Η Αγία Σοφία στο επίκεντρο αντιπαραθέσεων
Αναπάντητο το ερώτημα , αν θα τολμήσει ο Ερντογάν να αγνοήσει τις παρεμβάσεις της UNESCO
Του Αλέκου Παπαδόπουλου*
Στις 2 Ιουλίου θα συνέλθει το 10ο Τμήμα του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου της Τουρκίας, για να αποφασίσει αν είναι ή όχι ακυρώσιμο το προεδρικό διάταγμα του 1934 βάσει του οποίου, με πρωτοβουλία του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ μετονομάσθηκε σε μουσείο η Αγία Σοφία. Έχουν προηγηθεί άλλες δικαστικές απορρίψεις καθώς και πρόσφατη αρνητική γνωμοδότηση του αρμόδιου εισαγγελέα ενώ βεβαίως και δεν αποκλείεται να καταλήξει η συγκεκριμένη αρχή σε απόφαση ήδη ειλημμένη στο πλαίσιο πάντοτε των εκάστοτε τελεσίδικων “ΘΕΛΩ” του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Οπότε, εάν μεν καταλήξει στη μετατροπή, θα εφοδιάσει τον εντολέα του με το επιχείρημα έναντι της Δύσης ότι η Τουρκία είναι Κράτος Δικαίου και κατά συνέπεια δεν είναι δυνατό να αγνοηθεί η απόφαση της Ανωτάτης Δικαστικής Αρχής. Εάν πάλι συμβεί το αντίθετο θα μπορεί τότε να ισχυρισθεί, για να τέρψει τους ακραίους Μουσουλμάνους, ότι για την μη μετονομασία δεν ευθύνεται ο ίδιος, αλλά η Δικαιοσύνη. Οπότε και για άλλη μια φορά θα έχει εξασφαλίσει ολόκληρη την πίττα αλλά και χορτάτο το σκύλο, όπως επανειλημμένα έχει επιτύχει στη μακρά πολιτική του σταδιοδρομία.
Άλλωστε, στόχος του Ερντογάν, όπως υπογραμμίζουν πλείστοι πολιτικοί αναλυτές, δεν είναι η μετονομασία ή μη σε τζαμί της Αγίας Σοφίας, αλλά η απασχόληση της δημόσιας γνώμης και επισκίαση, έστω προσωρινά των άλλων σοβαρών προβλημάτων που μαστίζουν τη χώρα. Εσωτερικά και εξωτερικά. Τον ίδιο στόχο είχε επίσης και στα τέλη του Φεβρουαρίου με την αποτυχημένη επιδρομή στον Έβρο. Αλλά και έχει. Με τις ποικίλες αξιώσεις που διατυπώνει καθημερινά προς την Ελλάδα και τις διεκδικήσεις του στις πετρελαϊκές και γεωγραφικές πίττες της Συρίας και της Λιβύης, σε μια συνεχή προσπάθεια να επιβάλει την Τουρκία ως ισότιμη της Ρωσίας και των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής αμφιταλαντευόμενος μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων. Και τούτη, όπως θα θυμούνται όλοι όσοι τον παρακολουθούν, δεν είναι η πρώτη φορά που επικαιροποιεί το θέμα της Αγιασοφιάς, ανίκανος όμως να πείσει, τόσο τους ακραιφνείς Κεμαλιστές, όσο και τους προοδευτικούς Τούρκους ότι τα κίνητρα του δεν είναι παρά μόνον δημαγωγικά.
Και είναι πολλές οι απόψεις που διατυπώνονται σχετικά με αφορμή την ανακίνηση του θέματος. Έντονες οι αντιπαραθέσεις. Πολλές και οι ακραίες θέσεις. Με έναν από τους πολλούς σημαιοφόρους, παράγοντα του Κόμματος “Σααντέτ”, το οποίο όμως μόνιμα μένει εκτός Βουλής. Στις τελευταίες δε εθνικές εκλογές τα ποσοστά του δεν υπερέβησαν τα 1,34% και σε ψήφους τις 673.731. Είπε λοιπόν προχθές ο…δημοφιλής αυτός πολιτικός, ότι έχει πλυθεί ήδη τελετουργικά και ανυπομονεί να κάνει το ναμάζι του στο τζαμί της Αγιασοφιάς, αμέσως μετά τον Ερντογάν. Αγωνίζομαι συνέχισε για αυτή την μετατροπή επί 17 χρόνια. Ας ανοίξει επιτέλους ως τζαμί και όποιος θέλει ας τ΄ανοίξει. Υπάρχουν όμως και κάποιοι σώφρονες όπως λ.χ. ο αναγνωρισμένος καθηγητής σεισμολογίας Νατζή Γκιορούρ ο οποίος σε δηλώσεις του τόνισε, ότι αντ΄αυτών των συζητήσεων θα ήταν πολύ πιο εποικοδομητική μια γενικευμένη συζήτηση για την τύχη που θα έχει το ανεκτίμητο αυτό ιστορικό απόκτημα, μετά την αναμενόμενη στην Πόλη έντονη σεισμική δόνηση. Ενώ άλλοι πάλι αμφισβητούν την εγκυρότητα της μετατροπής της Αγιασοφιάς σε Μουσείο, με τον ισχυρισμό ότι έχει πλαστογραφηθεί η υπογραφή του Ατατούρκ στην αντίστοιχη απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου.
Κατηγορηματικά όμως απορρίπτεται η παραπάνω θέση εφόσον η Αγία Σοφία άνοιξε ως Μουσείο την 1η Φεβρουαρίου του 1935 και αποδεδειγμένα την επισκέφθηκε ο Ατατούρκ μετά πάροδο πενθημέρου, ενώ είναι αυτονόητο ότι ουδείς θα τολμούσε να πλαστογραφήσει την υπογραφή του σε μια περίοδο μάλιστα που ήταν υγιέστατος και δεν είχαν εμφανισθεί συμπτώματα της κίρρωσης που τον καταπόνησε τα επόμενα έτη. Ως αποδεικτικό εξ άλλου της απόφασης του Ατατούρκ αλλά και γενικότερα των προοδευτικών του θέσεων με αμετάκλητο στόχο να καταστήσει την Τουρκία χώρα δυτικής νοοτροπίας σε όλους τους τομείς προβάλλονται ένα άρθρο του στενού του συνεργάτη Ισμέτ Ινονού στην κυβερνητική εφημερίδα “Ουλούς” της 8 Φεβρουαρίου του 1937 στο οποίο ανέφερε μεταξύ άλλων ότι η μετατροπή της Αγιασοφιάς σε Μουσείο αποτελούσε απόδειξη των ευαισθησιών και αρχών που πρέσβευε ο Ατατούρκ. Ενώ έτερο άρθρο της εφημερίδας ” Ακσάμ” της 24ης Δεκεμβρίου του 1933, ίσως και με αντιπολιτευτικές προθέσεις, έγραφε ότι υπήρχε σχέδιο μετατροπής της Αγιασοφιάς σε χριστιανικό ναό δια της αφαίρεσης των μιναρέδων και μεταφοράς εκεί όλων των Βυζαντινών ευρημάτων ώστε να καταστεί παράλληλα ένα ολοκληρωμένο Βυζαντινό Μουσείο. Σχέδιο ωστόσο που κατά το αυτό δημοσίευμα εγκαταλείφθηκε, όταν ειδικοί υποστήριξαν ότι με την αφαίρεση των μιναρέδων θα κινδύνευε ο θόλος.
Οι αντιπαραθέσεις όμως δεν είναι μόνον αυτές καθ΄ότι υπάρχουν ακόμα και σήμερα εκείνοι που προτείνουν αντί να αναμένεται η απόφαση της αρμόδιας δικαστικής αρχής να γίνει άμεσα ότι έγινε στην περίπτωση της Μονής της Χώρας που παρότι όμως ο Ερντογάν επέτυχε το 2019 δικαστικά να μετονομάσει από Μουσείο σε τζαμί, εξακολουθεί να ….επισκευάζεται. Αλλά υπάρχουν και άλλοι που εισηγούνται ως ιδανική λύση να αποκτήσει το ιστορικό αυτό απόκτημα διττό χαρακτήρα και να λειτουργεί τόσο ως τέμενος, όσο και ως Χριστιανικός ναός, οπότε και όπως υποστηρίζουν η μετατροπή δεν θα εκλαμβάνονταν από τον Χριστιανικό κόσμο ως πρόκληση, αλλά ως μια πολιτισμένη ενέργεια.
Στην επικαιρότητα όμως και οι σχετικοί θρύλοι παρόντος στις συζητήσεις του Καθηγητού στο Πανεπιστήμιο Κων/πόλεως Φερχάτ Ασλάν, ο οποίος επανέλαβε ότι οι Βυζαντινοί έχουν χτίσει τον μεγαλοπρεπή αυτόν ναό σε θεμέλια βάθους 70 μέτρων και επάνω σε μεγάλες ποσότητες χρυσού και ασημιού για να καταστεί άτρωτος από σεισμούς. Και το επέτυχαν όπως είπε, δεδομένου ότι ήταν ελάχιστες οι ζημιές που υπέστη ο Ναός – Ναός ήταν, είναι και Ναός θα παραμείνει, με αναφαίρετο από τον τίτλο του το ΑΓΙΑ έστω και αν αλλάζει ονομασία με δικαστικές αποφάσεις και νομοθετήματα -σε προηγούμενες σεισμικές δονήσεις, καθώς και ότι κάτω από την Αγία Σοφία υπάρχει μια αγνοούμενη εκκλησία.
Γνωστές οι παρεμβάσεις της Αμερικής. Γνωστές και αυτές της ΟΥΝΕΣΚΟ, η οποία από το 2017 και κάθε φορά που ανακινεί το θέμα ο Τούρκος Πρόεδρος σπεύδει να του υπενθυμίσει τις υποχρεώσεις που ανέλαβε η χώρα του υπογράφοντας την προσχώρηση της σε αυτήν καθώς και τον σεβασμό που οφείλει στην Ιδρυτική Διακήρυξη του Δεκεμβρίου του 1946 και στην Οικουμενική Διακήρυξη της 2ας Νοεμβρίου του 2001, που αμφότερες φέρουν τις υπογραφές της, εκτός και αν δεν γνωρίζει τι υπογράφει, ή υπογράφει μόνο για να αποκτά δικαιώματα όχι όμως και υποχρεώσεις.
*Tα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους
Οι φωτογραφίες της Αγίας Σοφίας είναι του Ν. ΜΑΓΓΙΝΑ
