Διακόσια χρόνια από την Εθνεγερσία: Ο δάσκαλος του Γένους Βαρθολομαίος Κουτλουμουσιανός ο Ίμβριος

Του Γιώργου Ξεινού*

Το βιβλίο “Τετράδιο Βιογραφίας” (έκδοση ParkerStergis , Θεσσαλονίκη , 2011)  του Γιώργου Ξεινού είναι η μυθιστορηματική βιογραφία του  δασκάλου του Γένους Βαρθολομαίου Κουτλουμουσιανού του Ιμβρίου, που τα χρόνια της ελληνικής επανάστασης  βρισκόταν στην  Θεσσαλονίκη οικοδιδάσκαλος των οικογενειών  του Ιωάννη Γούτα Καυταντζόγλου και του γαμπρού του Χαρίση.

Από το βιβλίο του “Τετράδιο Βιογραφίας” ο Γιώργος Ξεινός , Ίμβριος και ο ίδιος , μας θυμίζει , με αφορμή τα 200 χρόνια από την ελληνική επανάσταση του 1821, το κεφάλαιο “Ἡ ὀργή τοῦ Θεοῦ”, που  αναφέρεται στο κλίμα και τα γεγονότα της εποχής εκείνης στη Θεσσαλονίκη. 

Ο συγγραφέας σημειώνει: “ Ξεκινώντας από την Ίμβρο, το  Άγιον Όρος και το Αϊβαλί και στη συνέχεια πάροικος στη Θεσσαλονίκη και τη Βενετία, κι αργότερα την Κέρκυρα και την Κωνσταντινούπολη, ο Γέροντας αναδύεται ως αντιπροσωπευτική φυσιογνωμία του καιρού. Στις σελίδες του βιβλίου ζωντανεύει η σημαντική και καθοριστική για τον Ελληνισμό εποχή του πρώτου μισού του 19ου αιώνα, με τις αγωνίες, τα όνειρα και τις προσδοκίες της.

Με σεβασμό στην ιστορική πραγματικότητα, ο μυθοπλαστικός λόγος ανασυστήνει τα πρόσωπα, τα γεγονότα και τα πράγματα του συγκεκριμένου χρόνου,  στο πλαίσιο του οποίου η μορφή του Γέροντα προβάλλει – κυνηγημένη από τις συγκυρίες – να περιπλανιέται από τόπο σε τόπο διδάσκοντας και συγγράφοντας.

Το ασίγαστο πάθος του για τη γνώση και τη μετάδοσή της καταδιώκοντάς τον ακατάπαυστα, συνεχώς τον απομακρύνει από τον γενέθλιο τόπο που αθεράπευτα νοσταλγεί”.

Το βιβλίο προλογίζει ο Οικουμενικός   Πατριάρχης  Βαρθολομαίος, ο οποίος τονίζει για το Βαρθολομαίο Κουτλουμουσιανό “Συμβαλών δε μεγάλως ο λιπαράν την γνώσιν και την σοφία έχων φιλόκαλος και φιλογενής ούτος εκκλησιαστικός ανήρ εις την αναγέννησιν της λειτουργικής παραδόσεως της Μητρός Εκκλησίας και εις την καλλιέργειαν της παιδείας ως εργαστηρίου αρετής και πνευματικής προόδου…”

Σημειώνουμε ότι το το 1961, όταν ο Πατριάρχης χειροτονήθηκε διάκονος στο μητροπολιτικό ναό της Ίμβρου από τον πνευματικό του πατέρα, τότε Μητροπολίτη Ίμβρου και μετέπειτα Χαλκηδόνος, μακαριστό Μελίτωνα Χατζή, αυτός αντί του ονόματος Μελίτων  του έδωσε το  όνομα Βαρθολομαίος για να τιμήσει τον σπουδαίο δάσκαλο του Γένους. 

Ο Βαρθολομαίος ο Κουτλουμουσιανός ή Ιμβριος (1772-1851), γεννήθηκε 22 Δεκεμβρίου του 1773 στο χωριό Γλυκύ της Ίμβρου.  Εκάρη μοναχός της Ιεράς Μονής Κουτλουμουσίου του Αγίου Όρους, η οποία διατηρούσε μετόχι στην Ιμβρο, το 1793. Υπήρξε μαθητής του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη. Δίδαξε στο Φανάρι, στην Εμπορική Σχολή της Χάλκης.  Διέτελεσε μάλιστα σχολάρχης της Σχολής και δίδαξε θρησκευτικά, αρχαία, συνέγραψε προχωρημένα εγχειρίδια Άλγεβρας και Φυσικής. Δίδαξε στη Θεσσαλονίκη, στην Κέρκυρα, όπου γνωρίστηκε με τον Α. Μουστοξύδη και στη Βενετία, όπου προσελήφθη ως δάσκαλος και έγινε διευθυντής της Φλαγγίνειου Σχολής. Ακόμη δίδαξε στην Αθωνιάδα,1848 – 1849 και διετέλεσε σχολάρχης της Σχολής.
Υπήρξε διαπρεπής ιερομόναχος, δάσκαλος και συγγραφέας λειτουργικών βιβλίων, έκανε αξιόλογη κριτική και εκδοτική εργασία.
Αξιόλογη ήταν η προσπάθεια που έκανε για την αποκατάσταση των εκκλησιαστικών κειμένων στην αρχική τους μορφή, χωρίς αλλοιώσεις και λάθη.
Ο ίδιος είχε επιμεληθεί το ένα απο τα δύο Ιερά Ευαγγέλια της Μονής Τιμίου Προδρόμου Αρκαδίας που εκδόθηκε το 1860 στη Βενετία από το Τυπογραφείο του Αγίου Γεωργίου.
Ακόμη εδιόρθωσε και επιμελήθηκε την έκδοση των Μηναίων που έγιναν στην Βενετία το 1843. 
Ο Ι.Καποδίστριας του ανέθεσε τη σύνταξη προσευχηταρίου και βιβλίου κατήχησης. Το προσευχητάριο εξεδώθηκε στη Βενετία το 1828.

*Ο Γιώργος Ξεινός γεννήθηκε στην ΄Ιμβρο το 1944. Μετά τις λυκειακές του σπουδές στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης εγγράφηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, απ’ όπου αποφοίτησε το 1971.Υπηρέτησε τη θητεία υπαίθρου στη Λήμνο και στη συνέχεια άσκησε την ιατρική στη Θεσσαλονίκη, όπου ζει ως σήμερα.

Με τον λογοτεχνικό κόσμο της πόλης γνωρίστηκε όντας επικεφαλής του Καλλιτεχνικού Ομίλου της ΧΑΝΘ, ο οποίος επί σειρά ετών οργάνωσε διαγωνισμούς πεζογραφίας και ποίησης και εξέδωσε το βραχύβιο περιοδικό “Ερέτες”. Στη λογοτεχνία εμφανίστηκε επίσημα από το λογοτεχνικό περιοδικό “Νέα Πορεία” το 1968, παραμένοντας ως σήμερα τακτικός του συνεργάτης, ενώ συνεργάστηκε και με άλλα λογοτεχνικά περιοδικά όπως την “Ευθύνη”, τα “Ελιμειακά”, την “Κινστέρνα” κ.α. Κατά καιρούς έχει παρουσιάσει σημαντικούς Τούρκους συγγραφείς, ανάμεσα στους οποίους τον Μεβλανά Τζελαλεντίν Ρουμί το1968 και τον Ορχάν Παμούκ το 1991 και, αντίστοιχα, ΄Ελληνες, όπως τον Ι. Μ. Παναγιωτόπουλο, στην Τουρκία.

Από το 2006 είναι πρόεδρος της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης στης οποίας το διοικητικό συμβούλιο συμμετείχε διαρκώς από το 1978. Παράλληλη με τη λογοτεχνική του δραστηριότητα είναι και η ενασχόλησή του με τη συγγραφή πολλών μελετών, άρθρων και ομιλιών, που αφορούν την ιστορία και την πολιτισμό της Καθ’ Ημάς Ανατολής και έχουν δημοσιευθεί σε περιοδικά ,συλλογικά συγγράμματα και επετηρίδες. Επίσης εκδίδει, εδώ και είκοσι πέντε χρόνια, το περιοδικό “Ιμβριώτικα” και είναι διευθυντής του Αρχείου ΄Ιμβρου της Εταιρίας Μελέτης ΄Ιμβρου και Τενέδου.

Τον Σεπτέμβριο του 2017  έλαβε  από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο  το οφφίκιο του Άρχοντος Προστάτου των Γραμμάτων