Ο Ερντογάν και το νέο Σύνταγμα

Του Αλέκου Παπαδόπουλου

Σε πλήρη πλέον ισχύ το προεδρικό σύστημα διακυβέρνησης της Τουρκίας το οποίο είχε υιοθετηθεί στο δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου 2017 και για την εφαρμογή του, προϋπέθετε τις εκλογές που διενεργήθηκαν την Κυριακή 24 Ιουνίου 2018.
Ριζικές οι αλλαγές και πολλαπλές οι εξουσίες που αποκτά ο Πρόεδρος ο οποίος θα είναι πλέον, επικεφαλής του κράτους και της κυβέρνησης καταργουμένου του Πρωθυπουργού. Ο Πρόεδρος θα είναι αυτός που θα διορίζει και θα παύει τους βοηθούς του και θα καθορίζει τις εξουσίες τους, τους επικεφαλής των υπουργείων , τους επικεφαλής της Δικαστικής Εξουσίας αλλά και όλους τους άλλους ανώτερους κρατικούς λειτουργούς που ταυτόχρονα θα δικαιούται να διατηρεί την Αρχηγία του Κόμματος του. Δικαίωμα που αυτόματα ακυρώνει τη διαβεβαίωση ότι θα είναι ο Πρόεδρος όλων των Τούρκων. Σημειωτέον ότι ο θεσμός του Πρωθυπουργού ίσχυε στην Τουρκία από το 1320, από την εποχή του Μουράτ του Α΄ και καταργείται για πρώτη φορά ύστερα από 698 έτη.
Στις εξουσίες του Προέδρου περιέρχεται επίσης και η εκπόνηση του προϋπολογισμού του κράτους, με την τουρκική καινοτομία όμως αποκλεισμού οιασδήποτε τροπολογίας, σε περίπτωση δε απόρριψης του από την πλειοψηφία της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης, να εφαρμόζεται έκτακτος προσωρινός προϋπολογισμός ή να συνεχίσει να ισχύει ο προϋπολογισμός του προηγούμενου έτους, ανάλογα με την απόφαση που θα λαμβάνει ο Πρόεδρος. Ο Πρόεδρος και όχι οι υπουργοί, θα είναι αυτός που θα εκπονεί όλα τα νομοσχέδια και μόνον αν αντιβαίνουν στο Σύνταγμα και καταψηφιστούν από την πλειοψηφία της Βουλής θα τίθενται στην κρίση του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Εκλογές του Προέδρου και της Βουλής θα διενεργούνται ταυτόχρονα κάθε 5 χρόνια, επιτρεπτή όμως η ανανέωση της θητείας του Προέδρου για μια δεύτερη πενταετία, αλλά και για μια τρίτη, κατόπιν έγκρισης της Εθνοσυνέλευσης να είναι και πάλι υποψήφιος για την Προεδρία. Στην Εθνοσυνέλευση αναγνωρίζεται ευτυχώς το δικαίωμα αμφισβήτησης του Προέδρου ή Υπουργών, για την σχετική εισήγηση επαρκούν 300 ψήφοι, για τη συζήτηση όμως ενώπιον της Εθνοσυνέλευσης απαιτούνται 360 ψήφοι και για την παραπομπή του Προέδρου ή ενός υπουργού στο Ανώτατο Δικαστήριο θα πρέπει να ψηφίσουν υπέρ τα 2/3 του συνολικού αριθμού των βουλευτών (ήτοι 400 βουλευτές ). Επιβεβλημένη όμως η διευκρίνιση ότι τα 12 από τα 15 μέλη του Συνταγματικού Δικαστηρίου και των αναπληρωτών τους θα διορίζονται από τον Πρόεδρο. Οπότε;
Αμφιλεγόμενο κρίνεται επίσης και το δικαίωμα υποβολής επερωτήσεων από τους βουλευτές στους υπουργούς ενώ επίμονα πάλι υποστηρίζεται ότι δεν έχουν τύχει πλήρους ερμηνείας και διευκρίνισης και ορισμένα άλλα ουσιαστικά σημεία του νέου Συντάγματος που είναι ενδεχόμενο να προκαλέσουν σοβαρές διαφορές και έντονες συζητήσεις κατά την εφαρμογή τους.
Άλλο ένα ουσιώδες κεφάλαιο που μονοπωλεί και διευρύνει ουσιαστικά τις εξουσίες του Προέδρου, είναι το δικαίωμα του, σε κινδύνους πολέμου, εσωτερικών ταραχών, εξεγέρσεις ή άλλους εσωτερικούς και εξωτερικούς κινδύνους, συνταγματικές παραβάσεις , επιδείνωσης της δημόσιας τάξης, φυσικές καταστροφές, αλλά και σοβαρής οικονομικής κρίσης, να κηρύσσει τη χώρα ή περιοχές αυτής κατά την απόλυτο κρίση του και για 6 μήνες σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης.
Ουδεμία αμφιβολία ότι ο Ερντογάν εξήλθε νικητής από τις εκλογές της 24ης Ιουνίου όχι όμως και πανευτυχής, όταν συνειδητοποιεί ότι στην επιτυχία του συνέβαλε ουσιαστικά ο άλλοτε πολέμιος του αρχηγός των Γκρίζων Λύκων Ντεβλέτ Μπαχτσελί, όταν συλλογίζεται ότι θα είναι υποχρεωμένος να συζητά του λοιπού μαζί με αυτόν όλες του τις αποφάσεις, κάθε του πρωτοβουλία, ότι θα είναι υποχρεωμένος να αντικαταστήσει – τόσο δύσκολο για το χαρακτήρα του -το ΕΓΩ με το ΕΜΕΙΣ, όταν με τη δεδομένη οικονομική κρίση που οπωσδήποτε θα καταστεί εμφανέστερη τους αμέσους προσεχείς μήνες , θα του θυμίζει και δικαίως πόσο απίθανη θα ήταν η επικράτηση της συμμαχίας τους αν δεν αποδεχόταν την πρόταση του και έκανε τις εκλογές αρχές του 2019 όπως ήταν προγραμματισμένες.
Συμπερασματικά κρίσιμοι θα είναι οι επόμενοι μήνες. Πολλές οι εκκρεμότητες που κληρονόμησε από τον εαυτό του ο Ερντογάν. Τι θα κάνει λ.χ. με το λαό του που παραμένει διχασμένος; Τι θα κάνει στη Συρία; Tι θα κάνει με τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής; Τι θα κάνει με το προσφυγικό και με το νέο κύμα από το Αφγανιστάν; Πως θα συνεχίσει άλλοτε να ακροβατεί αλλά και άλλοτε να χοροπηδά επάνω σε ένα τεντωμένο σχοινί μεταξύ Μόσχας και Ουάσιγκτον; Tι θα κάνει με τους Κούρδους οι οποίοι παρά την ένταση, τα έκτακτα μέτρα και τις απειλές που δέχθηκαν όλο αυτό το διάστημα, απέδειξαν ότι και με φυλακισμένους τους Αρχηγούς τους Οτζαλάν και Ντεμιρτάς αποτελούν μια συμπαγή δύναμη πιστή και αφοσιωμένη στην ιδεολογία της; Tι θα κάνει με την Ευρωπαϊκή Ένωση; Tι θα κάνει με το Κυπριακό; Τι θα κάνει με τα τεράστια εκκρεμή έργα σε όλη τη χώρα και τις υποσχέσεις του προς το λαό για μια περίοδο καθολικής ευδαιμονίας από την επομένη της στροφής προς την Προεδρική Δημοκρατία;.
Εκκρεμότητες που άλλες αιμορραγούν και άλλες είναι έτοιμες να αιμορραγήσουν. Όλες όμως αποτελούν όχι απλά ένα βαρίδιο αλλά ένα ογκώδες βάρος με σοβαρές και υπολογίσιμες επιπτώσεις στην οικονομία της χώρας.
Δυσβάσταχτα πράγματι τα βάρη που θέλησε να επωμισθεί ο Ερντογάν με το Σύνταγμα που διαμόρφωσε ο ίδιος, θέλοντας, αφενός να χορτάσει τη μεγαλομανία και φιλοδοξία του και αφετέρου – ποιός ξέρει; – να επισκιάσει ιστορικά όχι μόνον τον Ατατούρκ αλλά και τον Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ ως ένας σύγχρονος Πορθητής. Άλλο όμως η θεωρία και άλλο η πράξη. Όντως μεγίστη και αποδεδειγμένη η ικανότητα και η πείρα του, που από το πλην έφθασε εδώ που είναι, ώστε σήμερα να αποτελεί ένα από τα διεθνή παραδείγματα αυτοδημιουργίας. Ασφαλώς όμως ούτε η μεν ούτε η δε αποτελούν εγγύηση για το παρόν και το μέλλον σε έναν κόσμο μάλιστα που καθημερινά μεταμορφώνεται. Με μια Αμερική που ενώ χθες ήταν σε εμπόλεμο κατάσταση με την Νότια Κορέα σήμερα οι δύο χώρες συμπλέουν με προθέσεις εντελώς διαφορετικές, με μια Τουρκία που ενώ πρόσφατα δεχόταν τις απειλές της Ρωσίας σήμερα Πούτιν και Ερντογάν εμφανίζονται σχεδόν κολλητοί, με μια Άγκυρα που ενώ επί σκηνής τρίζει τα δόντια της προς το Ισραήλ στα παρασκήνια οι δύο χώρες συναλλάσσονται σε πολλούς τομείς.
Η αυλαία έπεσε. Ο κόσμος προσμένει τώρα να δει αν θα ριφθεί ή όχι ο κύβος. Τα ζάρια στου Ερντογάν το χέρι. Μεγάλο το διακύβευμα για το παρόν και το μέλλον τόσο του ιδίου, όσο και της χώρας του. Έλα όμως που δεν είναι φρόνιμο παρόν και μέλλον να παίζονται στα ζάρια.