Η Τουρκία σήμερα

Μιχ. Βασιλειάδης: Η χώρα βρίσκεται κοινωνικά όπου η Ελλάδα στον εμφύλιο.

ΓΙΩΡΓΟΣ Π. ΤΕΡΖΗΣ*

«Η Τουρκία βιώνει έναν βαθύ διχασμό, στα όρια του εμφυλίου, έναν διχασμό που οριοθετείται στο 50% της κοινωνίας, με δύο αντίπαλα στρατόπεδα που το ένα θέλει να εξοντώσει το άλλο. Αυτή η διαμάχη βλάπτει, τελικά, τον ίδιο τον λαό, που για να μην ασχολείται, τρέφεται με ειδήσεις ηρωισμού και ιστορία».
Ο 78χρονος («και έξι μηνών», όπως λέει γελώντας) Μιχάλης Βασιλειάδης γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κωνσταντινούπολη από την οποία έφυγε το 1975, στη σταθερή ροή αποχώρησης των Ελλήνων που ακολούθησε τις απελάσεις του 1964. Επέστρεψε το 2002 προκειμένου να αναλάβει την ευθύνη έκδοσης της δεύτερης αρχαιότερης εφημερίδας της Τουρκίας, της «Απογευματινής». Δεν επέστρεψε, όμως, μόνον γι’ αυτό. Την επομένη της επιστροφής του στην Πόλη, 3 Νοεμβρίου, διεξάγονταν εθνικές εκλογές και, όπως λέει, «έφτασα στην Πόλη για να ψηφίσω Ερντογάν».

«Πίστευα τότε στο κόμμα Ερντογάν, τόσο λόγω των διωγμών που είχε υποστεί το ίδιο όσο και λόγω της πίεσης που υφίσταντο όσοι ήταν θρησκευόμενοι από τις μειονότητες και όσοι, γενικότερα, δεν στήριζαν το στρατιωτικό καθεστώς». Η «άνοιξη», ωστόσο, κράτησε για λίγα χρόνια, ενώ με αποκορύφωμα το πραξικόπημα του Ιουλίου 2015, η πορεία υπήρξε διαφορετική. «Ελεγα τότε σε όσους με καλούσαν από την Ελλάδα πως είτε πετύχει το πραξικόπημα είτε όχι, η κατάσταση της Τουρκίας θα είναι χειρότερη από ό,τι σήμερα. Δυστυχώς, αυτό συνέβη».
«Χειρότερη εξέλιξη από του ενός ανδρός αρχή είναι το ότι αυτός ο άνδρας επιδιώκει να συνεργαστεί με ακόμη πιο ακραία κόμματα» σημειώνει, ερμηνεύοντας τόσο τις κινήσεις στην τουρκική πολιτική σκακιέρα όσο και την υψηλών τόνων στάση του πολιτικού προσωπικού της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας, με όρους που δεν συνάδουν στην ομαλή εναλλαγή κυβερνήσεων που έχουμε συνηθίσει στις δυτικές χώρες.
«Το πρόβλημα επιβίωσης δεν αφορά την Τουρκία, όπως θέλει να λέει ο Μπαχτσελί, αλλά αυτούς που επιθυμούν να την κυβερνήσουν», σημειώνει ο Βασιλειάδης, εξηγώντας ότι η επίσπευση των εκλογών είναι για τον επικεφαλής του Εθνικιστικού Κινήματος (MHP) Ντεβλέτ Μπαχτσελί όρος επιβίωσης, ώστε με νομικίστικους όρους να αποκλείσει από την κούρσα το προερχόμενο από το MHP «Καλό Κόμμα». Για τον δε μεγάλο εταίρο του συνασπισμού, η εκλογή είναι η απάντηση στο ερώτημα «εάν ανατραπώ, τι θα γίνει», δεδομένου ότι υπάρχουν καταγγελίες εναντίον ισχυρών προσώπων του καθεστώτος, οι οποίες επί του παρόντος παραμένουν σε εκκρεμότητα. Πρόκειται για συνθήκες αυταρχικών καθεστώτων, που δεν υπάρχει η ομαλή εναλλαγή των κυβερνήσεων, εξηγεί.
«Οικονομικά η Τουρκία είναι όπου η Ελλάδα το 2009, κοινωνικά βρίσκεται στην περίοδο 1946-1949, ενώ πολιτικά όσα συμβαίνουν θυμίζουν την περίοδο 1967-74. Νομίζω ότι αυτή η αντιστοίχιση βοηθά για να αποκτήσει μία γνώμη ο Έλληνας», προσθέτει ο Βασιλειάδης, χωρίς να τρέφει ελπίδες για εκτόνωση της έντασης μεταξύ των δύο χωρών.
Εξηγεί πως η ένταση είναι δομικό στοιχείο της τουρκικής πολιτικής, «υπήρχε ακόμη κι όταν δεν απειλούνταν να ανατραπούν, από μία εκλογή, τα πάντα. Αν το αποτέλεσμα βγει κατά της σημερινής κατάστασης, όσοι έρθουν δεν θα είναι οι άγγελοι με τη ζυγαριά του δικαίου και τα μάτια κλειστά, θα λειτουργήσουν και εκείνοι ώστε να ενισχύσουν τη δική τους αρχή». Προσθέτει, δε, πως «η αντιπολίτευση στην Τουρκία αντί να παίξει στο δικό της γήπεδο, το σοσιαλδημοκρατικό, παίζει στο γήπεδο του μιλιταρισμού, του εθνικισμού, του ρατσισμού».
Ο Βασιλειάδης αντιπαρέρχεται με ένα μείγμα πίκρας και αγωνίας το ερώτημα για τη θέση της μειονότητας, εν μέσω ελληνοτουρκικής έντασης και καθεστώτος έκτακτης ανάγκης στην Τουρκία.

«Το πρόβλημα για τις μειονότητες δεν προκύπτει από το ότι είναι μειονότητες αλλά από την απουσία πραγματικής δημοκρατίας… για να διώξεις κάτι θα πρέπει να υπάρχει… Το 1964 απελάθηκαν 15.000 οικογένειες. Τι να διώξεις τώρα; Τις 600 οικογένειες που απέμειναν, εκ των οποίων οι περισσότεροι είναι άνω των 60 ετών;». Για τον ίδιο, η μόνη λύση θα ήταν η «μετάγγιση», η μετανάστευση δηλαδή Ελλήνων που θα επιθυμούσαν να εργαστούν στην Πόλη, καθώς «ούτε όσοι έφυγαν το 1964 είναι εύκολο να επιστρέψουν ούτε βέβαια και τα παιδιά τους που γεννήθηκαν ή μεγάλωσαν στην Ελλάδα».
Η «Apoyevmatini»
Οταν, στα τέλη του 2002, ο Βασιλειάδης ανέλαβε την «Απογευματινή», η κυκλοφορία της είχε περιοριστεί σε διψήφιο νούμερο και η επιβίωσή της βασιζόταν σε χορηγίες από τον ελλαδικό χώρο. Η κρίση του 2009 oδήγησε στην κατάρρευση του μόνου εσόδου για το φύλλο που πρωτοεκδόθηκε το 1925 από τον Κων. Βασιλειάδη, θείο του Μιχάλη Βασιλειάδη: «Το 2011 πηγαίναμε για κλείσιμο, αλλά τότε υπήρξε μια καμπάνια από Τούρκους φοιτητές και καθηγητές που, χωρίς να γνωρίζουν την ελληνική, γράφτηκαν συνδρομητές». Κινητοποίηση υπήρξε και στην Ελλάδα και μάλιστα από ανθρώπους που δεν είχαν οργανική σχέση με την Κωνσταντινούπολη. Όπως εξηγεί, «όποιος έχει μέσα του τον ελληνικό πολιτισμό ξέρει ότι αυτός συνδέεται άμεσα και με την Πόλη. Γι’ αυτό και η Πόλη δεν λέγεται η “πόλη τάδε”, όταν πεις η Πόλη εννοείς μόνον την Κωνσταντινούπολη, κι αυτό συγκινεί».

*Δημοσιεύτηκε στην “Καθημερινή” Αθηνών, 21.4.2018