών».

Σημειωτέον ότι η πρωτοκαθεδρία του Οικουμενικού Πατριαρχείου αναγνωριζόταν πάντα από όλες τις Εκκλησίες, συμπεριλαμβανομένης της ίδιας της Ρωσικής Εκκλησίας. Για παράδειγμα, η Ρωσική Εκκλησία, έχοντας βρεθεί σε σχίσμα επί 141 χρόνια, κάλεσε τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως να της δώσει πατριαρχική τιμή, που στην πραγματικότητα σήμαινε το αυτοκέφαλο καθεστώς της Ρωσικής Εκκλησίας.

Μια μικρή ιστορική αναδρομή

Το 1663, ο κλήρος της Μόσχας απευθυνόταν σε άλλους πατριάρχες με το ερώτημα σχετικά με το δικαίωμα του Οικουμενικού Πατριάρχη να λαμβάνει ενστάσεις και αποφάσεις όσον αφορά σημαντικά ζητήματα. Όλοι οι πατριάρχες ομόφωνα απάντησαν ότι μονάχα ο Οικουμενικός Πατριάρχης έχει αυτό το δικαίωμα. Επίσης, κανείς δεν αρνήθηκε ότι στις Πανορθόδοξες Συνόδους προήδρευσε ο Οικουμενικός Πατριάρχης.

Το 1923 είχε δημοσιευτεί κείμενο στο περιοδικό Εκκλησιαστικά Νέα, το επίσημο ενημερωτικό όργανο του Πατριαρχείου Μόσχας, στο οποίο επισημάνθηκε ότι «Σύμφωνα με τις διδασκαλίες της Εκκλησίας του Χριστού, που εκφράζονται στις αποφάσεις των επτά Οικουμενικών Συνόδων που αναγνωρίζονται τόσο από τους Ορθοδόξους όσο και από τους Ρωμαιοκαθολικούς, ο θρόνος της Κωνσταντινούπολης δεν είναι απλώς μια από τις εκκλησιαστικές περιοχές, παρόμοια με άλλες. Θεωρείται αναπόσπαστο μέρος της Ορθόδοξης Εκκλησίας, διαδεδομένης σε όλο τον κόσμο. Με αυτή την τελευταία έννοια, ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως εμφανίζεται ενώπιον των Ορθοδόξων όλων των χωρών ως ανώτατος δικαστής».

Και αν εκείνη την εποχή η Μόσχα αναγνώριζε τα καταγεγραμμένα δικαιώματα της Κωνσταντινούπολης και δεν αμφισβητούσε θέματα πρωτοκαθεδρίας,  μετά το πραξικόπημα των Μπολσεβίκων, στο Πατριαρχείο της Μόσχας μεγάλωσαν τα φιλόδοξα σχέδια για την κατάληψη αυτού του δικαιώματος.

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο δικτάτορας Ιωσήφ Στάλιν προσπάθησε μέχρι  και να συγκαλέσει κάτι σαν το Πανορθόδοξη Σύνοδο, στην οποία θα παρίστατο οι επικεφαλής όλων των Ορθοδόξων Εκκλησιών. Σύμφωνα με το φιλόδοξο σχέδιο του ηγέτη, ο πατριάρχης Μόσχας επρόκειτο να γίνει ο «νέος Οικουμενικός Πατριάρχης» σύμφωνα με την ιδέα «Μόσχα – η Τρίτη Ρώμη». Ωστόσο, αυτό το σχέδιο απέτυχε και σχεδόν κανείς δεν ήρθε σε αυτή τη «σύνοδο» και καμία σοβαρή απόφαση δεν ελήφθη κατά τη διάρκειά του.

Αντίποινα της Μόσχας για την απώλεια της Ουκρανίας

Μετά την παραχώρηση του Τόμου Αυτοκεφαλίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, το Κρεμλίνο υπέστη σοβαρό πλήγμα λόγω της απώλειας επιρροής στην Ουκρανία. Η Μόσχα αποφάσισε να προβεί σε μια σειρά από αντίποινα και, ταυτόχρονα, να επιχειρήσει την αρπαγή της πρωτοκαθεδρίας στην Ορθοδοξία μέσω μιας οργανωμένης επίθεσης στον Οικουμενικό Πατριάρχη. Του προσάψανε παράλογες κατηγορίες, μεταξύ των οποίων «μη κανονική παρέμβαση» στις εκκλησιαστικές υποθέσεις της Ουκρανίας και «αναγνώριση σχισματικών». Τώρα αυτά τα θέματα εξακολουθούν να βρίσκονται ψηλότερα στην «ειδησεογραφία» των ΜΜΕ που υποστηρίζουν τη Ρωσική Εκκλησία και το εν Ουκρανία Πατριαρχείο Μόσχας.

Το προαναγγελθέν «διεθνές συνέδριο» της εν Ουκρανία Ρωσικής Εκκλησίας θα επικεντρωθεί και πάλι σε ερωτήματα, στα οποία ένας τριτοετής φοιτητής θεολογικής μπορεί να απαντήσει άνετα, δεδομένου του ιστορικού παραχώρησης αυτοκεφαλιών από το Οικουμενικό Πατριαρχείου και της αδιαμφισβήτητης έγγραφης απόδειξης του γεγονότος ότι η Μητρόπολη του Κιέβου (γεωγραφικά Ουκρανία) ποτέ δεν παραχωρήθηκε στην διοικητική αρμοδιότητα της Μόσχας. Ως γνωστόν, το 1686 δόθηκε στον Πατριάρχη Μόσχας μόνο το δικαίωμα να χειροτονεί τους μητροπολίτες Κιέβου και οι τελευταίοι ήταν υποχρεωμένοι να αναφέρουν τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως ως «κεφαλή και αρχή».

Επιπλέον, το πρωτείο του Οικουμενικού Πατριάρχη καταγράφεται στο Δίπτυχο, το οποίο αναγνωρίζουν και οι πιο ένθερμοι φανατικοί των θέσεων της Ρωσικής Εκκλησίας. Επιπλέον, οι Οικουμενικές Σύνοδοι κατοχύρωσαν δικαιώματα για τον θρόνο της Κωνσταντινούπολης, ως για τη δεύτερη Ρώμη (28 κανόνας 4 Οικουμενική Σύνοδος κ.ά.).

Κρίνοντας από το πόσο προκλητικά το Πατριαρχείο Μόσχας άρχισε να κρίνει τις πράξεις όλων γύρω του, όχι μόνο του Οικουμενικού Πατριάρχη, αλλά και του (δεύτερου στο Δίπτυχο) Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, φαίνεται ότι η Ρωσική Εκκλησία είναι επιτέλους έτοιμη να ξαναγράψει τους κανόνες της Ορθοδοξίας. Δηλαδή, η Ρωσική Εκκλησία είναι που σκοπεύει να παραβιάσει εκείνη την «καθαρότητα της Ορθοδοξίας» την οποία υποστηρίζει ότι μόνο η ίδια φυλάττει με τόσο ζήλο.

Τι υποδηλώνει αυτό; Τη μεγάλη υπερηφάνεια που έχει ριζώσει στις ψυχές των ιεραρχών της Μόσχας και που συμπαρασύρει και όλους όσοι συμφωνούν μαζί της, πρώτα απ ‘όλα τις εκκλησίες της Σερβίας και των Ιεροσολύμων. 

ΦΩΤΟ: Πατριαρχείο Μόσχας

Επίσης, οι επικεφαλείς του Πατριαρχείου Μόσχας απαγόρευσαν κατηγορηματικά στους κληρικούς της εν Ουκρανία Ρωσικής Εκκλησίας, αν και αυτή υποτίθεται ότι αυτοδιοικείται, να επικοινωνούν με την Ουκρανική Εκκλησία ή το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Σε αυτή τη βάση, η εν Ουκρανία Ρωσική Εκκλησία είναι υποχρεωμένη να διακόψει την ευχαριστιακή της ένωση με την Ορθόδοξη Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης ενώ ιεράρχες της δεν παρέστησαν στην Ενωτική Σύνοδο (εκτός από δύο μητροπολίτες).

Αργότερα, κατά την επίσκεψη του Πατριάρχη Βαρθολομαίου στην Ουκρανία φέτος το καλοκαίρι, η εν Ουκρανία Ρωσική Εκκλησία ήταν εκείνη που διοργάνωσε τις δράσεις «Ο Προκαθήμενος μας Ονούφριος» και «Βαρθολομαίε – δεν σε καλέσαμε». Ενώ ορισμένοι εκ των εκπρόσωπων της ήθελαν μάλιστα να συμναντηθούν με τον Παναγιώτατο για να του φωνάξουν ότι «Πατριάρχης μας είναι ο Κύριλλος».

Οι αποφάσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου είναι σωστές

Οι Ορθόδοξοι Ουκρανοί, που φροντίζουν για την ενότητα της Ορθοδοξίας, μπορούν πλέον μόνο να προσεύχονται για τη μεταστροφή των χαμένων ψυχών, ώστε να εκπληρώσουν και αυτοί την εντολή του Θεού στον οποίο πιστεύουν όλοι οι Χριστιανοί – Ιησού Χριστού: «Για να είναι όλοι ένα». Αντ’ αυτού βέβαια, δυστυχώς, βλέπουμε συνεχείς συζητήσεις για τα δικαιώματα του Οικουμενικού Πατριάρχη και προσπάθειες της Μόσχας να συγκαλέσει ένα «Αμμάν 2.0.» Παράλληλα, τα όρια των δικαιωμάτων του Πατριάρχη Βαρθολομαίου έχουν καθοριστεί εδώ και καιρό ενώ στο πρόσφατο παρελθόν αναγνωρίστηκαν και από το ίδιο το Πατριαρχείο Μόσχας. Επομένως οι ενέργειες του Οικουμενικού Πατριαρχείου για την επίλυση του ουκρανικού εκκλησιαστικού ζητήματος είναι σωστές και σύμφωνες με τους Εκκλησιαστικούς Κανόνες. 

Πέραν τούτου, τι θα είναι αυτό που θα συζητήσουν στο συνέδριό τους, είναι κάτι που θα μάθουμε πολύ σύντομα αν και δεν αναμένεται να μας προκαλέσει καμία ιδιαίτερη εντύπωση. Καθώς τα περισσότερα από τα «επιχειρήματά» του ακούστηκαν πριν από λίγο καιρό στο αντίστοιχο «επιστημονικό» συνέδριο που είχε κάνει το Πατριαρχείο Μόσχας και τα οποία εμπίπτουν περισσότερο στον τομέα της επιστημονικής φαντασίας και όχι της εκκλησιολογίας ή κάποιας άλλης επιστήμης. 

*Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους 

ΦΩΤΟ ΕΠΑΝΩ  Андрей Кураєв