Ανησυχία για την άτυπη πενταμερή

Του Γιώργου Κατρούγκαλου*

Από τις 27 έως τις 29 Απριλίου θα πραγματοποιηθεί στη Γενεύη η άτυπη συνάντηση 5+1 (1=η Ευρωπαϊκή Ένωση ως παρατηρητής) για το Κυπριακό, υπό την αιγίδα του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ. Όπως ανέφερε ο εκπρόσωπος του, «ο σκοπός της συνάντησης θα είναι να προσδιοριστεί αν υπάρχει κοινό έδαφος για να διαπραγματευτούν τα μέρη μια διαρκή λύση του κυπριακού προβλήματος, εντός ενός προβλεπτού ορίζοντα» Η Αριστερά και εδώ και στην Κύπρο αγωνίζεται για δίκαιη και βιώσιμη λύση του Κυπριακού, στη βάση των Αποφάσεων του ΟΗΕ για διζωνική-δικοινοτική ομοσπονδία. Δυστυχώς όμως, η εκλογή Τατάρ και η στροφή της Τουρκίας σε λογικές δύο κρατών δεν γεννά καμία αισιοδοξία.

Οι διαπραγματεύσεις του Κραν Μοντανά μολονότι δεν κατέληξαν σε λύση, επανατοποθέτησαν το θέμα στις ορθές του διαστάσεις και έθεσαν στην ατζέντα ως πρωταρχικό το θέμα της ασφάλειας, της αποχώρησης των στρατευμάτων κατοχής, της κατάργησης του αναχρονιστικού καθεστώτος των εγγυήσεων. Σήμερα απαιτείται η επιστροφή σε μια ανάλογη συγκροτημένη στρατηγική. Ο κ. Μητσοτάκης, αν και υπήρξε ο μόνος Έλληνας πρωθυπουργός που παρέλειψε στην ετήσια ομιλία του στον ΟΗΕ να αναφέρει το Κυπριακό μεταξύ των προτεραιοτήτων της ελληνικής διπλωματίας, στην πρόσφατη επίσκεψη του στην Κύπρο ορθά αναφέρθηκε στις πάγιες θέσεις της χώρας. Δεν ξέρουμε όμως με ποιο τρόπο σκέφτεται να τις προωθήσει.

Είναι εξαιρετικά σημαντικό Αθήνα και Λευκωσία να συντονιστούν εκ των προτέρων για τη συνάντηση 5+1 ώστε να αποφευχθεί η εικόνα που είδαμε τις τελευταίες μέρες σε σχέση με την ενεργειακή διπλωματία στη Μεσόγειο. Λίγες μέρες μετά την θετική πολυμερή πρωτοβουλία του Φόρουμ «Φιλία» στην Αθήνα, μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου, Γαλλίας, Αιγύπτου, Μπαχρέιν, Σαουδικής Αραβίας και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, την οποία ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ χαιρέτισε, οι πληροφορίες για συμφωνία Ισραήλ-Αιγύπτου για τροποποίηση της γραμμής του αγωγού East Med που να παρακάμπτει τη Κύπρο και από το Ισραήλ να κατευθύνεται, περνώντας από το Βόρειο Σινά, στην Αίγυπτο όπου θα υγροποιείται και στη συνέχεια με δεξαμενόπλοια θα μεταφέρεται στη Κρήτη, εγείρει πολύ σοβαρά ερωτήματα για το επίπεδο συντονισμού.

Όπως είναι φυσικό, η προοπτική αυτή δημιουργεί εύλογες αμφιβολίες για το μέλλον του EastMed, ο οποίος συμφωνήθηκε ακριβώς για να μεταφέρει φυσικό αέριο από το Ισραήλ και την Κύπρο στην Ευρώπη. Από το βήμα της Βουλής ρώτησα τον Υπουργό Εξωτερικών εάν αιφνιδιάστηκε από την εξέλιξη αυτή, όπως και από την ανάλογα μη προβλέψιμη δήλωση του μεταβατικού πρωθυπουργού της Λιβύης (τον οποίο στήριξε με δηλώσεις της η κυβέρνηση) ότι υποστηρίζει πλήρως το παράνομο τουρκολιβυκό σύμφωνο. Δεν έλαβα καμία απάντηση.

Στη συνέχεια, κατά την διάρκεια της τακτικής κυβερνητικής ενημέρωσης, σε ερώτηση δημοσιογράφου εάν υπάρχει απόφαση της Αιγύπτου να μην περνά ο EastMed από την Κύπρο και εάν ο κ. Μητσοτάκης έχει αναλάβει να «γνωστοποιήσει» την απόφαση αυτή στην Κύπρο, η τελούσα χρέη κυβερνητικού εκπροσώπου απέφυγε να απαντήσει ευθέως. Δήλωσε, επιλέξει: «Είναι λογικό δύο χώρες της περιοχής, το Ισραήλ και η Αίγυπτος, να εξετάζουν σχέδια και εναλλακτικές οδεύσεις, δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι αυτό είναι ανταγωνιστικό, αλλά συμπληρωματικό στα υφιστάμενα σχήματα». Η υπεκφυγή είναι προφανής: Πρώτον, η Αίγυπτος δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος στην συμφωνία για τον EastMed. Δεύτερον, ο τελευταίος δεν αποτελεί «υφιστάμενο», αλλά μελλοντικό σχήμα. Τρίτον και σημαντικότερο, δεν μπορεί να θεωρείται «λογικό» να παραμερίζεται η Ελλάδα και η Κύπρος από αποφάσεις που ευθέως τις αφορούν. Ούτε υπάρχουν οι τεχνοοικονομικές δυνατότητες και οι ποσότητες φυσικού αερίου για να κατασκευασθεί ο αγωγός EastMed Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας και παράλληλα ένας δεύτερος “μη ανταγωνιστικός” προς αυτόν αγωγός Ισραήλ-Αιγύπτου. Οι δηλώσεις του Υπουργού Ενέργειας του Ισραήλ για μια τέτοια πιθανότητα δημιουργούν εύλογα ερωτήματα.

Ακόμα εντονότερη απορία γεννά το γεγονός ότι σε ανάλογη ερώτηση στην Κύπρο προς τον εκπρόσωπο του Προέδρου Αναστασιάδη, αυτός απάντησε εντελώς σε άλλο μήκος κύματος, διαψεύδοντας ότι η Κύπρος έχει οποιαδήποτε σχετική πληροφόρησης και διαβεβαιώνοντας ότι για τη Λευκωσία, δεν υπάρχουν αλλαγές στην όδευση του αγωγού. Άλλη πληροφόρηση έχει ο ένας ηγέτης και άλλη ο άλλος; Γνωρίζει ή όχι ο κ. Μητσοτάκης προθέσεις της αιγυπτιακής πλευράς για «εναλλακτικές οδεύσεις»; Αν τις γνωρίζει, πότε ενημερώθκε ο κ. Αναστασιάδης;

Στη σκιά αυτών των γεγονότων, αλλά και της προκήρυξης από την Αίγυπτο «οικοπέδων» αναλυτικά του 28ου Μεσημβρινού με όρια που ακολουθούσαν τις θέσεις της Τουρκίας για την ΑΟΖ της, κατά παράλειψη της ΑΟΖ των ελληνικών νησιών, ακολούθησε το μη προγραμματισμένο ταξείδι του ΥΠΕΞ στο Κάιρο. Ως αποτέλεσμα του ταξιδιού τροποποιήθηκαν οι συντεταγμένες του οικοπέδου, ώστε να σταματούν στον 28ο Μεσημβρινό, μια σολομώντεια λύση που δεν προσβάλλει την ελληνική πλευρά, αλλά και δεν αμφισβητεί τις θέσεις της Άγκυρας.

Σε κάθε περίπτωση, τα κενά και οι αντιφάσεις αυτές επιβεβαιώνουν πλήρως την κριτική μας για έλλειψη στρατηγικής εκ μέρους της κυβέρνησης. Αυτή περιορίζεται να αντιδρά αμυντικά και αντανακλαστικά στις κινήσεις της Τουρκίας ή των άλλων «παικτών» της περιοχής, χωρίς να εντάσσει τις κινήσεις της σε ένα εθνικό, δικό μας σχεδιασμό. Τρέχει συνεχώς πίσω από τις εξελίξεις για να αντιμετωπίσει πυροσβεστικά εντάσεις που προκαλεί η τουρκική πλευρά ή σχέδια που επιβάλλουν τρίτοι, ενώ παράλληλα επιχειρεί να καλύπτει την διπλωματική της ανυπαρξία με εύκολη ρητορική προς το εσωτερικό η την αγορά πανάκριβων εξοπλισμών.

Ο κ. Μητσοτάκης οφείλει να εξασφαλίσει τον καλύτερο δυνατό συντονισμό των ενεργειών Αθήνας και Λευκωσίας και να ενημερώσει άμεσα τους πολιτικούς αρχηγούς για τη στρατηγική του (αν έχει). Θυμίζω ότι ο Αλέξης Τσίπρας πριν από την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων του Ιανουαρίου 2017 για το Κυπριακό, όχι μόνον είχε σαφή στρατηγική την οποία είχε συμφωνήσει με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη αλλά και ενημέρωσε αναλυτικά τους πολιτικούς αρχηγούς. Αναμένουμε ενημέρωση και μέχρι τότε εύλογα ανησυχούμε.

*Ο Γιώργος Κατρούγκαλος,  διετέλεσε  Υπουργός Εξωτερικών. Είναι Βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ  και συνταγματολόγος, καθηγητής δημοσίου δικαίου στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.

*Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους