Τα Pandora Papers και οι Κύπριοι κλεπτοκράτες

Του Γιώργου Κουμουλλή*

Τσουνάμι αποκαλύψεων προκάλεσε  η δημοσίευση των Pandora Papers, που έφεραν στο φως της δημοσιότητας το σκοτεινό παιχνίδι δισεκατομμυρίων από τους κλεπτοκράτες, απατεώνες, υπερ-πλούσιους, ισχυρούς κυβερνητικούς αξιωματούχους  του πλανήτη, οι οποίοι έχουν χτίσει αυτοκρατορίες μέσω των υπόγειων διαδρομών των  εταιρειών «κελυφών» και των φορολογικών παραδείσων. Πιο συγκεκριμένα τα έγγραφα αφορούν καταγγελίες για αδιαφανείς συναλλαγές 30 ηγετών χωρών, 100 δισεκατομμυριούχων επιχειρηματιών και δικηγόρων και 300 κρατικών αξιωματούχων οι οποίοι προσπάθησαν να αποκρύψουν τρισεκατομμύρια δολάρια από φόρους, αρχές, εισαγγελείς και άλλους φορείς για να μην πω και το ευρύ κοινό.

Δυστυχώς για τη φήμη της Κύπρου το δικηγορικό γραφείο που ίδρυσε ο Πρόεδρος Αναστασιάδης καταγγέλλεται  από την εφημερίδα «The  Guardian»,  που συμμετείχε στη μελέτη την εγγράφων,  για ψευδή δήλωση στοιχείων του ιδιοκτήτη τεσσάρων υπεράκτιων εταιρειών Ρώσου μεγιστάνα που απέκτησε κυπριακή υπηκοότητα μέσω του δικηγορικού γραφείου Nicos Chr. Anastasiades & Partners που διευθύνουν οι θυγατέρες του ΠτΔ. Η κατηγορία αυτή απορρίπτεται από την εν λόγω εταιρεία, ενώ ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δηλώνει άγνοια ως μη έχων σχέση με το νομικό γραφείο της εταιρείας. Πάντως η απορία των ξένων,  αλλά και των Κυπρίων, παραμένει: γιατί αφού δεν έχει σχέση το νομικό γραφείο των θυγατέρων του διατηρείται το όνομα του  στην ταμπέλα της εταιρείας; Γιατί ο Νίκος Αναστασιάδης θεωρεί το όνομα του σ΄ αυτή  την ταμπέλα  ως ένα ιερό τοτέμ που δεν επιδέχεται αλλαγής;   Δεν αντιλαμβάνεται ο Πρόεδρος ότι δεν είναι πιστευτός όταν διαλαλεί ότι δεν έχει καμία σχέση με το γραφείο;  Ότι το όνομα του σε μια εταιρεία είναι ένας τεράστιος μαγνήτης πελατών;  Ότι μ΄αυτή την τακτική διασύρει όχι μόνο το θεσμό της Προεδρίας αλλά και της Κύπρου;

Τα Pandora Papers εγείρουν το ερώτημα  πώς κατορθώνουν οι Κύπριοι κλεπτοκράτες να κρύβουν τα εκατομμύρια τους. Φαίνεται δεν είναι και τόσο δύσκολο.  Κατ΄ αρχάς ιδρύουν μια εταιρεία, προτιμότερο  στο εξωτερικό (πολύ εύκολη υπόθεση), διότι αν καταθέσουν τα λεφτά τους που εισέπραξαν από μίζες ή από άλλες παράνομες δραστηριότητες στο όνομα τους σε τραπεζικό λογαριασμό θα μπορούσαν εύκολα οι διωκτικές αρχές να εντοπίσουν τον παράνομα αποκτηθέντα θησαυρό.  Μ΄άλλα λόγια,  η χρήση μιας εταιρείας για την κατοχή ενός τραπεζικού λογαριασμού είναι σαν να ληστεύεται ένα σπίτι με γάντια – δεν αφήνουν δακτυλικά αποτυπώματα, εφόσον τα στοιχεία ιδιοκτησίας της εταιρείας είναι κρυμμένα από τις αρχές. Δυστυχώς υπάρχουν πολλές χώρες που δεν κάνουν ενδελεχή έρευνα για τα στοιχεία ιδιοκτησίας διότι δεν θέλουν με κανένα τρόπο να αποθαρρύνουν την εισροή κεφαλαίων. 

Τι είδους όμως εταιρείες δημιουργούν οι κλεπτοκράτες; Στα οικονομικά λέγονται «εταιρείες κέλυφος» (shell companies) και συνήθως εγγράφονται στον Έφορο Εταιρειών κάποιων φορολογικών παραδείσων (π.χ. Σεϋχέλλες, Παναμάς) και λειτουργούν μέσω εκπροσώπου τους, ο οποίος είναι συνήθως ένα δικηγορικό ή λογιστικό γραφείο. Οι εταιρείες αυτές δεν διατηρούν γραφεία, άρα ούτε προσωπικό, δεν έχουν έδρα, ούτε και συγκεκριμένες εργασίες και δημιουργούνται για επίτευξη  επιχειρηματικών στόχων, όπως μείωση των φορολογικών υποχρεώσεων, προστασία της νομικής οντότητας, αύξηση κεφαλαίων αλλά επίσης –κι εδώ ενδιαφέρει τους κλεπτοκράτες – και  για παράνομους σκοπούς, όπως ξέπλυμα χρήματος, απόκρυψη κυριότητας από τις νομικές αρχές ή παράκαμψη κυρώσεων.  Αξίζει να σημειωθεί ότι η οικονομική  πιάτσα  αναφέρεται σ΄αυτές τις εταιρείες ως  «εταιρείες σφραγίδες». Ο όρος προήλθε από το γεγονός ότι αυτές οι εταιρείες, όπως ανέφερα πιο πάνω,  δεν έχουν ούτε προσωπικό, ούτε αντικείμενο, ούτε τίποτα… μόνο τη σφραγίδα που φτιάξανε όταν συσταθήκανε!  Οι Γάλλοι τις λένε société écran, δηλαδή εταιρία-προπέτασμα. Αφού, λοιπόν, δημιουργηθεί μια τέτοια εταιρεία μπορεί ο Κύπριος κλεπτοκράτης  να προχωρήσει στην αγορά ακίνητης περιουσίας ή/και επενδύσεις σε μετοχές και ομόλογα.

Βέβαια για κλεπτοκράτες  μικρού βεληνεκούς (αν μου επιτρέπετε να χρησιμοποιήσω αυτή τη φράση!) δεν χρειάζεται να κάνουν εταιρεία. Θα μπορούσαν να τοποθετήσουν τις μίζες τους που είναι πάντοτε σε ρευστό (η μίζα που εισέπραξε ο Αρχιεπίσκοπος με επιταγές από τον Λόου ήταν εξαίρεση- προφανώς ο τελευταίος ξέμεινε από ρευστό στη Κύπρο και αναγκάστηκε να ξεπληρώσει την υποχρέωση του με επιταγές) σε τραπεζική θυρίδα σε μια συστημική τράπεζα στο εξωτερικό.

Επειδή όμως η πραγματική αξία των λεφτών μειώνεται με τη πάροδο του χρόνου λόγω πληθωρισμού υπάρχει μια πιο έξυπνη λύση για τον κύπριο κλεπτοκράτη. Σε αρκετές Αραβικές χώρες του Κόλπου μπορεί να αγοράσουν όσο χρυσό θέλουν ανώνυμα. Μια ράβδος χρυσού (12, 4 κιλά)  έχει τις διαστάσεις περίπου μιας κούτας τσιγάρα και στοιχίζει σήμερα περίπου 607.000 ευρώ. Αν, λοιπόν, ένας κλεπτοκράτης αγοράσει 2 ράβδους χρυσού  θα μπορέσει να  βάλει σε τραπεζική θυρίδα χρυσό αξίας πάνω από 1,2 εκατ. ευρώ. Εκτός από την ασφάλεια που θα απολαμβάνει ο κλεπτοκράτης, θα έχει κάνει και μια  καλή επένδυση: μπορεί βραχυχρόνια η τιμή αυτού του πολύτιμου μετάλλου να αυξομειώνεται αλλά  μακροχρόνια η τάση της τιμής είναι ανοδική. Πριν 20 χρόνια, το 2001, η μέση ετήσια τιμή του χρυσού ήταν  270 δολάρια ενώ τώρα είναι 1520 δολάρια.

Βέβαια με εντολή κυπριακού δικαστηρίου μπορεί να κατασχεθεί το περιεχόμενο  σε συγκεκριμένη  τραπεζική θυρίδα. Λαμβάνοντας υπόψη ότι κανένας κλεπτοκράτης στη Κύπρο δεν έχει καταδικαστεί για οικονομικό έγκλημα (εκτός από ένα αλλά από ξένο δικαστήριο) η πιθανότητα ενός τέτοιου ενδεχομένου ισοδυναμεί με εκείνη της περίπτωσης του Ήλιου να ανατείλει από τη Δύση.

*ΠΗΓΗ: Εφημερίδα   ΠΟΛΙΤΗΣ . ΟΓιώργος Κουμουλλής  είναι Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας/ Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους