Ιωάννης Κασουλίδης: Ήρθε ως κύριος, φεύγει ως Sir!

Του Ανδρέα Παράσχου*

Τον γνώρισα στην αρχή της πολιτικής του σταδιοδρομίας, ως πρόεδρο της ΝΕΔΗΣΥ το 1990 στο ιατρείο του στη Λευκωσία, και μου έκαμε εντύπωση η ευγένεια και το ήθος του. Όταν το 1991 έγινε βουλευτής, οι συναντήσεις μας έγιναν πιο συχνές μέχρι που το 1993, όταν ανέλαβε ως Κυβερνητικός Εκπρόσωπος στην κυβέρνηση Κληρίδη, τον συναντούσα καθημερινά, για σχεδόν τέσσερα χρόνια, στο μπρίφινγκ, μέχρι που μεταπήδησε στο υπ. Εξωτερικών, όπου υπηρέτησε συνολικά 11 χρόνια. Τώρα, στο τέλος της πολιτικής του καριέρας, στην τελευταία του συνέντευξη ως ΥΠΕΞ, μπορώ να υπογράψω με το χέρι στη φωτιά ότι ο Ιωάννης Κασουλίδης ήρθε ως κύριος και φεύγει ως Sir!

-Γιος γιατρού και πολιτευτή, αφιερώσατε μια ζωή στην πολιτική. Γιατί αποφασίσατε να γίνετε γιατρός;
-Πάντα μου άρεσε η πολιτική αλλά ουδέποτε τη θεώρησα επάγγελμα. Αποφάσισα να καταρτιστώ για να ασκήσω το ελεύθερο επάγγελμα του γιατρού και το έκαμα για 12 χρόνια. Σταδιακά ωστόσο με κέρδισε αυτό που μου άρεσε, η πολιτική. Οπότε όταν διορίστηκα Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, μετά από 18 μήνες στη Βουλή, σταμάτησα να ασκώ την ιατρική.

-Η πρώτη σας πραγματική επαφή με το κοινωνικό γίγνεσθαι ήταν στα φοιτητικά σας χρόνια;

-Από το δημοτικό σχολείο είχα ανάμιξη στον υποτυπώδη μαθητικό συνδικαλισμό, εκλεγόμουν σχεδόν κάθε χρόνο πρόεδρος της τάξης και διάβαζα εφημερίδες, κυπριακές και αθηναϊκές που έπαιρνε καθημερινά ο πατέρας μου διαμορφώνοντας μια πρώτη αντίληψη των πραγμάτων.

-Γνωρίζω ότι ο Μάης του ’68 σας βρήκε στη Γαλλία. Μισό αιώνα από τότε, πείτε μας αν και πώς επέδρασε πάνω σας εκείνο το κοσμογονικό γεγονός.

-Μετά τη γαλλική επανάσταση, η επανάσταση των νέων της Γαλλίας ήταν όντως κοσμογονικό γεγονός. Παρόλο ότι ζούσαμε σε μια πλήρως δημοκρατική χώρα, που είχε ηγέτη τον στρατηγό Ντε Γκολ, ήταν φανερό ότι οι νέοι επιζητούσαν περισσότερη δημοκρατία-συμμετοχή στα ζητήματα που τους αφορούσαν. Ο Μάης του ’68 έκαμε τα πανεπιστήμια πιο δημοκρατικά. Οι φοιτητές είχαν πλέον ση- μαντικό ρόλο σε όσα τους αφορούσαν καθώς εισήχθη ο συνεχής έλεγχος των γνώσεων, που μεταξύ άλλων σήμαινε, όχι εξετάσεις μόνο τέλος του χρόνου ενώ οι φοιτητές απέκτησαν επίσης λόγο και στην ανάδειξη πρυτανικών αρχών κ.α. Τότε ήταν που ιδρύσαμε και την Οργάνωση Κυπρίων Φοιτητών στη Γαλλία, της οποίας ήμουν ο πρώτος πρόεδρος και διεκδικήσαμε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη την οποία μέχρι εκείνο το διάστημα δεν απολάμβαναν οι Κύπριοι φοιτητές στη Γαλλία. Και υπογράφηκε έτσι η συγκεκριμένη συμφωνία από τις δύο χώρες.

-Πώς βιώσατε εκείνο το επαναστατικό κλίμα που «ξεκίνησε τις καρδίες των φοιτητών», όπως τραγούδησε και ο Μάνος Λοΐζος;
-Όντως έτσι ήταν. Εκείνο που είδα τότε με περισσότερη συμπάθεια ήταν τα επαναστατικά κινήματα στη Λατινική Αμερική και αλλού. Γι’ αυτό και είχα στο φοιτητικό μου δωμάτιο το πόστερ με τον Τσε Γκεβάρα. Διότι οι λαοί που υφίστανται καταπίεση επαναστατούν. Και είναι αυτό ένα διαρ- κές μάθημα στις ηγεσίες ότι χρειάζεται μία συνεχής αναπροσαρμογή για να μην αισθάνονται οι κοινωνίες καταπιεσμένες.
-Είναι μια θέση με αριστερό άρωμα…
-Να σας πω ότι στο μεσοδιάστημα είχα ενδιατρίψει πολύ στο ζήτημα διαβάζοντας πολλά βιβλία κυρίως όμως πολιτικής οικονομίας. Αντιλήφθηκα ότι η δυναμική της οικονομίας δεν μπορεί να προκύπτει από κατευθυνόμενα συστήματα σοβιετικού τύπου αλλά μόνο από την ιδιωτική πρωτοβουλία, που είναι η ραχοκοκαλιά μιας οικονομίας. Επομένως, ανε- ξαρτήτως των ρομαντικών μου τοποθετήσεων, απέκτησα ταυτόχρονα θέσεις που πατούσαν γερά στο έδαφος. Έτσι, όταν επέστρεψα στην Κύπρο και μελέτησα την κατάσταση, εντάχθηκα στον ΔΗΣΥ.
-Δεν ήταν συντηρητικό τότε αυτό το σχήμα για σας;
-Όχι, το κόμμα του Γλαύκου Κληρίδη, ούτε συντηρητικό, ούτε αντιδραστικό, ούτε ακροδεξιό ήταν. Ήταν κεντροδεξιό και δημοκρατικό. Τα πρώτα βήματα στη ΝΕΔΗΣΥ ήταν μια χρυσή εποχή δραστηριότητας. Από τους νέους παίρνεις, το πηγαίο και το αυθεντικό, συναισθημάτων και προβληματισμών. Και μιλάμε για πολύ κόσμο τότε, ενεργό και μαχητικό, και όχι για καφετέριες και μπαράκια, κόσμο που αγωνιστήκαμε μαζί και που έμεινε κοντά μου μέχρι και σήμερα.

-Ήταν και η μαγιά που με τις ψήφους της μπήκατε στη Βουλή;
-Ναι σίγουρα, μαζί φυσικά και με πολλούς άλλους. Ευκαιρίας δοθείσης να πω ότι η Βουλή ήταν μια από τις πιο διδαχτικές πολιτικές περιόδους. Ιδιαίτερα η θητεία μου στην Επιτροπή Οικονομικών, όπου παρελαύνουν όλα τα υπουργεία για τους προϋπολογισμούς τους και οι βουλευτές εξετάζουν πολιτικές κι όχι αριθμούς. Έτσι, όταν κλήθηκα από τον Γλαύκο Κληρίδη να αναλάβω τη θέση του Κυβερνητικού Εκπροσώπου, είχα σημαντική προπαίδεια. Και όπως θυμάστε καλά, δεν ήμουν Κυβερνητικός Εκπρόσωπος μόνο για το Κυπριακό, αλλά για όλα τα ζητήματα.
-Ναι έχετε δίκαιο…
-Πρέπει να πω ήσουν ο πρώτος των δημοσιογράφων, όταν διορίστηκα, από τον οποίο άκουσα πολύτιμες και χρήσιμες πληροφορίες-συμβουλές ως προς το πώς λειτουργούν τα πράγματα στο πεδίο ακριβώς που εισερχόμουν ως Κυβερνητικός Εκπρόσωπος. Δεν μου είπες μόνο ένα πράγμα: ότι προηγουμένως στην καθημερινή συνάντηση Εκπροσώπου-δημοσιογράφων όλα ήταν off the record εκτός από μια ή δύο δηλώσεις on the record σχεδόν προαποφασισμένες. Εγώ ξεκίνησα από την αρχή με κάμερες και μικρόφωνα ανοιχτά.
-Είναι αλήθεια ότι το briefing επί εποχής σας πέρασε σε ένα άλλο πιο αναβαθμισμένο επίπεδο.

-Εγώ εκεί πέρασα από ένα άλλο σχολείο πολιτικής εμπειρίας. Επειδή για τέσσερα συνεχή χρόνια ήμουν δίπλα στον Πρόεδρο Κληρίδη ξεκινούσα με τον πρωινό καφέ μαζί του, με Κυπριακό, ζητήματα εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής, ενώ μιλούσα καθημερινά με τον τότε ΥΠΕΞ, αείμνηστο Αλέκο Μιχαηλίδη. Έτσι είχα μια σφαιρική ενημέρωση για να μπορώ στις 11:30 να έρχομαι στο newsroom για να σας συναντήσω.
-Ο πρωινός καφές με τον Γλαύκο Κληρίδη, ήταν άλλη σημαντική εμπειρία;
-Η εμπειρία έγκειται στο γεγονός ότι έβλεπες τον τρόπο που σκεφτόταν ο Κληρίδης. Θυμάμαι χαρακτηριστικά που έλεγε ολοκληρώνοντας μια ανάλυση του ότι, «έτσι παίζεται». Μαθαίνοντας τον τρόπο που σκεφτόταν, ένοιωθα ασφαλής όταν απαντούσα στους δημοσιογράφους, διότι ήξερα ότι αυτό που έλεγα θα μπορούσε να το είχε πει και ο ίδιος.
-Έτσι αναλαμβάνοντας το χαρτοφυλάκιο του ΥΠΕΞ στη συνέχεια ήσασταν αρκούντως προετοιμασμένος;

-Δεν μου ήταν δύσκολο. Ένοιωθα όμως ότι δεν σήμαινε ότι θα πετύχω ως ΥΠΕΞ, επειδή είχα πετύχει ως Κυβερνητικός Εκπρόσωπος. Χρειαζόταν δουλειά. Αν έχω να δώσω μια συμβουλή στους διαδόχους αυτής της καρέκλας, είναι ότι θέλει πάρα πολλή δουλειά. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης, ο νέος ΥΠΕΞ, είναι διπλωμάτης που ξέρω καλά, δουλεύει σκληρά -πλην των ωρών που κοιμάται, κι αυτό είναι το μυστικό της επιτυχίας. Γιατί δουλειά σημαίνει γνώσεις, γνώσεις, γνώσεις.
-Στα έντεκα χρόνια που ήσασταν ΥΠΕΞ, ποια ήταν η στιγμή που νοιώσατε τεράστιο το βάρος της θέσης;
-Είχαμε κρίσεις. Για παράδειγμα η κρίση στα Στροβίλια, οπόταν για πρώτη φορά μετά το ’74 κινήθηκε εντεύθεν της γραμμής κατάπαυσης του πυρός, ο κατοχικός στρατός. Ήταν οι ώρες της κρίσης των Ιμίων. Αλλά το ζήτημα εκείνο το χειρίστηκε σοφά ο Γλαύκος Κληρίδης. Δεν έσπευσε να κηρύξει γενική επιστράτευση, όπως τον συμβούλευσε στις δύο μετά τα μεσάνυχτα ο αρχηγός της ΕΦ, κατόπιν οδηγιών από το γενικό αρχηγείο στρατού στην Αθήνα, αλλά αποφασιστικά είπε: «Δεν κάνω τίποτα, αν δεν μιλήσω με τον πρωθυπουργό Σημίτη». Ο κ. Σημίτης ήταν στην αίθουσα διαχείρισης της κρίσης με τους συμβούλους του και σε ανοικτή γραμμή με την Ουάσιγκτον και προσπαθούσαν να αποσοβήσουν ουσιαστικά πόλεμο μεταξύ Ελλάδος-Τουρκίας. Αν δινόταν τότε ένα «άρξασθε πυρ», θα γινόταν πολύ μεγάλη καταστροφή. Απεφεύχθη.

-Εξηγήστε μας λίγο την απόφαση Κληρίδη.

-Ο Κληρίδης ήξερε ότι, αν κήρυσσε γενική επιστράτευση ακόμη και αν αποσοβείτο η κρίση στα Ίμια, στην Κύπρο θα συνεχιζόταν. Αυτό θα σήμαινε ότι αυτόματα θα έβγαινε από τους στρατώνες σε θέσεις αντιπαράταξης και ο κατοχικός στρατός, με απρόβλεπτα αποτελέσματα. Ο Κληρίδης , πριν πάρει μια απόφαση, έμπαινε στα παπούτσια του αντιπάλου για να προβλέψει την επόμενή του κίνηση. Αυτό είναι σοφία.
-Η πλέον σημαντική στιγμή στην πολιτική σας διαδρομή ήταν, υποθέτουμε, η απόφαση της Ε.Ε. να δεχθεί την Κύπρο ως μέλος;
-Ασφαλώς, ήταν και ο στόχος της εξωτερικής μας πολιτικής τότε. Όλη η προσπάθειά μας επικεντρώθηκε στην αποσύνδεση της ενταξιακής πορείας από το Κυπριακό και το πετύχαμε με την πολύτιμη βοήθεια της Ελλάδας. Έπρεπε όμως κι εμείς συνεχώς να δείχνουμε ότι θέλαμε να λύσουμε το Κυπριακό και ότι δεν ήταν εξ υπαιτιότητας μας, που δεν λυνόταν. Ενώ αρχικά η ΕΕ έλεγε ότι καμία τρίτη χώρα δεν μπορεί να βάζει βέτο στην ενταξιακή πορεία της Κύπρου, μετά ο Βαν ντε Μπρουκ, το διατύπωσε περαιτέρω και επισημοποιήθηκε και στο Ελσίνκι, ότι «δεν μπορεί η Κύπρος να καθίσταται όμηρος της Τουρκίας, η οποία ιδία βουλήση κρατεί το Κυπριακό ανοιχτό. Κι αυτό έπρεπε πρώτα να το εξηγήσουμε να το καταλάβουν και να το υιοθετήσουν οι χώρες μέλη.
-Σήμερα, ωστόσο, βλέπουμε μια ΕΕ, όπου ο ευρωσκεπτικισμός εντείνεται, της Κύπρου περιλαμβανομένης.
-Η ένταξή μας στην ΕΕ είναι το σημαντικότερο βήμα που είχε η Κύπρος, μετά την τραγωδία του ’74. Είναι ένα σημαντικό άλμα για την μικρή και αδύνατη Κύπρο. Υπάρχουν χώρες μέλη π.χ. από την κεντρική και ανατολική Ευρώπη με διαφορετικό προσανατολισμό από τις χώρες του κεντρικού πυρήνα της ΕΕ και εκεί ο ευρωσκεπτικισμός είναι μεγάλος και διαφορετικός από το δικό μας. Στα στρατιωτικά εμείς είπαμε ναι στην PESCO που είναι και ένα νέο βήμα, όπου δεν υπάρχει η Τουρκία να μας παρεμποδίζει. Προηγουμένως, η διασύνδεση ΕΕ και ΝΑΤΟ ήταν η άμυνα της Ευρώπης. Σήμερα η ΕΕ προχωρεί, ώστε να αποκτήσει την αυτονομία της σε ζητήματα άμυνας και ασφάλειας.
-Η διεθνής πολιτική σκηνή παρουσιάζει μια εύφλεκτη εικόνα.
-Δύο πράγματα επισημαίνω που αφορούν στην Κύπρο. Πρώτον ότι η τάση της νέας αμερικανικής πολιτικής να αποσύρεται και να κοιτάζει εντός, επαυξάνει το ρόλο της ΕΕ διεθνώς, πράγμα που μας εκφράζει πλήρως. Δεύτερο, ότι η Κύπρος επέλεξε και έπαιξε ουσιαστικό ρόλο στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας στην περιοχή μας. Αυτό αναγνωρίστηκε από την ΕΕ, τη Βρετανία και γι’ αυτό αναγορευθήκαμε στρατηγικός εταίρος των ΗΠΑ. Αυτό μας αναγνωρίστηκε και από τη Ρωσία.

-Φεύγετε χωρίς να έχετε δει λύση του Κυπριακού. Στη σημερινή συγκυρία ποιες είναι οι εκτιμήσεις σας;
-Κατ’ αρχήν θέλω να πω ότι συμμερίζομαι, αυτό που είπε ο γ.γ. του ΟΗΕ ότι στο Κρανς Μοντάνα χάθηκε μια ιστορική ευκαιρία. Κι αυτό όχι εξ υπαιτιότητας του Προέδρου Αναστασιάδη, αλλά διότι, όταν τα πράγματα είχαν σύγκλιση προς τις έξι παραμέτρους για τη στρατηγική λύση, που έθεσε ο κ. Γκουτέρες, η Τουρκία έδειξε ότι δεν ήταν ειλικρινής. Στο τραπέζι που όφειλε να το πει δεν το είπε και δεν συναίνεσε στην κατάργηση των εγγυήσεων και των επεμβατικών δικαιωμάτων. Ζητούσε 15 χρόνια και μόνιμη παραμονή στρατού. Όμως αυτά τα δύο συστατικά ήταν απαραίτητα για να παρουσιάσεις λύση στον κυπριακό λαό. Πολλοί θα ασκήσουν κριτική για τα θέματα περιουσιών και δομής της ομοσπονδίας. Εμένα η θεωρία μου όμως λέει ότι, αν μετατοπιστεί το κέντρο βάρους του Κυπριακού, όπως και έγινε, στην κατάργηση των εγγυήσεων των επεμβατικών δικαιωμάτων και του στρατού, ακόμα και μια ΔΔΟ με κάποιες δυσλειτουργίες, δεν θα έφερνε πίσω την Τουρκία τη στιγμή που θα υπάρχουν οι μηχανισμοί επίλυσης αδιεξόδων. Η δική μας γενιά έχασε μια ζωή στα 43 χρόνια. Επομένως έχει περισσότερη σημασία για τα παιδιά και τα εγγόνια μας, η κατάργηση των εγγυήσεων, των επεμβατικών δικαιωμάτων και του κατοχικού στρατού και όχι μια δυσλειτουργία στη ΔΔΟ. Η δική μας γενιά έχει χάσει πολλά 43 χρόνια, οι νέες γενιές δεν πρέπει να χάσουν άλλα τόσα, γιατί ο χρόνος δεν γυρίζει πίσω!
-Άρα θεωρείτε ότι άμεσα θα πρέπει να συνεχιστεί η προσπάθεια;
-Πρέπει να συνεχιστεί η προσπάθεια από το σημείο που διακόπηκε. Να πάνε όλοι στο γ.γ. των ΗΕ, να του πουν ότι είναι αποδεκτές οι έξι προτάσεις του και να καλέσει διάσκεψη αμέσως για να το συμφωνήσουμε και να μείνουν μόνο οι λεπτομέρειες της εφαρμογής, τις οποίες θα συζητήσουμε.
-Αν δεν χάνατε τις προεδρικές το 2008, η τύχη της Κύπρου θα ήταν διαφορετική;
-Σίγουρα, διότι εκ πεποιθήσεως δεν θα άφηνα τα πράγματα εκείνη την πενταετία να οδηγηθούν στην πλήρη οικονομική κατάρρευση, που έφερε και το κούρεμα. Τα μέτρα, που μας καλούσαν να λάβουμε τόσο η ΕΕ όσο και το ΔΝΤ θα λαμβάνονταν έγκαιρα και δεν θα ήμουν «πιο συνδικαλιστής από τους συνδικαλιστές», όπως έλεγε ο κ. Χριστόφιας.
-Για το Μαρί;
-Από την αρχή γνώριζα ότι μας είχε προσφερθεί από ξένες χώρες να καταστρέψουν. Εγώ τις ανοησίες περί διεθνών συνωμοσιών εναντίον μας ουδέποτε τις συμμερίστηκα. Εγώ θα τα κατέστρεφα αμέσως. Φυσικά είναι εύκολο να κάνεις κριτική εκ των υστέρων. Ωστόσο, η πολιτεία μου αποδεικνύει ότι θα ακολουθούσα μια άλλη γραμμή από εκείνη του κ. Χριστόφια.
-Το ζήτημα της απαξίωσης της πολιτικής από τους πολίτες και της αποχής από τις εκλογές πως το βλέπετε;
-Ο κόσμος δικαιολογημένα δυσανασχετεί, αλλά δεν είναι λύση η αποχή, ούτε η μη συμμετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Οι κάλπες είναι εκεί και, αν δεν του αρέσουν τα κόμματα, ας τα αλλάξει. Ας επιδιώξει να έχει πολιτικούς ποιότητας να τον εκπροσωπούν και όχι δημαγωγούς ή πολιτικούς του γάμου και της κηδείας ή ας κάμει άλλα κόμματα!
-Εσείς τι θα κάνετε πλέον; Δεν σας φαντάζομαι σπίτι με παντούφλες και τρανζιστοράκι…
-Θα είμαι ενεργός πολίτης και, όταν κρίνω ότι έχω κάτι σημαντικό να πω, θα το λέω. Έχω ήδη ετοιμάσει το γραφείο μου εκεί που ήταν το ιατρείο μου κάποτε και θα ασχοληθώ με το γράψιμο. Θα γράψω για το Κυπριακό, την εξωτερική πολιτική, την Ευρώπη κ.α. Επίσης θα διαβάζω πολύ, αλλά και θα ξεκουραστώ, όπως άλλωστε συμβουλεύουμε εμείς οι γεροντολόγοι τους συνταξιούχους.
**** Από την εφημερίδα της Κύπρου «Καθημερινή της Κυριακής» ( 18.2. 2018)