Τα 4 Άλφα στο περιουσιακό

Μια βασική αρχή και τέσσερις μέθοδοι διευθέτησης  του   ζητήματος  

Του Θεόφιλου Β. Θεοφίλου*

Υπάρχει μια βασική αρχή και τέσσερις μέθοδοι για διευθέτηση της περιουσιακής πτυχής του Κυπριακού με νόμιμο και δίκαιο τρόπο που να ικανοποιεί το περί δικαίου αίσθημα των επηρεαζόμενων ιδιοκτητών και να διασφαλίζει την αποδοχή και έγκριση της λύσης από τους πολίτες.
Η βασική αρχή είναι η αναγνώριση και προστασία του θεμελιώδους δικαιώματος της περιουσίας που κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα και τους Νόμους της Κυπριακής Δημοκρατίας, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και το Διεθνές Δίκαιο γενικά. Οι συνομιλίες για επίτευξη συμφωνίας στο κρίσιμο αυτό ζήτημα πρέπει να έχουν σαν αφετηρία και βάση τους αυτή την αρχή χωρίς αποκλίσεις. Η τήρησή της θα προσδώσει νομιμότητα στις διευθετήσεις που θα συμφωνηθούν και θα τις καταστήσει απρόσβλητες από προσφυγές σε εσωτερικά και διεθνή δικαστήρια.
Οι τέσσερις μέθοδοι με τις οποίες μπορεί να λυθεί στην πράξη το περιουσιακό σύμφωνα με τη βασική αρχή είναι οι εξής με τη σειρά που αναφέρονται:
Αποκατάσταση, αντιπαροχή, ανταλλαγή, αποζημίωση (Τα τέσσερα άλφα).
α. Αποκατάσταση. Με την αποκατάσταση ο νόμιμος ιδιοκτήτης ανακτά την κατοχή και νομή της περιουσίας του. Θα μπορεί να την πουλήσει, ενοικιάσει, καλλιεργήσει ή αξιοποιήσει διαφορετικά. Δεν είναι γνωστό πόσες και ποιο ποσοστό από τις 1.463.000 σκάλες γης ε/κ ιδιοκτησίας έχουν κτισθεί από ιδιώτες ή χρησιμοποιηθεί για δημόσια έργα από την τ/κ διοίκηση. Παρά την οικοδόμηση που παρατηρείται στα Κατεχόμενα μετά το 2004, εκτιμάται ότι το ποσοστό που κτίστηκε δεν υπερβαίνει το 10-15% το πολύ. Οι υπόλοιπες 1.243.000-1.317.000 σκάλες είναι ακόμα γεωργική γη ή οικόπεδα που μπορούν εύκολα να επιστραφούν στους ιδιοκτήτες τους. Ακόμα και αν το ποσοστό των περιουσιών που κτίστηκαν είναι ψηλότερο, το μεγαλύτερο μέρος των ε/κ περιουσιών θα επιστραφεί στους ιδιοκτήτες με αυτή τη μέθοδο που έχει τα εξής πλεονεκτήματα. Δεν συνεπάγεται οικονομικό κόστος, γιατί δεν χρειάζονται χρήματα για αποζημίωση του ιδιοκτήτη, όπως στην περίπτωση που η περιουσία παραμένει στον χρήστη. Δεν απαιτούνται εκτιμήσεις ή άλλες χρονοβόρες και δαπανηρές διαδικασίες για την αξία της περιουσίας.
β. Αντιπαροχή. Με τον τρόπο αυτό ο χρήστης που έκτισε συγκρότημα κατοικιών, καταστήματα ή διαμερίσματα σε ε/κ γη θα υποχρεώνεται να παραχωρήσει αριθμό κατοικιών, καταστημάτων ή διαμερισμάτων στον Ε/κ ιδιοκτήτη της γης με βάση την αξία της επένδυσης και της γης. Αν ο χρήστης είναι εταιρεία, να παραχωρείται στον Ε/κ ιδιοκτήτη της γης η πρέπουσα αναλογία μετοχών. Με τη διευθέτηση αυτή θα ενθαρρύνονται και προωθούνται οι συνεταιρισμοί και οι συνεργασίες μεταξύ Τ/κ και Ε/κ, πράγμα που θα βοηθήσει στην ειρηνική συνύπαρξη και την εφαρμογή της λύσης. Ένα σημαντικό ποσοστό των περιουσιών που έχουν κτισθεί θα μπορούσε να αποκατασταθεί σε ικανοποιητικό βαθμό στους νόμιμους ιδιοκτήτες με αυτό τον τρόπο.
γ. Ανταλλαγή. Η μέθοδος αυτή προτείνεται από την τ/κ ηγεσία εδώ και καιρό για την επίλυση του περιουσιακού μαζί με την αποζημίωση. Είναι δεκτή από την ηγεσία μας και πολλούς εκτοπισμένους για μερική διευθέτηση έχοντας υπ’ όψη ότι οι τ/κ περιουσίες στην ελεύθερη περιοχή είναι μόνο 400.000 σκάλες περίπου (σχεδόν 1 προς 4) και την αξία τους που είναι πολύ μικρότερη αυτής των ε/κ περιουσιών. Άλλη είναι η αξία της γης στην Κερύνεια, στη Μόρφου, στην Καρπασία, στο Μπογάζι και στις Κλαψίδες και άλλη στα τ/κ χωριά της Πάφου, της Λεμεσού και της Λάρνακας. Ο τρόπος αυτός παρουσιάζει το πρόβλημα του υπολογισμού της αξίας των περιουσιών που θα ανταλλαγούν που δεν είναι εύκολη υπόθεση. Εκτιμάται ότι η μεγάλη πλειοψηφία των Ε/κ προτιμούν να αποκατασταθούν στις περιουσίες τους παρά να κάνουν ανταλλαγή. Ίσως και ένα ποσοστό των Τ/κ ιδιοκτητών να έχουν την ίδια προτίμηση.
δ. Αποζημίωση. Η αποζημίωση είναι το έσχατο μέτρο για τη διευθέτηση του περιουσιακού και θα εφαρμοσθεί στις περιπτώσεις εκείνες που δεν αποδίδουν οι άλλες μέθοδοι. Οι δυσκολίες που παρουσιάζει ο τρόπος αυτός είναι σημαντικές και αφορούν στα εξής (1) ποιος θα καταβάλει την αποζημίωση (2) στην εκτίμηση της αξίας της κάθε περιουσίας και (3) στην εξεύρεση των κεφαλαίων που θα απαιτηθούν για την πληρωμή των αποζημιώσεων. Λαμβάνοντας υπ’ όψη τις σημερινές αξίες της γης που έχουν ανέβει σε δυσθεώρητα ύψη, υπολογίζεται ότι τα ποσά που θα χρειασθούν για τον σκοπό αυτό θα είναι πολύ μεγάλα. Και θα είναι ακόμα μεγαλύτερα, πραγματικά τεράστια, αν οι περιουσίες για τις οποίες πρέπει να καταβληθεί αποζημίωση είναι οι πιο πολλές και/ή αυτές που έχουν τη μεγαλύτερη αξία. Ανάλογα με τον αριθμό των περιουσιών που οι ιδιοκτήτες τους θα αποζημιωθούν και την αξία τους, τα ποσά αυτά μπορεί να είναι αρκετά δισεκατομμύρια και γεννάται το ερώτημα πού θα βρεθούν τα υπέρογκα αυτά ποσά. Η διεθνής οικονομική κατάσταση και οι τεράστιες ανάγκες που υπάρχουν για ανθρωπιστική και άλλη βοήθεια δεν αφήνουν περιθώριο αισιοδοξίας για άντληση ικανοποιητικών ποσών από εξωτερικές πηγές. Αυτό αποδεικνύει και η Διάσκεψη Δωρητών που συγκλήθηκε στις Βρυξέλλες το 2004 για την κάλυψη των αναγκών των σχετικών προνοιών του Σχεδίου Ανάν τα αποτελέσματα της οποίας ήταν πενιχρά. Αν υπάρχουν κάποιοι που πιστεύουν ότι μπορεί να συγκεντρωθεί τώρα το ποσόν που θα απαιτηθεί για τις αποζημιώσεις των περιουσιών η αξία των οποίων έχει εν τω μεταξύ ανέβει κατακόρυφα πλανώνται και θα απογοητευθούν. Η μόνη πηγή από την οποία μπορεί να εξευρεθούν τα ποσά που θα χρειασθούν για τις αποζημιώσεις των περιουσιών που δεν θα επιστραφούν στους ιδιοκτήτες τους είναι τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στην αποκλειστική οικονομική ζώνη της Κύπρου. Η πρώτη ανάγκη που πρέπει να καλυφθεί από το Ταμείο Υδρογονανθράκων είναι η καταβολή αυτών των αποζημιώσεων. Μέχρι την πλήρη εξόφλησή τους να μη διατεθεί οποιοδήποτε ποσό για κανένα άλλο σκοπό. Μόνον έτσι θα διασφαλισθούν τα δικαιώματα των ιδιοκτητών των περιουσιών αυτών. Όχι με ομολογίες ή αξιόγραφα και άλλα έπεα πτερόεντα.
Υπογραμμίζεται ότι η πιο πάνω εισήγηση δεν αναιρεί ή μειώνει με οποιοδήποτε τρόπο την κύρια και πρωτογενή ευθύνη της Τουρκίας, της τ/κ ηγεσίας και όσων σφετερίστηκαν ε/κ περιουσίες να καταβάλουν αυτοί τις οφειλόμενες αποζημιώσεις στους δικαιούχους ιδιοκτήτες.
*Ο κ. Θεόφιλος Β. Θεοφίλου είναι δικηγόρος, Πρέσβης ε.τ., εκτοπισμένος.