Με την συνδρομή του ομότιμου καθηγητή Διεθνούς Δικαίου και πρώην πρύτανη του Παντείου Πανεπιστήμιου κ. Γρηγόρη Τσάλτα.

Του Δημοσθένη Γκαβέα

Η επίτευξη μερικής συμφωνίας για οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, δημιούργησε προσδοκίες, αλλά και προβληματισμούς δεδομένου ότι δεν έχουν γνωστοποιηθεί οι λεπτομέρειες αυτής.

Σύμφωνα με τον πρωθυπουργό κ. Κυριάκο Μητσοτάκη “η συμφωνία για την ΑΟΖ Ελλάδας- Αιγύπτου στηρίζεται στο Δίκαιο της Θάλασσας. Αναγνωρίζει στα νησιά μας υφαλοκρηπίδα και κυριαρχικά δικαιώματα στις θαλάσσιες ζώνες. Και ακυρώνει στην πράξη παράνομες συμφωνίες. Είναι μια εθνική επιτυχία η οποία κλείνει μία εκκρεμότητα 15 ετών».

Ωστόσο η κριτική που ασκείται είναι πως αν και φαίνεται ότι αποδυναμώνει την τουρκολιβυκή συμφωνία δεν ξεπερνά τις “κόκκινες” γραμμές της Τουρκίας, καθώς η οριοθέτηση ξεκινά από τον 28 μεσημβρινό και αφήνει εκτός το Καστελόριζο.

Σύμφωνα με τον κ. Τσάλτα πρόκειται για μια διμερή συμφωνία η οποία έχει υπογραφεί από δύο ανεξάρτητα και κυρίαρχα κράτη και οπωσδήποτε διεμβολίζει το καθ΄όλα παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο.

Όπως εξηγεί αυτό που προέχει στη βάση του Διεθνούς Δικαίου και ειδικότερα στη βάση των επιταγών του Δικαίου της Θάλασσας, είναι το εξής:

«Σε πρώτη φάση αναγνωρίζεται η επήρεια των νησιών σε όλες τις ζώνες εθνικής δικαιοδοσίας, στην προκειμένη περίπτωση στην υφαλοκρηπίδα και στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), που φαίνεται να περιλαμβάνει αυτή η συμφωνία».

Ο κ. Τσάλτας επισημαίνει ότι αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό και έρχεται σε συνέχεια της αντίστοιχης συμφωνίας που υπεγράφη με την Ιταλία. Είναι σημαντικό ότι οι απέναντι χώρες δυτικά και ανατολικά από την Ελλάδα αναγνωρίζουν στη βάση του Διεθνούς Δικαίου την επήρεια των νησιών σε όλες τις ζώνες εθνικής δικαιοδοσίας.

«Εάν προχωρήσουμε και παρακάτω έχουμε και την Κύπρο, ένα νησιωτικό κράτος που επίσης δικαιούται και της έχει αναγνωριστεί από την Αίγυπτο και το Ισραήλ με τις αντίστοιχες συμφωνίες. Επομένως σε μια περιοχή που είναι η μισή Μεσόγειος, γιατί η άλλη μισή δεν έχει πρόβλημα αναγνώρισης της επήρειας των νησιωτικών εδαφών στις ζώνες εθνικής δικαιοδοσίας, βλέπουμε ότι η άποψη όλων των χωρών είναι σύμφωνη με το Διεθνές Δίκαιο. Ο μόνος αντιρρησίας στην προκειμένη περίπτωση είναι η Τουρκία, η οποία προέβη σε εκείνη την καθ΄όλα παράνομη ενέργεια του περασμένου Νοεμβρίου με τη Λιβύη».

Ποια πιστεύετε πως μπορεί να είναι τα επόμενα βήματα ή οι αντιδράσεις της Τουρκίας;

«Πρώτα απ΄όλα αυτή η συμφωνία πρέπει άμεσα να επικυρωθεί από τα δύο κοινοβούλια, Ελλάδας και Αιγύπτου. Εμείς δεν θα πρέπει να καθυστερήσουμε, παρόλο που έχουμε καθυστερήσει λίγο με την αντίστοιχη συμφωνία με τους Ιταλούς. Ενδεχομένως να καθυστερήσουν λίγο οι Αιγύπτιοι, οι οποίοι έχουν εσωτερικά προβλήματα (εκλογές κτλ.), οπότε ενδεχομένως να καθυστερήσει ένα – δύο μήνες. Σε κάθε περίπτωση όμως, εάν εμείς ξεκινήσουμε την επικύρωση δείχνουμε προς τα έξω, αλλά και προς όλους τους ενδιαφερόμενους, τόσο με αυτούς που έχουμε υπογράψει τις συμφωνίες, αλλά και γενικότερα, ότι η βούληση του ελληνικού κράτους είναι αυτή και επομένως είναι πάντοτε στη σωστή κατεύθυνση. Αρα η επικύρωση πρέπει να είναι άμεση και σύντομη, τουλάχιστον από τη δική μας την πλευρά, ώστε να πιέσουμε και τους άλλους να κάνουν το ίδιο».

Στη συνέχεια, όπως εξηγεί, αφού επικυρωθεί και από τα δύο κοινοβούλια πρέπει να στείλουμε τις συντεταγμένες στον ΟΗΕ, ώστε να πρωτοκολληθεί και να συνεχιστεί η εκεί διαδικασία της κατάθεσης.

Τι καταλαβαίνετε από τον χάρτη που δόθηκε στη δημοσιότητα αμέσως μετά την υπογραφή της συμφωνίας με την Αίγυπτο και πώς ακριβώς ακυρώνει το τουρκο-λυβικό μνημόνιο; Ποια νησιά μένουν έξω από τη συμφωνία και τι μπορεί να σημαίνει αυτό;

«Σε πρώτη φάση έξω από τον χάρτη μένει η συστάδα του Καστελόριζου. Άρα πρόκειται προς το παρόν για μερική οριοθέτηση απέναντι από τους Αιγύπτιους, όπου η Ελλάδα είναι το απέναντι κράτος και με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας δικαιούται οριοθέτηση όλων των ζωνών με τα απέναντι κράτη. Αυτό δεν ισχύει με την Τουρκία και την Λιβύη καθώς η Τουρκία δεν είναι απέναντι κράτος με την τελευταία και επομένως είναι καθόλα παράνομο αυτό το οποίο έχει κάνει.»

Όπως εξηγεί είναι σαν να πάει η Ελλάδα, που δεν είναι απέναντι κράτος και να οριοθετήσει υφαλοκρηπίδα με το Μαρόκο – κάτι που δεν γίνεται.

Αρα σε πρώτη φάση φαίνεται πως έχει μείνει εκτός η συστάδα του Καστελόριζου. Οπότε μιλάμε για μερική οριοθέτηση;

«Πράγματι, όμως όπως και να έχει αυτή η μερική οριοθέτηση δεν ακυρώνει τη συνέχεια της συμφωνίας. Στη συγκεκριμένη περιοχή εκτός της ήδη συμφωνίας με τους Αιγύπτιους παρεμβάλλονται και άλλα κράτη, δηλαδή είναι και η Κύπρος και η Αίγυπτος και ασφαλώς εάν το θελήσει και η Τουρκία, η οποία έχει ακτές από πάνω. Από την άλλη πλευρά, φαίνεται επίσης ότι έχουν αφεθεί δύο θύλακες οι οποίοι δεν έχουν ενσωματωθεί και απ΄ότι φαίνεται δικαίως δεν έχουν ενσωματωθεί, μιλάω για νοτίως της Κρήτης. Σε πρώτη φάση, ένα μικρό μέρος το οποίο τέμνει ουσιαστικά την υφαλοκρηπίδα της Ελλάδας, της Λιβύης και της Αιγύπτου, εκεί δηλαδή όπου πρέπει να γίνει κάποια οριοθετική ρύθμιση, έτσι αυτό αφήνεται για αργότερα σε περίπτωση που η Λιβύη προχωρήσει σε συμφωνία με την Ελλάδα και ασφαλώς και με την Αίγυπτο. Επίσης, εκτός φαίνεται ότι μένει το βόρειο μέρος της Ρόδου, όπου ακριβώς απέναντι είναι η περίπτωση της Τουρκίας και χρειάζεται και εκεί συγκεκριμένη οριοθετική ρύθμιση».

Η μη συμπερίληψη αυτών των περιοχών σχετίζεται με τις διερευνητικές επαφές που εικάζεται ότι θα γίνουν μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας και το ενδεχόμενο της προσφυγής στη Χάγη, όπως είπε και ο Ελληνας Πρωθυπουργός, σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί συμφωνία για για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών;

«Ασφαλώς, η Τουρκία θα μπορούσε να συμφωνήσει με την Ελλάδα σε όλα αυτά τα σημεία για να μπορέσει να προχωρήσει,και όχι μόνο για εκείνο που την ενδιαφέρει περισσότερο και είναι η περίπτωση του Αιγαίου. Ξέρετε όταν υπάρχουν διμερείς συμφωνίες αλλά υπάρχουν και εμπλεκόμενα τρίτα κράτη, οι διμερείς συμφωνίες πάντοτε δεν ξεπερνούν το όριο που θα μπορούσε να θίξει τα τρίτα κράτη και αυτό στη βάση του Διεθνούς Δικαίου είναι θεμιτό. Δηλαδή η όποια συμφωνία δεν μπορεί να είναι σε βάρος τρίτου. Επομένως αυτές οι οριοθετικές ρυθμίσεις είναι τεχνικού χαρακτήρα και είναι θεμιτές».

Δηλαδή το γεγονός ότι αυτές οι περιοχές δεν συμπεριελήφθησαν είναι σαν μια αποδοχή γκρίζων ζωνών;

«Όχι, επ΄ουδενί, απεναντίας δείχνουν τη βούληση των ενδιαφερομένων κρατών, στην προκειμένη περίπτωση Αιγύπτου και Ελλάδας να συνεχιστεί η όποια συμφωνία με τα γειτονικά κράτη. Δηλαδή δεν θα μπορούσαν αυτά τα δύο μέρη να αποφασίσουν μονομερώς και να πάρουν ένα κομμάτι χωρίς να έχει συμφωνήσει και κάποιος τρίτος ο οποίος έχει συμφέρον».

Για ποια κράτη μιλάμε;

«Η Τουρκία επάνω και η Λιβύη κάτω».

Αρα η Αίγυπτος μπορεί να προχώρησε στην υπογραφή της συμφωνίας αφού πιέστηκε από τις εξελίξεις στον εμφύλιο της Λιβύης και την εμπλοκή της Τουρκίας σε αυτόν, αλλά παράλληλα ήθελε να κρατήσει ισορροπίες…

«Κοιτάξτε, αυτό το θέμα με τα τρίτα μέρη ισχύει και από τις διερευνητικές που είχαμε με τους Αιγύπτιους πριν μερικά χρόνια. Εάν παρακολουθούσε κανείς τα κοινά ανακοινωθέντα φαίνεται ξεκάθαρα, και με πίεση μάλιστα της Αιγύπτου, ότι η οποιαδήποτε συμφωνία οριοθέτησης στην περιοχή δεν θα πρέπει να θίγει τα συμφέροντα τρίτων κρατών».

Αρα αφήνουμε ανοιχτό ένα “παράθυρο” για διάλογο με την Τουρκία;

«Βεβαίως!»

Δεν θα ήταν ακόμη μια επιτυχία της ελληνικής μας εξωτερικής πολιτικής και ενίσχυση της θέσης μας η οριοθέτηση με την Κύπρο; Γιατί η Ελλάδα δεν έχει προχωρήσει;

«Δεν θα μπορούσα να το πω εγώ αυτό γιατί όπως καταλαβαίνετε είναι θέμα πολιτικής απόφασης. Σε κάθε περίπτωση η ΑΟΖ και η υφαλοκρηπίδα της συστάδας του Καστελόριζου σε συνδυασμό με την αντίστοιχη υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ της νησιωτικής ανατολικής υπόλοιπης Ελλάδας, που είναι Ρόδος, Κάρπαθος, Κάσος, ανατολική Κρήτη, με μέτωπο προς την Κύπρο, δικαιολογεί οπωσδήποτε την έναρξη κάποιων διαπραγματεύσεων για οριοθέτηση ανάμεσα στα δύο κράτη, την Ελλάδα και την Κύπρο. Από εκεί και πέρα οι τουρκικές θέσεις είναι ξεκάθαρες. Η Τουρκία δεν φαίνεται να θέλει να γίνει κάτι τέτοιο, γιατί το κυριότερο απ΄όλα είναι ότι κατοχυρώνεται πλέον πλήρως ο Eastmed ο οποίος ουσιαστικά είναι Ισραήλ, Κύπρος, Ελλάδα. Και το κομμάτι εκείνο είναι ακριβώς αυτό πάνω στο οποίο θα ακουμπήσει ο υποθαλάσσιος αγωγός.

Συμπερασματικά θα πρέπει να πω ότι διαδοχικά αυτές οι δύο συμφωνίες Ελλάδας – Ιταλίας και Ελλάδας – Αιγύπτου των τελευταίων μηνών είναι οπωσδήποτε μια πολύ σημαντική επιτυχία της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής απέναντι σε μια Τουρκία η οποία αυθαιρετεί και παρανομεί σε σχέση με το Διεθνές Δίκαιο διαρκώς. Επίσης φαίνεται και η βούληση και των γειτόνων μας και αυτό είναι το πιο σημαντικό απ΄όλα. Δηλαδή η Ελλάδα δεν είναι μόνη της. Δεν το εννοώ με την έννοια ότι φραστικά με κάποιες δηλώσεις κάποιος σύμμαχος ή γείτονας προσπαθεί να μας υποστηρίξει. Πλέον έχουμε έμπρακτα παραδείγματα. Η υπογραφή τέτοιου είδους συμφωνιών είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό».

ΠΗΓΗ: huffingtonpost.gr