Η οικουμενική σημασία της Μικρασιατικής Καταστροφής

Ο επετειακός εορτασμός μιας εθνικής νίκης είναι πολύ περισσότερο επιθυμητός από την υπόμνηση μιας ήττας – ιδιαιτέρως όταν πρόκειται για τη Μεγάλη Καταστροφή. Ομως, όσο επώδυνη και να είναι η μνήμη αυτή, η απώλεια, όσο και να απωθούμε τις αναμενόμενες προσεχείς τουρκικές θριαμβολογίες, η γεωπολιτική λογική επιβάλλει να κινητοποιηθούμε.

Βεβαίως, το επιχείρημα για το μήκος της ακτογραμμής είναι κατά πάσα πιθανότητα λανθασμένο, αν υπολογιστεί η ακτογραμμή των ελληνικών νησιών. Είναι, κυρίως, κενό περιεχομένου. Ανάγεται στη ναζιστική ψευδεπίγραφη γεωπολιτική, σύμφωνα με την οποία τα γεωγραφικά δεδομένα είναι πάγια – ώστε, με την αντίληψη αυτή, να προωθούνται άκρως αμφισβητήσιμες αξιώσεις. Στις δηλώσεις Νταβούτογλου αναγνωρίζεται η «Γαλάζια Πατρίδα», η θεωρία του ναυάρχου εν αποστρατεία Cem Gürdeniz, η οποία αγνοεί εκουσίως ότι όλη η ναυτική παράδοση της οθωμανικής αυτοκρατορίας ανήκει στους Ρωμιούς.

Η γεωγραφική αναπαράσταση την οποία προωθεί η Τουρκία παραπέμπει σε ένα σχήμα με μεγάλη διείσδυση στα κράτη τα οποία συγκροτήθηκαν σε εδαφική βάση, όπως η Γαλλία και η Γερμανία. Σύμφωνα με το σχήμα αυτό, το Αιγαίο είναι μια ενδιάμεση ζώνη ανάμεσα σε δύο εδαφικά σύνολα, την Ελλάδα και τη Μικρά Ασία. Θα έπρεπε, επομένως, να μοιράζεται στα δύο. Η μονομερής ελληνική κατοχή καταγγέλλεται ως «γεωγραφική αδικία».

Το ιστορικό επιχείρημα είναι καταλυτικό. Οι Ελληνες, για να κυριαρχήσουν στο Αιγαίο, πλήρωσαν ακριβό τίμημα στον τουρκικό εθνικισμό. Το ιστορικό επιχείρημα όχι μόνον ανατρέπει το σαθρό γεωγραφικό, αλλά ταυτοχρόνως μετασχηματίζει πλήρως την προωθούμενη γεωγραφική εικόνα. Οι Ελληνες κατείχαν τα νησιά και τα περιβάλλοντα παράλια, συγκροτώντας από την αρχαιότητα έναν ενιαίο χώρο. Η αρχιπελαγική φύση του χώρου αυτού αποτελεί το υπόβαθρο για τη διδασκαλία της Ιστορίας στον πολιτισμένο κόσμο. Είμαστε μακριά από την εικόνα μιας αβίου θάλασσας, απλό αντικείμενο διανομής ανάμεσα σε δύο ενεργά εδάφη.

Η ήττα του 1922 οδήγησε στον ακρωτηριασμό του Αρχιπελάγους, εισάγοντας μια τεκτονική γεωπολιτική τομή στην Ιστορία της ανθρωπότητας. Η Τουρκία, στον βωμό της οποίας συντελέστηκε αυτό το έγκλημα, εμφανίζεται σήμερα ως κατήγορος και θύμα μιας «γεωγραφικής αδικίας». Με αυτή την επιχειρηματολογία διεκδικεί τον περαιτέρω γεωγραφικό ακρωτηριασμό.

Επείγει να συγκροτηθεί η αντίδραση της Ελλάδας στην παραπληροφόρηση, καθώς συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Χωρίς θυματοποίηση, χωρίς αντι-τουρκισμό, με καθαρό επιστημονικό λόγο, πρέπει να παρουσιαστεί η οικουμενική σημασία της ελληνικής ήττας το 1922. Να εξηγηθεί ως μία τεράστια οπισθοδρόμηση του Πολιτισμού, ως προάγγελος της ναζιστικής θηριωδίας και ως αρχική φάση της σημερινής αποσύνθεσης του κόσμου της Ανατολής – στην οποία συμβάλλει αποφασιστικά η σημερινή κλυδωνιζόμενη, «ισλαμο-φασιστική» κατά τον Gilles Kepel, Τουρκία. Πολλές δυνάμεις από τον παγκόσμιο ακαδημαϊκό χώρο θα συνταχθούν μαζί μας. Η νοσταλγία για τον πλούσιο πολυ-πολιτισμικό κόσμο, την καταστροφή του οποίου εγκαινίασε η δική μας Μεγάλη Καταστροφή, συνεχώς διευρύνεται.
 
1 Συνέντευξη στη Libération, 14.8. 2020. Ανάλογη δήλωση στο L’Hémicycle, 14.12. 2020.
2 Gilles Kepel, «Le Prophète et la Pandémie. Du Moyen-Orient au jihadisme d’Atmosphère», Gallimard, Παρίσι, 2020.
3 Jean-François Colosimo, «Le sabre et le turban. Jusqu’où ira la Turquie?», Cerf, Παρίσι, 2020.

* Ο κ. Γιώργος Πρεβελάκης είναι καθηγητής, μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΟΣΑ./ Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους

ΠΗΓΗ: Εφημερίδα “Καθημερινή” Αθηνών