Μεγάλους κινδύνους απάτης στη χρήση των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης βλέπει ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής υπηρεσίας κατά της απάτης
Ο Βίλε Ιτάλα επισημαίνει πως οι κίνδυνοι απορρέουν από την απουσία κεντρικής αρχής ελέγχου των ροών
Μεγάλους κινδύνους απάτης στη χρήση των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης διαβλέπει ο Βίλε Ιτάλα, ο Φινλανδός επικεφαλής της ευρωπαϊκής υπηρεσίας κατά της απάτης (Olaf) , που εκφράζει την αγωνία των Βρυξελλών για το πώς μπορεί να αποτραπεί η κακοδιαχείριση των 800 δισ. ευρώ. Σε συνέντευξη που παραχώρησε στους Financial Times, ο κ. Ιτάλα επισημαίνει πως οι κίνδυνοι απορρέουν από την απουσία κεντρικής αρχής ελέγχου των ροών, εφόσον πολλές χώρες δεν έχουν συναινέσει στη χρήση μιας κοινής βάσης δεδομένων για τις συναλλαγές. Οπως τονίζει, γίνεται πολύ πιο δύσκολο να καταγραφούν οι ροές των κεφαλαίων μολονότι οι Βρυξέλλες ενισχύουν σημαντικά το οπλοστάσιό τους κατά της διαφθοράς και της απάτης.
Μιλώντας στη βρετανική εφημερίδα ο κ. Ιτάλα εξέφρασε την απογοήτευσή του για την απόφαση ορισμένων χωρών-μελών της Ε.Ε. να μην δεχθούν την υποχρεωτική χρήση του ευρωπαϊκού μηχανισμού ιχνηλάτησης και ελέγχου χρηματοπιστωτικού κινδύνου Arachne. Υπογράμμισε πως «ο κίνδυνος είναι μεγάλος επειδή δεν έχουμε τις ίδιες δυνατότητες να παρακολουθούμε τις ροές των χρημάτων και τις πληροφορίες και να εντοπίζουμε τους τελικούς αποδέκτες τους».
Σύμφωνα με τον κ. Ιτάλα, χρειάζεται πραγματικά αυστηρότατη εποπτεία τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο Ε.Ε. προκειμένου να διασφαλιστεί ότι δεν θα χαθούν τα χρήματα του Ταμείου Ανάκαμψης λόγω διαφθοράς ή απάτης, δεδομένου ότι έχουν προηγηθεί επανειλημμένως σκάνδαλα κακοδιαχείρισης των κοινοτικών κονδυλίων. Διευκρίνισε μάλιστα πως η έλλειψη πανευρωπαϊκών δεδομένων σε μια πλήρη βάση θα δυσχεράνει το έργο όσων προσπαθούν να εντοπίσουν τους τελικούς αποδέκτες των χρημάτων πίσω από περίπλοκα πλέγματα από εταιρείες και συναλλαγές που θα εμπίπτουν στην αρμοδιότητα διαφορετικών εθνικών Αρχών. Παρήγορη, πάντως, η κατακλείδα του Φινλανδού αξιωματούχου, καθώς τόνισε ότι «μπορούμε να το κάνουμε, αλλά είναι πολύ πιο περίπλοκο και θα απαιτηθεί πολύ περισσότερη δουλειά όταν δεν έχουμε αυτά τα αποτελεσματικά εργαλεία της τεχνολογίας της πληροφορίας για να παρακολουθούμε τη ροή των χρημάτων μέχρι τον τελικό αποδέκτη».
Σημειωτέον, πάντως, ότι ήδη περισσότερα από 20 ευρωπαϊκά κράτη χρησιμοποιούν το σύστημα ιχνηλάτησης Arachne για να παρακολουθούν την πορεία των ευρωπαϊκών κονδυλίων από τα Ταμεία Συνοχής της Ε.Ε. Πολλές από αυτές τις χώρες αναμένεται να το χρησιμοποιήσουν, άλλωστε, σε εθελοντική βάση για να παρακολουθήσουν τις ροές του Ταμείου Ανάκαμψης.
Το εν λόγω εργαλείο δεν χρησιμοποιούν, πάντως, Γερμανία, Πολωνία, Σουηδία, Δανία και Κύπρος, καθώς πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις επιλέγουν να επιστρατεύουν τα δικά τους εσωτερικά συστήματα ανίχνευσης. Την ίδια στιγμή, πάντως, η Κομισιόν εκτιμά πως έχει αποκτήσει ισχυρότερα όπλα που μπορεί να χρησιμοποιήσει για να παρακολουθήσει την πορεία των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης και να αντιμετωπίσει τις περιπτώσεις κακοδιαχείρισης, συμπεριλαμβανομένων παλαιότερων υποθέσεων σύγκρουσης συμφερόντων. Καλεί, έτσι, τα κράτη-μέλη να θεσπίσουν τα δικά τους εθνικά συστήματα παρακολούθησης των ροών κεφαλαίων, προκειμένου να παρακολουθούν και να καταγράφουν τους τελικούς αποδέκτες των κοινοτικών κεφαλαίων.
Μιλώντας προ μηνών στους FT, ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Βάλντις Ντομπρόβσκις, ανέφερε πως οι Βρυξέλλες έχουν θέσει σε εφαρμογή ένα «αποτελεσματικό σύστημα». Σημείωσε μάλιστα πως η Κομισιόν εποπτεύει τα εθνικά «συστήματα ελέγχου» που παρακολουθούν τις κινήσεις των ευρωπαϊκών κονδυλίων και παράλληλα εφαρμόζει και δικούς της ελέγχους. Προειδοποίησε, άλλωστε, κάθε ενδιαφερόμενο ότι η Κομισιόν είναι έτοιμη να αναστείλει τις πληρωμές αν υπάρξουν ενδείξεις ότι οι εθνικές κυβερνήσεις δεν εφαρμόζουν μεταρρυθμίσεις ή ότι δεν τοποθετούν τα κεφάλαια στις επενδύσεις που έχουν συμφωνηθεί.
Τα τελευταία χρόνια έχουν απασχολήσει την Κομισιόν επανειλημμένως διάφορα σκάνδαλα κακοδιαχείρισης ή και διαφθοράς. Η υπηρεσία κατά της διαφθοράς κάλεσε προσφάτως την Ουγγαρία να αποπληρώσει χρήματα για μια γραμμή του υπόγειου σιδηροδρόμου εν μέσω υποψιών για απάτη και διαφθορά. Οπως τόνισε ο κ. Ιτάλα, πάντως, η εποπτεία και παρακολούθηση των χρημάτων του Ταμείου Ανάκαμψης προσκρούει αυτή τη φορά σε μια πρόσθετη δυσκολία: ότι αρχίζει ακριβώς την ίδια στιγμή που εγκαινιάζεται και το Γραφείο του Ευρωπαίου Δημόσιου Κατηγόρου. Το νέο αυτό θεσμικό όργανο της Ε.Ε. θα έχει την αρμοδιότητα να διώκει τους υπευθύνους σε περιπτώσεις εγκληματικών πράξεων, ενώ δημιουργείται προκειμένου να καλύψει τα κενά που δεν καλύπτει η Olaf. Κι αυτό γιατί η Olaf δεν είναι εξουσιοδοτημένη παρά μόνον να προβαίνει σε συστάσεις και όχι να επιβάλλει στα κράτη-μέλη την έναρξη δίωξης κατά παραβατών. Οπως είπε ο κ. Ιτάλα, η υπηρεσία του έχει ήδη σχέσεις καλής συνεργασίας με το Γραφείο Δημόσιου Κατηγόρου, στο οποίο άλλωστε έχει ήδη μεταβιβάσει περισσότερες από 150 ανοικτές υποθέσεις, περίπου το 1/4 των υποθέσεων που έχει διερευνήσει.
