Είναι το κυπριακό πρόβλημα επιλύσιμο;

Στοιχεία από πρόσφατη έρευνα στις δύο κοινότητες της Κύπρου με μια νέα μεθοδολογία

Των Χάρη Ψάλτη

και Νεόφυτου Λοϊζίδη

Μετά την αποτυχία τους Κρανς Μοντανά έχουν παρατηρηθεί σημαντικές ζυμώσεις και μετακινήσεις μέσα στην ελληνοκυπριακή κοινωνία και τον τρόπο που αντιμετωπίζει την επίλυση τους κυπριακού προβλήματος. Συγκεκριμενα, έχει αυξηθεί σημαντικά το ποσοστό των Ε/κ που βρίσκουν το στατους κβο απαράδεκτό (βρίσκεται σήμερα στο 79,4%) και υπήρξε ξεκάθαρη απόρριψη της διχοτομικής λογικής και «σχεδίων Β» αφού σήμερα 80% απορρίπτει τα δύο κράτη. Αντίθετα, έχουν ενισχυθεί οι κεντρομόλες δυναμικές, αφού μόνο 24% απορρίπτει την Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία και μόνο 11% το ενιαίο κράτος.

Ωστόσο, εδώ κάποιος θα μπορούσε να αντιτείνει ότι υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό στην ε/κ κοινότητα που θέλει πρώτα να δεί το τελικό περιεχόμενο της ΔΔΟ για να μπορέσει να τοποθετηθεί ξεκάθαρα υπέρ της σε έρευνες και συνεπώς να έχουμε μια καθαρότερη εικόνα του τι ακριβώς μπορεί να υποστηριχθεί σε ένα ενδεχόμενο δημοψήφισμα ως πακέτο λύσης του κυπριακού προβλήματος. Όντως, οι τυπικές απαντήσεις στις καθιερωμένες δημοσκοπήσεις δεν παρέχουν λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τις προτιμήσεις των πολιτών αναφορικά με τους διάφορους συμβιβασμούς που εμπεριέχονται σε πιθανές συμφωνίες. Για να αντιμετωπίσουμε αυτό το κενό στην πρακτική και βιβλιογραφία των διαπραγματεύσεων του Κυπριακού, στρέψαμε την προσοχή μας μετά την αποτυχία στο Κρανς Μοντανά, σε μια νέα εφαρμογή της τεχνικής της συνδυασμένης ανάλυσης (conjoint analysis)σε ειρηνευτικές διαδικασίες, ως μια μέθοδο που θα επιτρέψει στους ερευνητές, διαπραγματευτές και το κοινό να αποκτήσουν καλύτερη κατανόηση των αμοιβαίων υποχωρήσεων που θα μπορούσαν να αποδεχθούν οι πολίτες στο σχεδιασμό της λύσης του κυπριακού προβλήματος (βλ. Βόρεια Ιρλανδία στο http://kentucytool.ucy.ac.cy/home)
Σε αυτό το άρθρο θα παρουσιάσουμε τα κύρια αποτελέσματα της ακαδημαικής αυτής έρευνας, που έγινε και στις δύο κοινότητες της Κύπρου από το Νοέμβριο του 2019 μέχρι τον Μάρτιο του 2020 με συλλογή αντιπροσωπευτικού δείγματος (817 Ε/Κ και 804 Τ/Κ) από σπίτι σε σπίτι, με τη μέθοδο της πολυσταδιακής στρωματοποιημένης τυχαίας δειγματοληψίας στη βάση της πρωτοβουλίας του Γενικού Γραμματέα Αντόνιο Γκουτέρες και της λογικής αμοιβαίων συμβιβασμών που πρότεινε στο «Πακέτο Γκουτέρες» μέσω ολοκληρωμένων διαπραγματεύσεων.

Στην έρευνα αυτή, εξετάσαμε συγκεκριμένα επιλογές για τον καταμερισμό της εξουσίας, το πλαίσιο της ασφάλειας, των διατάξεων για τους εκτοπισμένους, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των εδαφικών αναπροσαρμογών που στοχεύουν στον εντοπισμό αμοιβαία αποδεκτών συμβιβασμών και της ζώνης πιθανών συμφωνιών, καταλήγοντας ότι είναι δυνατό να εξευρεθούν πακέτα λύσης που θα υποστηριχθούν σε δημοψήφισμα και από τις δύο κοινότητές της Κύπρου με κύριο στόχο να απαντήσουμε στο ερώτημα αν το κυπριακό πρόβλημα είναι επιλύσιμο. Αν δηλαδή μπορούν να εντοπιστούν αμοιβαίως αποδεκτά πακέτα λύσης του κυπριακού προβλήματος που θα γίνουν αποδεκτά στο ενδεχόμενο δημοψηφίσματος και από τις δύο κοινότητες της Κύπρου.

Τα κύρια ευρήματα της έρευνας ήταν ότι από τις διαστάσεις του πακέτου Γκουτέρες οι σημαντικότερες από αυτές που επηρεάζουν σημαντικά την υποστήριξη ενός πακέτου λύσης είναι το εδαφικό, το περιουσιακό και η ασφάλεια/εφαρμογή της λύσης. Αντίθετα, η εκτελεστική εξουσία δεν βρέθηκε να επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό την απόφαση των συμμετοχόντων σε ενδεχόμενο δημοψήφισμα παρά το γεγονός ότι στο Κρανς Μοντανά είχε αναδειχθεί σε κύριο διαπραγματευτικό διακύβευμα. Επίσης, πολύ σημαντικό είναι ότι οι ερωτηθέντες φαίνεται να ευνοούν ρυθμίσεις με μεγαλύτερη εμπλοκή διεθνών οργανισμών όσον αφορά την ασφάλεια, τις αποζημιώσεις και την δικαστική εξουσία.

Η προσομοίωση τεσσάρων πακέτων λύσης με συγκεκριμένο περιεχόμενο και τα ποσοστά αποδοχής τους σε ενδεχόμενο δημοψήφισμα παρουσιάζεται στον Πίνακα πιο κάτω. Το κυριότερο έυρημα είναι ότι σε σχέση με το σχέδιο Ανάν (που δεν φαίνεται να γίνεται αποδεκτό σήμερα από τις δύο κοινότητες) υπάρχουν τουλάχιστον δύο άλλες βελτιωμένες επιλογές που μπορούν να τύχουν της στήριξης και των δύο κοινοτήτων στο ενδεχόμενο νέου δημοψηφίσματος. Απ’ αυτό συμπεραίνεται ότι το κυπριακό πρόβλημα είναι επιλύσιμο.

Ο κ. Χάρης Ψάλτης είναι αναπλ. καθηγητής Κοινωνικής και Αναπτυξιακής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.

Ο κ. Νεόφυτος Λοϊζίδης είναι καθηγητής στη Διεθνή Ανάλυση Συγκρούσεων στο Πανεπιστήμιο του Κεντ.

ΠΗΓΗ: Εφημερίδα” ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ”