Η Washington Post ιχνιλατεί την ένταση στην Αν. Μεσόγειο
Σε άρθρο της ηλεκτρονικής έκδοσης της εφημερίδας Washington Post (Selcan Hacaoglu and Paul Tugwell) παρουσιάζονται τα δεδομένα της έντασης των τελευταίων ημερών μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Αναφέρεται ότι η ανακάλυψη ενεργειακών αποθεμάτων στην περιοχή της Ανατ. Μεσογείου την τελευταία δεκαετία έχει οδηγήσει σε αναζωπύρωση της έντασης μεταξύ των δύο χωρών.
Συμφέροντα στην περιοχή έχουν και η Κύπρος, η Αίγυπτος και το Ισραήλ, οι οποίες θα μπορούσαν με τις εξαγωγές τους διαμέσου Ελλάδας και Ιταλίας να συμβάλουν στη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από τη Ρωσία, πλουτίζοντας και οι ίδιες. Η Τουρκία έχει αφεθεί εκτός των συνεννοήσεων που έχουν γίνει και με μία ενεργή ναυτική δύναμη στην περιοχή στέλνει σημάδια ότι δεν σκοπεύει να παραμείνει αδρανής.
1. Τι συνέβη στην πρόσφατη διαμάχη;
Η ένταση στην περιοχή αναζωπυρώθηκε ύστερα από την απόφαση της Τουρκίας να ξαναρχίσει τις εργασίες εξερεύνησης θαλάσσιας περιοχής για την οποία εγείρει αξιώσεις η Κύπρος. Παράλληλα, η Τουρκία πραγματοποίησε ναυτικές ασκήσεις σε χωρικά ύδατα για τα οποία ερίζει με την Ελλάδα σχετικά με τα αποκλειστικά οικονομικά δικαιώματά τους και έστειλε το τουρκικό ερευνητικό πλοίο Oruc Reis να διεξάγει σεισμική έρευνα σε θαλάσσιο χώρο τον οποίο η Ελλάδα θεωρεί δικό της.
Η διαμεσολάβηση της Γερμανίας απέτυχε επειδή η Ελλάδα ανακοίνωσε στις 6 Αυγούστου συμφωνία οριοθέτησης των θαλάσσιων συνόρων της με την Αίγυπτο, η οποία ήρθε σε συνέχεια αντίστοιχης συμφωνίας που είχε υπογράψει η Τουρκία με τη Λιβύη τον περασμένο Δεκέμβριο. Ο Γάλλος Πρόεδρος E.Macron ανακοίνωσε την προσωρινή ενίσχυση της στρατιωτικής παρουσίας της χώρας του στην περιοχή, αντιδρώντας με αυτόν τον τρόπο στις τουρκικές κινήσεις.
2. Ποιο είναι το διακύβευμα;
Το μεγαλύτερο εύρημα στην Ανατολική Μεσόγειο είναι το κοίτασμα Zohr στην Αίγυπτο, το οποίο συγκαταλέγεται ανάμεσα στα 20 μεγαλύτερα του κόσμου αφού διαθέτει 30 τρις κυβικά πόδια φυσικού αερίου, ποσότητα που είναι ικανή από μόνη της να εξασφαλίσει την ενεργειακή αυτάρκεια της Ευρώπης για περισσότερο από ενάμιση χρόνο.
Τα κοιτάσματα Tamar και Leviathan κοντά στις ακτές του Ισραήλ διαθέτουν 11 και 22 τρις κυβικά πόδια αερίου αντίστοιχα, ενώ ένα μικρότερο κοίτασμα που ονομάζεται Αφροδίτη βρίσκεται κοντά στις ακτές της Κύπρου.
3. Ποιο είναι το όραμα για συνεργασία;
Τον Ιανουάριο του 2019, η Κύπρος, η Αίγυπτος και το Ισραήλ μαζί με την Ελλάδα, την Ιορδανία, την παλαιστινιακή αρχή και την Ιταλία ίδρυσαν το East Mediterranean Gas Forum. Επρόκειτο για μια προσπάθεια δημιουργίας μιας περιφερειακής αγοράς φυσικού αερίου και ενός κόμβου εξαγωγής του στην Ευρώπη, η οποία θα μπορούσε με αυτόν τον τρόπο να προφυλαχτεί από τις διαταραχές της προσφοράς του από τη Ρωσία.
Η συνεργασία είναι απαραίτητη καθώς οι αγωγοί φυσικού αερίου πρέπει να συνδέουν τους παραγωγούς με τους καταναλωτές. Τον Ιανουάριο του 2020, η Ελλάδα, το Ισραήλ και η Κύπρος υπέγραψαν μια συμφωνία που προέβλεπε την κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού East Med, συνολικού μήκους 1.900 χλμ, ώστε να συνδεθούν οι πηγές φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου με τις ευρωπαϊκές αγορές μέσω της Ελλάδας και της Ιταλίας.
4. Γιατί δεν υπήρξε συνεννόηση με την Τουρκία;
Εξαιτίας του γεγονότος ότι στη συμφωνία συμμετέχει η Κύπρος, της οποίας την κρατική υπόσταση δεν αναγνωρίζει η Τουρκία. Η Κύπρος διαμελίστηκε to 1963 όταν συγκρούστηκαν οι τουρκοκύπριοι που κατοικούσαν στο βόρειο κομμάτι του νησιού με τους ελληνοκύπριους που κατοικούσαν στο νότιο.
Επίσημα, το νησί χωρίστηκε στα δύο το 1974 όταν η Τουρκία, εκμεταλλευόμενη πραξικόπημα από υποστηρικτές της ένωσης του νησιού με την Ελλάδα, κατέλαβε το 1/3 του νησιού. Το αποσχισθέν βόρειο κομμάτι του νησιού αναγνωρίζεται ως κράτος μόνο από την Τουρκία, η οποία εξακολουθεί να διατηρεί στράτευμα εκεί. Η κρατική υπόσταση του νότιου κομματιού του νησιού είναι διεθνώς αναγνωρισμένη.
5. Τι λένε η Τουρκία και η Ελλάδα;
Η Τουρκία αντιτίθεται στην εκμετάλλευση των πηγών φυσικού αερίου από τη Δημοκρατία της Κύπρου χωρίς την ύπαρξη μιας συμφωνίας διαμοιρασμού των κερδών με τους τουρκοκύπριους. Πέραν τούτου, υποστηρίζει ότι κανένα σχέδιο ενεργειακής εκμετάλλευσης στη περιοχή δεν μπορεί να επιτύχει χωρίς τη συμμετοχή της Τουρκίας. Τούρκοι αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι η συντομότερη διαδρομή που θα μπορούσε να ακολουθήσει ένας αγωγός ο οποίος θα ξεκινάει από την περιοχή και θα καταλήγει στην Ευρώπη είναι διαμέσου της Βόρειας Κύπρου και της Τουρκίας.
Ο Έλληνας Πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης δήλωσε τον Ιανουάριο ότι «ο αγωγός EastMed δεν συνιστά απειλή για κανέναν», ενώ η Ευρώπη επεξεργάζεται σχέδιο επιβολής οικονομικών κυρώσεων εναντίον της Τουρκίας εξαιτίας της απόφασης της τελευταίας να δράσει μονομερώς κοντά στις ελληνικές και κυπριακές ακτές. Ο Τούρκος Πρόεδρος R. T. Erdogan επιμένει πάντως ότι η χώρα του είναι ανοιχτή στην επίλυση του θέματος μέσω διαλόγου, ενώ παρόμοιες δηλώσεις έχουν γίνει και από Ελλάδα και Κύπρο.
6. Τι έκανε η Τουρκία;
Πριν τις κινήσεις που έγιναν τον Αύγουστο, η Τουρκία έχει χρησιμοποιήσει πολεμικά της πλοία για να εμποδίσει τις έρευνες για φυσικό αέριο, έχοντας υψώσει το ανάστημά της σε αρκετές περιπτώσεις. Το 2018, τουρκικά πλοία εμπόδισαν πλοίο της ιταλικής εταιρείας Eni Spa να πλησιάσει σε σημείο εργασιών εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Η Τουρκία μάλιστα έχει χρησιμοποιήσει γεωτρύπανα για διεξαγωγή ερευνών για φυσικό αέριο στην περιοχή.
Τα τελευταία δύο χρόνια το πλοίο Fatih, πριν μετακινηθεί προς τη Μαύρη Θάλασσα, έκανε γεωτρήσεις σε περιοχή δίπλα στην κυπριακή χερσόνησο Karpa ύστερα από συμφωνία με τους τουρκοκύπριους. Ένα άλλο τουρκικό πλοίο, το Barbaros, έχει χρησιμοποιηθεί για έρευνες σε περιοχή νοτιοανατολικά της Κύπρου. Τέλος, αναφορά γίνεται στο πλοίο Yavuz, το οποίο πλέει σε μια περιοχή νοτιοδυτικά του νησιού (block 7) και για την οποία τόσο η Τουρκία όσο και η Κύπρος εγείρουν αξιώσεις.
Η Κύπρος, μάλιστα, έχει συμφωνία με την ιταλική ENI, τη γαλλική Total SA καθώς και την Exxon Mobil Corp. Σχετικά με την εκμετάλλευση των πόρων της περιοχής.
7. Πώς οι όμορες χώρες αξιώνουν δικαιώματα γεώτρησης;
Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει τον ισχυρισμό της Ελλάδας ότι τα χωρικά της ύδατα ξεκινάνε νότια του Καστελόριζου. Υποστηρίζει ότι η υφαλοκρηπίδα μιας χώρας πρέπει να μετριέται από το ηπειρωτικό κομμάτι της. Σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, τα παράκτια κράτη διατηρούν δικαίωμα κατοχύρωσης ΑΟΖ μήκους 200 ναυτικών μιλίων (περίπου 370 χλμ) από την ακτή τους και εντός αυτής της ζώνης νομιμοποιούνται να κάνουν εργασίες όπως ψάρεμα, εξόρυξη και γεώτρηση.
Όταν οι ΑΟΖ δύο χωρών διασταυρώνονται, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της Κύπρου και της Τουρκίας, οι χώρες υποχρεούνται να έρθουν σε συμβιβασμό. Ωστόσο, η Τουρκία δεν έχει επικυρώσει την προαναφερθείσα Διεθνή Σύμβαση και υποστηρίζει ότι νησιωτικά κράτη όπως η Κύπρος έχουν δικαιώματα μόνο εντός των χωρικών τους υδάτων (μόλις 12 ναυτικά μίλια).
Η Κύπρος ζήτησε από το Διεθνές Δικαστήριο (International Court of Justice) να παρέμβει, ενώ η Τουρκία διαμήνυσε στην ελληνοκυπριακή πλευρά ότι πρέπει να απέχει από οποιαδήποτε δραστηριότητα εκμετάλλευσης πόρων της περιοχής μέχρι να υπάρξει ένας συμβιβασμός στο νησί.
8. Ποιο ρόλο παίζουν οι ναυτικές συμφωνίες;
Η συμφωνία που υπεγράφη ανάμεσα σε Τουρκία και Λιβύη το Δεκέμβριο οριοθέτησε μια γραμμή 18,6 ναυτικών μιλίων, η οποία θα είναι το ναυτικό σύνορο που θα χωρίζει τις ΑΟΖ τους.
Ο Erdogan ισχυρίζεται ότι η συμφωνία αποτελεί τη βάση για έναρξη από κοινού εργασιών εκμετάλλευσης, αλλά η Ελλάδα, η Κύπρος και η Αίγυπτος βλέπουν αυτή τη συμφωνία ως μια μορφή εκδήλωσης της τουρκικής προκλητικότητας με στόχο την κυριαρχία στην Ανατ. Μεσόγειο. Η Ελλάδα υποστηρίζει ότι αγνοεί το δικαίωμα των ελληνικών νησιών να έχουν ΑΟΖ και ότι θα επηρεάσει τη συμφωνία για τον αγωγό East Med.
Έλληνες αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι η συμφωνία Ελλάδας-Αιγύπτου εδράζεται στο διεθνές δίκαιο και υπερισχύει της αντίστοιχης ανάμεσα σε Τουρκία και Λιβύη.
ΠΗΓΗ: Ηellasjournal.
*Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους
