Το εκκρεμές της οικονομίας θα κινηθεί στην αντίθετη κατεύθυνση

Του Barry Eichengreen (*)

Οι πρώτες εντυπώσεις, στη διάρκεια της καραντίνας, ήταν ότι η ανάκαμψη θα είχε το σχήμα του λογότυπου της Nike, δηλαδή μια απότομη πτώση που θα την ακολουθούσε μια πιο αργή ανάκαμψη. Αυτό που μάθαμε στη συνέχεια ήταν ότι η μορφή της ανάκαμψης θα εξαρτηθεί από την πορεία του ιού και ότι αυτό μπορεί να το προβλέψει καλύτερα ένας επιδημιολόγος από έναν οικονομολόγο. Αν ο ιός παραμείνει ελεγχόμενος, μπορούμε να συνεχίσουμε να περιμένουμε μια ανάκαμψη στο σχήμα του V της Nike. Αν υπάρξουν νέες εξάρσεις στο βόρειο ημισφαίριο, η ανάκαμψη θα μοιάζει περισσότερο με W.

Ορισμένες δραστηριότητες που είχαν σταματήσει ξανάρχισαν: στην Ευρώπη επειδή ο ιός τέθηκε υπό έλεγχο και στις Ηνωμένες Πολιτείες επειδή τόσο ο Λευκός Οίκος όσο και ορισμένες πολιτείες αποφάσισαν ότι μπορούσαν να τον αγνοήσουν. Με άλλες δραστηριότητες δεν συνέβη το ίδιο. Εξακολουθώ να πιστεύω ότι το πλήγμα στην προσφορά θα είναι σοβαρό και θα έχει μεγάλη διάρκεια: αρκεί να δούμε τα αεροπλάνα που δεν κινούνται, τα άδεια γραφεία και τα έρημα εμπορικά κέντρα. Η παραγωγικότητα θα επηρεαστεί σοβαρά.

Η διαφορά από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-2009 είναι ότι αυτή τη φορά η πολιτική απάντηση ήταν εποικοδομητική. Θα πρόσθετα όμως δύο παρατηρήσεις. Πρώτον, ο ηθικός κίνδυνος δεν αποτέλεσε αυτή τη φορά πρόβλημα, αντίθετα με τότε, οπότε είχε υπάρξει μια αντίσταση στην επέμβαση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα με το επιχείρημα ότι την κρίση την είχαν προκαλέσει οι τράπεζες και η επέμβαση θα έλυνε το πρόβλημα για λογαριασμό τους. Δεύτερον, υπάρχει και τώρα μεγάλο περιθώριο λάθους αν η δημοσιονομική βοήθεια αρθεί πρόωρα.

Αν δεν είχαν παρέμβει αποφασιστικά η Άγγελα Μέρκελ και ο Εμανουέλ Μακρόν, τα πράγματα θα είχαν εξελιχθεί πολύ διαφορετικά. Αυτό είναι κάτι που επαναλαμβάνεται στην ιστορία της σύγχρονης Ευρώπης: αρκεί να σκεφτούμε τον ρόλο που έπαιξαν ο Φρανσουά Μιτεράν και ο Χέλμουτ Κολ στη γέννηση της νομισματικής ένωσης. Είμαι ιδιαίτερα αρνητικός, όμως, αναφορικά με τον ρόλο του ΔΝΤ. Ζήτησαν από τους ιδιώτες πιστωτές να προχωρήσουν σε αναδιάρθρωση του χρέους των χωρών με χαμηλά και μεσαία εισοδήματα, αλλά ανέθεσαν την αναδιάρθρωση του ιδιωτικού χρέους στο ΙΙF (Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο), δηλαδή το λόμπι της βιομηχανίας χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών.

Όταν συγκρίνει κανείς τα ποσοστά της ανεργίας, καταλαβαίνει ότι οι ΗΠΑ έχουν πολλά να μάθουν από την Ευρώπη. Αλλά και η ευρωπαϊκή οπτική παρουσιάζει προβλήματα: η διαδικασία μετεκπαίδευσης των εργαζομένων που χάνουν τη δουλειά τους επειδή οι επιχειρήσεις στις οποίες εργάζονταν κλείνουν ή συρρικνώνονται είναι πολύ αργή. Στο πεδίο αυτό, οι Ηνωμένες Πολιτείες κινούνται πιο γρήγορα.

Θα αλλάξει αυτή η κρίση το γενικό πλαίσιο της οικονομίας; Πιστεύω πως ναι. Περάσαμε ένα μεγάλο διάστημα, ξεκινώντας από τον Ρόναλντ Ρίγκαν και τη Μάργκαρετ Θάτσερ, που ήταν της μόδας να λέμε ότι το κράτος πρέπει να κάνει λιγότερα πράγματα στο οικονομικό πεδίο. Τώρα, είναι βέβαιο ότι το εκκρεμές θα κινηθεί στην αντίθετη κατεύθυνση.

(*) O Barry Eichengreen   είναι οικονομολόγος, καθηγητής Οικονομίας και Πολιτικής στο Μπέρκλεϊ και γιος επιζώντων του Ολοκαυτώματος. (Πηγή:  El País  ΑΠΕ- ΜΠΕ)

Τα ενυπόγραφα κείμενα  απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους .