Ο Νόμος του Κράτους και ο Νόμος του Θεού

Όταν η εφαρμογή του νόμου γίνεται τυπική, όταν παραβλέπεται το πνεύμα του νόμου, ο νόμος δεν εξυπηρετεί πια το σκοπό-του, γίνεται εργαλείο αυθαιρεσίας και επιβολής.

Του Θέμου Δημητρίου*

Αν επιμένω για το θέμα του Μητροπολίτη Μόρφου είναι γιατί θεωρώ το θέμα πολύ σοβαρό για να αντιμετωπίζεται με την ευκολία και την ελαφρότητα που το αντιμετωπίζουν οι επικριτές-του. Αν ρίξει κανείς μια ματιά στις εφημερίδες και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα βρει εκατοντάδες άρθρα, σχόλια και τοποθετήσεις από αγανακτισμένους δημοσιογράφους, σχολιαστές ή απλούς ανθρώπους που αντιδρούν βίαια στη συμπεριφορά του Μητροπολίτη Μόρφου χωρίς να μπαίνουν στον κόπο να διαβάσουν προσεκτικά και να καταλάβουν τη λογική-του. Θεωρούν αυτονόητο ότι η δική-τους προσέγγιση δεν επιδέχεται αμφισβήτησης και είτε βρίζουν σκαιότατα τον Μητροπολίτη ή καλούν την αστυνομία και το κράτος να τον διώξει σύμφωνα με τα διατάγματα της κυβέρνησης.
Φυσικά, παρά τις επανειλημμένες δηλώσεις, τόσο της αστυνομίας όσο και κυβερνητικών αξιωματούχων ότι κανείς δεν είναι υπεράνω του νόμου, ότι ο νόμος είναι ο ίδιος για όλους και άλλες τετριμμένες γενικότητες, κανείς δεν έχει τολμήσει, μέχρι την ώρα τουλάχιστον, να σύρει τον Μητροπολίτη Μόρφου, ή οποιονδήποτε άλλο ιεράρχη, στα δικαστήρια. Έχουμε τόσο πρόσφατα παραδείγματα (οι δηλώσεις του Μητροπολίτη για τους ομοφυλόφυλους ή η δωροληψία του Αρχιεπισκόπου σε σχέση με τα «χρυσά διαβατήρια») όσο και παλιότερα (η κλοπή άμμου από την Τοξεύτρα ή η απειλή για ισοπέδωση αρχαιοτήτων με μπουλντόζες),  που τεκμηριώνουν την ανικανότητα της δικαιοσύνης σε αυτό το επίπεδο. Κι αυτό γιατί η αλήθεια είναι ότι ο νόμος δεν είναι ο ίδιος για όλους.
Ο Μητροπολίτης Μόρφου αυτή τη στιγμή ρίχνει το γάντι στην κρατική εξουσία,  αλλά και την Ιερατική ιεραρχία. Χωρίς να αφήνει καμμιά αμφιβολία μίλησε για «σύγκρουση καθηκόντων» ανάμεσα στο «νόμο του Θεού» και το νόμο του Κράτους. Χαρακτήρισε τους αστυνομικούς που προσπάθησαν να εφαρμόσουν το νόμο του Κράτους «ασεβέστατους». Είπε «Αυτός που θα έλθει κοντά-μου, δεν θα τον βγάλω έξω. Έτσι λέει ο Χριστός, έτσι λέει η Ορθόδοξη Εκκλησία-μας, όταν είναι πράγματι Ορθόδοξη». Αναφέρθηκε ονομαστικά στον Πρόεδρο Αναστασιάδη και τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας Κυριάκο Μητσοτάκη και τους θύμισε το νόημα του Πάσχα.
Το κράτος, με τα μέτρα που αποφάσισε, οδηγήθηκε σε επιλογές που δεν μπορεί να κερδίσει. Είτε θα αφήσει τον Μητροπολίτη να καθορίζει τη συμπεριφορά των ανθρώπων, ακόμα και σε αντίθεση με τον νόμο, ή θα τον μετατρέψει σε μάρτυρα. Οι επιπτώσεις στην ηγεμονική θέση του κράτους, είτε στη μια είτε στην άλλη επιλογή, θα είναι και αρνητικές και απρόβλεπτες.

Η ομιλία του Μητροπολίτη στην Περιστερώνα δείχνει πως ο είναι έτοιμος να αντισταθεί στο διάταγμα του Προέδρου για απαγόρευση της εισόδου πολιτών στις εκκλησίες, όποιες κι αν είναι οι επιπτώσεις. Πριν όμως αρχίσουμε να διαρρηγνύουμε τα ιμάτιά-μας πρέπει με ψυχραιμία να καταλάβουμε τί διακυβεύεται σ’ αυτή τη σύγκρουση και πόσο άμεμπτοι είναι οι αντίπαλοι του Μητροπολίτη σ’ αυτήν. Και οι αντίπαλοί-του δεν έχουν να επιδείξουν ψηλές επιδόσεις στην αντιμετώπιση της κρίσης.
Το πρώτο μέτρο που πήρε η Κυβέρνηση Αναστασιάδη, όταν ακόμα ζούσε με την ψευδαίσθηση ότι θα μπορούσε να αποφύγει την πανδημία στην Κύπρο, ήταν να κλείσει τα οδοφράγματα. Μια κίνηση καθαρά πολιτική, στην προσπάθειά-της να κερδίσει τους εθνικιστές μέσα και έξω από το κυβερνητικό κόμμα. Μια κίνηση που προκάλεσε βαθύ διχασμό και αύξησε κατακόρυφα την πολιτική ένταση.
Όταν τα πρώτα κρούσματα του κορωνοϊού διαγνώστηκαν στην Κύπρο, η Κυβέρνηση αντέδρασε πανικόβλητη. Πρώτα μέσα από το ακαταλαβίστικο διάγγελμα του Προέδρου, μετά με μέτρα που περιλάμβαναν την απαγόρευση επιστροφής Κυπρίων στην Κύπρο και τέλος προσπαθώντας ν’ αντιγράψει τα μέτρα που εξάγγειλε η Κυβέρνηση της Ελλάδας.
Σ’ αυτό το στάδιο, η Κυβέρνηση άρχισε να καταλαβαίνει πως μπορούσε να εκμεταλλευτεί την κρίση του κορωνοϊού για να ξεχαστούν η διαφθορά και τα σκάνδαλα που καθημερινά βρίσκονταν στα πρωτοσέλιδα του κυπριακού τύπου. Η εικόνα της διεφθαρμένης διοίκησης Αναστασιάδη άρχισε να αντικαθίσταται με τη εικόνα του ηγέτη της κρίσης, με διακομματική αποδοχή. Η επίσημη ρητορική άρχισε να γίνεται ολοένα και πιο εκφοβιστική προς τους πολίτες, φορτώνοντάς-τους και την ευθύνη της επιβολής ολοένα και πιο σκληρών μέτρων με τη δικαιολογία των ελάχιστων περιπτώσεων μη τήρησης των μέτρων. Ακόμα, όπως πάντα σε περιόδους κρίσης, οι επιτήδειοι βρίσκουν τους τρόπους να κερδοσκοπούν. Και δεν είναι τυχαίο που μερικοί από αυτούς τους επιτήδειους βρίσκονται στον στενό επιχειρηματικό και οικογενειακό κύκλο του προεδρικού. Οι φωνές του Δημάρχου Πάφου για μαυραγοριτισμό, που αντιμετωπίζονται σαν οι φωνές του βοσκού του ψεύτη, αυτή τη φορά δεν είναι ψεύτικες.
Τα μέτρα της Κυβέρνησης δεν είναι χωρίς συνέπειες. Απομονώνουν τους ανθρώπους και σπάζουν τους κοινωνικούς δεσμούς, αφήνοντας τον καθένα αβοήθητο σπρώχνοντάς-τον στην αναζήτηση προσωπικών, εγωιστικών διεξόδων. Η κοινωνική αλληλεγγύη, όση είχε απομείνει στη σκληρή πραγματικότητα του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, εκμηδενίζεται εντελώς. Ακόμα και οι οικογενειακοί δεσμοί, πέρα από την πολύ στενή οικογένεια που ζει ακόμα μαζί στο ίδιο σπίτι, διαλύονται. Οι γιαγιάδες και οι παππούδες εκφοβίζονται στο να βλέπουν τα εγγόνια-τους σαν απειλή, τα παιδιά δεν τολμούν να πλησιάσουν τους γονιούς-τους για να τους βοηθήσουν ή να ζητήσουν βοήθεια. Οι άρρωστοι, όσοι δεν καταλήξουν στην εντατική, αφήνονται αβοήθητοι και αντιμετωπίζουν τη συμπεριφορά που παλιά αντιμετώπιζαν οι λεπροί. Η «κοινωνική αποστασιο­ποίηση» ενθαρρύνει και καλλιεργεί τα πιο εγωιστικά ένστικτα στους φοβισμένους ανθρώπους.
Αν τα μέτρα τα ίδια έχουν αυτές τις αρνητικές επιπτώσεις, η εφαρμογή-τους γίνεται με ακόμα πιο άκαρδη σκληρότητα. Ποιο ήταν το «έγκλημα» του εργάτη του Δήμου (ναι, εργάτη που έκαμνε τη δουλειά-του) που με τόση βιαιότητα συνέλαβε η αστυνομία; Πόσο σοβαρό πράγματι ήταν το «έγκλημα» 4 (ναι, τεσσάρων ατόμων) γειτόνων που αποφάσισαν να «κάμουν σούβλα» και να φάνε μαζί; Πόσος ήταν ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού σε μια συνάντηση 4 ανθρώπων; Και για να πάμε και στην περίπτωση της Περιστερώνας, πόσος ήταν ο κίνδυνος από την παρουσία 7 (ναι, επτά) πολιτών μέσα στην εκκλησία; Όταν η εφαρμογή του νόμου γίνεται τυπική, όταν παραβλέπεται το πνεύμα του νόμου, ο νόμος δεν εξυπηρετεί πια το σκοπό-του, γίνεται εργαλείο αυθαιρεσίας και επιβολής.
Σε αντίθεση με την πολιτεία, ο Μητροπολίτης Μόρφου προσφέρει κάτι πολύ διαφορετικό. Αν παραβλέψουμε τα σκοταδιστικά στοιχεία με τις προφητείες και τις παρωχημένες απόψεις για την ομοφυλοφυλία, τις εκτρώσεις και άλλα παρόμοια, καλεί τον κόσμο να παραμείνει ήρεμος, να μην αφήσει να τον κυριεύσει ο φόβος και να είναι πάντα πρόθυμος να βοηθήσει τον συνάνθρωπό-του. Αρνείται να γυρίσει την πλάτη στους πιστούς και είναι έτοιμος να συγκρουστεί με το κράτος, με την αστυνομία, ακόμα και με την εκκλησιαστική ιεραρχία, παρά να διώξει κάποιον που θέλει να εκκλησιαστεί. Παράλληλα, αποφεύγει να δημιουργήσει ενοχές σε όσους επιλέγουν να μείνουν στο σπίτι-τους, ακολουθώντας τις οδηγίες του κράτους, και δίνει συμβουλές για να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στην απομόνωσή-τους. Τους εξηγεί πως δεν είναι ανάγκη να πάνε στην εκκλησία για να προσευχηθούν, πως μπορούν να μετατρέψουν το σπίτι-τους σε χώρο λατρείας.
Στην πραγματικότητα ο Μητροπολίτης Μόρφου κάμνει αυτό που έπρεπε να κάμουμε εμείς. Να σταθούμε δίπλα στον κόσμο και να αντιμετωπίσουμε αποφασιστικά τις αυταρχικές πολίτικες της Κυβέρνησης, να δώσουμε την ελπίδα στη θέση του φόβου, την αλληλεγγύη στη θέση της απομόνωσης. Αν αντικαταστήσουμε τη λέξη «Θεός» με τη λέξη «κοινωνία» και τη λέξη «προσευχή» με τη φράση «επαφή με την κοινωνία» δεν έχουμε πολλά να προσθέσουμε στο τί λέει ο Μητροπολίτης Μόρφου για το τί πρέπει να κάμουμε.

15 Απριλίου 2020

Ο Νόμος του Θεού κα ο Νόμος του Κράτους: η συνέχεια

Πιθανόν  να ξάφνιασα μερικούς φίλους με το άρθρο-μου για τον «Νόμο του Θεού και τον Νόμο του Κράτους». Αυτό είναι κατανοητό και θέλω να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τους φίλους Γιώργο Χριστοδουλίδη και Χρυσόστομο Περικλέους που συγκεκριμενοποίησαν γραπτά  τις ενστάσεις-τους με τα γραφόμενά-μου. Θα προσπαθήσω να απαντήσω στις ενστάσεις-τους, απο τη μια για να ξεκαθαρίσω παρεξηγήσεις που δημιούργησε η γραφή-μου και από την άλλη για να συζητήσουμε σοβαρά  πραγματικές διαφορές άποψης. Στόχος-μου δεν είναι να καταλήξουμε σε κοινή θέση. Θα ήταν καλά  αν το καταφέρναμε, όμως δεν μπορούμε να το επιβάλουμε. Αυτό που μπορούμε να κάμουμε είναι να βγούμε απο αυτη τη συζήτηση σοφότεροι, ανεξάρτητα απο την τελικη άποψη που θα καταλήξει ο καθένας.
Ο Γιώργος Χριστοδουλίδης θέτει ένα καίριο ερώτημα:
Μπορούμε να είμαστε ανυπάκουοι στον νόμο/διατάγματα ενός δημοκρατικά εκλεγμένου Προέδρου όταν εμείς προσωπικά διαφωνούμε με αυτά; Η Κυβέρνηση, με τη συμβουλή της Επιστημονικής Ομάδας έκρινε ότι υπάρχει κίνδυνος από τους ασυμπτωματικούς φορείς του ιού για μετάδοση της ασθένειας σε άτομα που τους πλησιάζουν. Επομένως όποιος επιτρέπει τις ανεξέλεγκτες συναθροίσεις μπορεί να γίνει η αιτία της μετάδοσης του ιού. Γιατί δεν συνεργάζεται με αυτή την Οδηγία και ο Μητροπολίτης Μόρφου;
Η δική-μου απάντηση είναι ασφαλως όχι. Μόνο όταν η ανυπακοή αποτελει μέρος μιας επαναστατικης διαδικασίας με στόχο είτε την κατάληψη της εξουσίας ή την επίτευξη κάποιου σκοπου μπορει να γίνει αποδεκτη, όπως στην περίπτωση του Γκάντι για παράδειγμα. Σ’ αυτη την περίπτωση, ούτε εμεις έχουμε ούτε ο Μητροπολίτης Μόρφου έχει τέτοια ατζέντα. Γι’ αυτο δεν είμαστε ανυπάκουοι, όπως ούτε και ο Μητροπολίτης Μόρφου καλει σε ανυπακοή. Σε ανακοίνωσή-του σχετικα με το Προεδρικο Διάταγμα της 23ης Μαρτίου αναφέρει:
Σύμφωνα μὲ τὰ νέα δεδομένα ποὺ προέκυψαν μὲ τὸ Προεδρικὸ διάταγμα τῆς 23ης Μαρτίου 2020, μὲ ἀφορμὴ τὴν λοιμικὴ ἐπιδημία τοῦ κορωνοϊοῦ, ἀπευθύνουμε πατρικὰ πρὸς ἐσᾶς τὰ ἑξῆς:Μὲ βάση τὶς πρόνοιες τοῦ ἀνωτέρω Προεδρικοῦ διατάγματος, ἔχουμε τὴ δυνατότητα τῆς τέλεσης τῶν ἱερῶν Ἀκολουθιῶν καὶ ἐξαιρέτως τῆς Θείας Λειτουργίας στοὺς ναούς, ἀλλὰ μὲ τὴν παρουσία τῶν ἄκρως ἀναγκαίων πρὸς τοῦτο. Οἱ Ἀκολουθίες μας λοιπὸν κατὰ τὴν περίοδο ἰσχύος τῶν προνοιῶν τοῦ διατάγματος αὐτοῦ θὰ τελοῦνται ὅλες στοὺς ναοὺς ἀπὸ τοὺς ἔχοντες τὴν πρὸς τοῦτο ἄδεια, δηλαδὴ ἱερεῖς, ἱεροδιακόνους, ἱεροψάλτες καὶ νεωκόρους.
Δεν ζητει λοιπον «ανυπακοη» στο προεδρικο διάταγμα. Αλλα πάει και πέρα απο αυτο. Καθησυχάζει τους πιστους ότι μπορουν να ανταποκριθουν στα θρησκευτικά -τους καθήκοντα και τους εξηγει πώς:
Οἱ ναοὶ κατὰ τὴ διάρκεια τῶν Ἀκολουθιῶν κατὰ τὸ διάστημα αὐτὸ θὰ παραμένουν κλειστοί. Ὅσοι πιστοὶ ἐπιθυμοῦν, μποροῦν νὰ ἐπικοινωνοῦν τηλεφωνικὰ ἢ μὲ μήνυμα μὲ τοὺς ἱερεῖς, ἱεροδιακόνους, ἱεροψάλτες ἢ νεωκόρους τῆς ἐνορίας τους, καὶ νὰ ζητοῦν νὰ λάβουν «μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης» καὶ κατ᾽ οἶκον τὴ Θεία Κοινωνία, ἢ τὸ ἱερὸν Εὐχέλαιον, Μικρὸ Ἁγιασμὸ (ποὺ θὰ τελεσθεῖ καὶ τὴν ἐρχόμενη Κυριακή καὶ τὸ Σάββατο τοῦ Λαζάρου) καὶ ἀντίδωρο. Στοὺς ἑορτάρηδες θὰ ἀποστέλλονται κατ᾽ οἶκον κόλλυβα καὶ μερίδα, κατὰ τὴν τάξη τῆς Ἐκκλησίας Κύπρου. Γιὰ τὰ μνημόσυνα καὶ τὶς ἑορτές, οἱ ἱερεῖς τῆς κάθε κοινότητάς μας θὰ ἑτοιμάζουν ἕνα πιάτο κόλλυβα ἐορταστικὰ (ἂν ἔχει ἑορτὲς) καὶ ἕνα γιὰ κεκοιμημένους (ἂν ἔχει μνημόσυνα). Αὐτὸ θὰ ἀποτελεῖ εὐθύνη ἑκάστου ἱερέα μας. Περαιτέρω, ὅσοι ἐπιθυμοῦν, μποροῦν νὰ ἐνημερώνουν τὸν ἱερέα τους καὶ νὰ τοῦ παραδίδουν ἀπὸ τὸ σπίτι τους ἕνα πρόσφορο.
Όχι μόνο λοιπον δεν είναι αλήθεια πως «δεν συνεργάζεται με την Οδηγία», αλλα κάμνει ότι μπορει να βοηθήσει στη συμμόρφωση των πιστων με αυτη. Όχι μόνο δεν τους καλει να παρακούσουν αλλα τους καθησυχάζει ότι η συμμόρφωσή-τους με την Οδηγία δεν είναι κάτι που πρέπει να τους κάμει να αισθάνονται ότι παραμελουν τις υποχρεώσεις-τους απέναντι στη θρησκεία. Η πληροφόρηση που δίνει είναι ακριβης, συγκεκριμένη και λεπτομερης.

Οι πιστοι έχουν ξεκάθαρη τη θέση της εκκλησίας και μπορουν ελεύθερα να αποφασίσουν, χωρις ενοχες, να συμπεριφερτουν υπεύθυνα. Αυτη όμως η θέση του Μητροπολίτη πνίγεται μέσα στην υστερία της φιλοκυβερνητικης προπαγάνδας και της ρητορικης του προεδρικου που διασπείρουν τον φόβο και χρησιμοποιουν τον καταναγκασμο για να επιβάλουν αυτο αποφασίζουν.
Ωστόσο, η ανάγκη συμμόρφωσης με τις κυβερνητικες οδηγίες δεν συνεπάγεται και την απαγόρευση κριτικης αυτων των αποφάσεων. Και πολλοι απο εμας θεωρουν ότι τα προεδρικα διατάγματα δεν είναι βασισμένα σε επιστημονικη ανάλυση και τεκμηρίωση αλλα είναι αποτέλεσμα πανικου και βεβιασμένης αντίδρασης σε γεγονότα πέρα απο τις ικανότητες των κυβερνώντων. Για βδομάδες μετα την αρχικη εξαγγελία μέτρων ο κυβερνητικος εκπρόσωπος δεν μπορούσε να απαντήσει στην ερώτηση αν τα μέτρα ήταν αποτέλεσμα επιστημονικης συμβουλης. Το μόνο που είχε να πει ήταν ότι το Υπουργείο Υγειας διέθετε επιστήμονες. Ο διορισμος της «Επιστημονικής Επιτροπής» ήταν διορισμός εκ των υστέρων, διορισμός για να προσφέρει νομιμοποίηση σε αποφάσεις που είχαν ήδη παρτει. Αυτο δεν σημαίνει ότι ο ρόλος-της είναι άχρηστος, αλλά είναι υποχρεωμένη να δράσει μέσα στα πλαίσια που είχαν ήδη διαμορφωθει, να δώσει τις επιστημονικές-της γνώσεις για να λειτουργήσει μια προσέγγιση που πάρτηκε χωρις επιστημονικη βάση.
Ο Χρυσόστομος Περικλέους ενίσταται στη θέση-μου απο μια άλλη σκοπιά:
Ανεξαρτήτως του αν πιστεύει κανείς στην ύπαρξη του Θεού, οι λατρευτικοί θεσμοί δεν είναι «νόμοι του θεού», είναι δημιουργήματα των ανθρώπων, άρα «νόμοι των ανθρώπων» κι αυτοί όπως οι νόμοι του κράτους.
Η φράση στην τελευταία παράγραφο «Αν αντικαταστήσουμε τη λέξη «Θεός» με τη λέξη «κοινωνία» και τη λέξη «προσευχή» με τη φράση «επαφή με την κοινωνία» αίρει την αρχική αντίφαση, σε ό,τι αφορά στο «νόμο του κράτους και του θεού».
Το ότι τόσο «οι Νόμοι του Θεού» όσο και «οι Νόμοι του Κράτους» είναι δημιουργήματα ανθρώπων δεν αποκλείει τη σύγκρουση καθηκόντων απέναντί-τους. «Οι Νόμοι του Θεού» επιβάλλονται απο την εκκλησία, «οι Νόμοι του Κράτους» επιβάλλονται απο την κυβέρνηση. Όταν η εκκλησιαστική ιεραρχία και η κρατική εξουσία δεν ταυτίζονται, η σύγκρουση καθηκόντων είναι πολλες φορες αναπόφευκτη. Αυτο που επικρατεί  στο τέλος είναι αποτέλεσμα ενός ισοζυγίου δυνάμεων που αποφασίζεται μέσα απο τη σύγκρουση των δυο εξουσιών, συνήθως με τη δημιουργία ενός modus viventi μέσα απο τυπικές ή άτυπες διαδικασίες, αλλα ενίοτε και με πιο βίαιες αντιπαραθέσεις.
Η αντικατάσταση της έννοιας του Θεού με την έννοια της κοινωνίας, και της έννοιας της προσευχης με την έννοια της επαφης με την κοινωνία δεν αίρει την αρχικη αντίφαση. Απλα την μεταφέρει απο το μεταφυσικο επίπεδο της αντιπαράθεσης Θεου και κυβέρνησης σε αντιπαράθεση της κοινωνίας με την κυβέρνηση. Και πάλι, όταν η κυβέρνηση δεν εκπροσωπεί ικανοποιητικά  την κοινωνία, η αντιπαράθεση είναι αναπόφευκτη. Ακριβως σ’ αυτο το σημείο έχουμε την υποχρέωση να σταθούμε δίπλα στην κοινωνία και απέναντι σε μια κυβέρνηση και ένα πρόεδρο που κάθε άλλο παρα το καλό της κοινωνίας έχουν στο μυαλό.
Ο Χρυσόστομος Περικλέους συνεχίζει:
Σε ό,τι όμως αφορά τον περιορισμό της φυσικής επαφής των ανθρώπων, είναι αυτονόητη πράξη πρόληψης της μετάδοσης του ιού. Και δεν βλέπω πως παρα­πέμπει στον ατομισμό. Τα μόνα νέα που βλέπω, τελευταία μέσα σε όλο αυτό τον συμφυρμό, είναι οι καθημερινές ανακοινώσεις στις 6.00 μμ. Αυτό που φορτικά υποβάλλεται από τους δυο εκπροσώπους του Υπουργείου Υγείας είναι, μέσα από τα περιοριστικά μέτρα, το αίσθημα ευθύνης έναντι των συνανθρώπων μας.
Το ότι ο περιορισμος της φυσικης επαφης των ανθρώπων είναι αυτονότητη πράξη πρόληψης της μετάδοσης του ιου είναι κάτι που δύσκολα μπορει να αμφισβητήσει κανεις. Αυτο που δεν είναι καθόλου αυτονόητο είναι η μεθοδολογία για να το πετύχει κανεις. Αυτη η συζήτηση δεν γίνεται καθόλου, θεωρούμε «αυτονόητο» ότι το lockdown είναι η μόνη μέθοδος. Θεωρούμε ότι τα βαρια πρόστιμα και ο διασυρμος των παρανομούντων θα φέρουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Θεωρούμε ότι η αυταρχικη επιβολη μέτρων, η κατάργηση της δημοκρατίας και της ελευθερίας και η κατάρρευση της οικονομίας είναι ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε τον ιο.
Ευτυχως υπάρχει μια τουλάχιστον χώρα που έχει διαφορετικη προσέγγιση. Μια χώρα με προσέγγιση που σέβεται τον πληθυσμο-της και τον αντιμετωπίζει σαν σκεπτόμενα όντα. Μια χώρα που εξηγει στον κόσμο πώς διαδίδεται ο ιος, πώς θα μειώσουν τις αχρειαστες μετακινήσεις, πώς θα μειώσουν τη φυσικη επαφη. Μια χώρα που αρνείται να διαλύσει τους κοινωνικους θεσμους και την οικονομία. Μια χώρα που στηρίζεται στον πληθυσμο-της και την υπεύθυνη συμπεριφορα-του για να φέρει αποτελέσματα, αν όχι καλύτερα, τουλάχιστον τα ίδια με τις χώρες που έχουν διαλύσει τον κοινωνικο ιστο στην προσπάθεια να μειώσουν τη διάδοση του ιου. Αυτη η χώρα είναι η Σουηδία. Τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα αυτης της πολιτικης είναι ενθαρρυντικα. Οι μετακινήσεις έχουν μειωθει δραματικα, τα καταστήματα λειτουργουν αλλα με πολυ λιγότερους πελάτες και η ζωη συνεχίζεται με μειωμένους αλλα υπαρκτους ρυθμους. Η καμπύλη κρουσμάτων και θανάτων απο τον κορωνοϊο είναι περίπου η ίδια με τις υπόλοιπες χώρες – ίσως και λίγο καλύτερη. Όμως, η πολιτικη της Σουηδίας μπορει να συνεχιστει για πολλους μήνες, ενω το lockdown μπορει μόνο να αντέξει ένα ή δυο μήνες.
Το ότι το lockdown παραπέμπει σε ατομικισμο είναι αδύνατο να το αμφισβητήσει κανεις. Αρκει να μιλήσει κανεις με απλους ανθρώπους για να δει πόσο ο φόβος έχει μπει στις καρδιες-τους, πόσο είναι έτοιμοι αποφύγουν την επαφη με φίλους, με συγγενεις, με γονεις ή με παιδια ή εγγόνια. Πόσο είναι αδύνατο να ξεχωρίσουν ανάμεσα στην ανεύθυνη συμπεριφορα της ανεξέλεγκτης επαφης με τα πλήθη και την υπεύθυνη επαφη (μάσκες, 2 μέτρα απόσταση, προστατευμένο φτάρνισμα ή βήχας, πλύσιμο χεριων και γενικα τήρηση βασικων κανόνων υγιεινης) με τους ανθρώπους που μπορουν να βοηθήσουν ο ένας τον άλλο, που μπορουν να σπάσουν τη μοναξια και το αίσθημα φόβου και αδυναμίας αντίδρασης. Η απαγόρευση χρήσης των πάρκων και των παραλιων, η απαγόρευση ακόμα και συναντήσεων με πολυ λίγα άτομα, η απόδοση νομικης ευθύνης στους γονιους για την παράβαση των διαταγμάτων απο τα παιδια-τους είναι μέτρα που δεν προσθέτουν τίποτε στον περιορισμο του ιού.
Ο Χρυσόστομος Περικλέους αποφεύγει το μεγαλύτερο ποσοστο ανοησιων που σερβίρονται απο τα μέσα μαζικης επικοινωνίας με το να βλέπει μόνο τις καθημερινες ανακοινώσεις των 6:00μμ. Όμως κι αυτες οι ανακοινώσεις λειτουργουν σαν πλύση εγκεφάλου, εμπεδώνουν τη μονόπλευρη εικόνα της κρίσης σαν θέμα αριθμου κρουσμάτων και αριθμου θανάτων απο τον κορωνοϊο. Δεν θέλω με κανένα τρόπο να μειώσω τη σοβαρότητα της πανδημίας, όμως όσο κι αν οι απόλυτοι αριθμοι που ακούμε καθημερινα φαίνονται απειλητικα μεγάλοι, η πραγματικότητα είναι ότι δεν είναι μεγαλύτεροι απο άλλες αιτίες θανάτου. Αυτο δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να πάρουμε μέτρα, όμως ο πανικος είναι και αδικαιολόγητος και κακος σύμβουλος για τα μέτρα που πρέπει να πάρουμε. Θα είναι τραγικο αν το αποτέλεσμα των μέτρων είναι η αύξηση των θανάτων και όχι η μείωσή-τους.
Όσο για τους εκπροσώπους του Υπουργείου Υγείας, αυτο που «φορτικα υποβάλλουν» είναι μια περιορισμένη αντίληψη για το «αίσθημα ευθύνης έναντι των συνανθρώπων-μας», που περιορίζεται μόνο στο να μείνουμε μόνοι για να μην τους μολύνουμε και να μην μολυνθούμε.
Αυτο όμως που πρέπει να σημειώσουμε είναι ότι η πολιτικη του εκφοβισμου και της παραπλάνησης που ακολουθει η κυβέρνηση ξεγελα μεγάλο μέρος του πληθυσμου, ακόμα και ικανους αναλυτες, όπως ο Χρυσόστομος Περικλέους:
Ας μη συγχύζουμε την ακαταλόγιστη στάση Αναστασιάδη στο Κυπριακό (εδώ εντάσσεται και το κλείσιμο των οδοφραγμάτων) ή τα φαινόμενα διαπλοκής και διαφθοράς, με τα μέτρα κατά του ιού.
Προσωπικά, δεν μπορώ να αποκρύψω την εκτίμησή μου για τρεις υπουργούς (οικονομικών, υγείας, και εργασίας) οι οποίοι, χωρίς πολιτικολογίες και φανφαρονισμούς, δούλεψαν σοβαρά και υπεύθυνα τόσο για την προστασία της υγείας όσο και για την κοινωνική συνοχή.
Πώς μπορούμε να μην συνδέουμε τη στάση Αναστασιάδη στο Κυπριακο και τα φαινόμενα διαπλοκης και διαφθορας με τα μέτρα κατά του ιου; Μήπως το κλείσιμο των οδοφραγμάτων δεν ήταν εργαλειοποίηση του ιου στην προσπάθεια υπονόμευσης οποιασδήποτε ελπίδας για λύση; Μήπως η υπόσκαψη της δημόσιας υγείας και η αποτυχία της κυβέρνησης να προγραμματίσει τη δράση-της για την αντιμετώπιση του ιου έγκαιρα δεν είναι υπεύθυνη για την απίστευτη αποτυχία-της να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις της κρίσης; Μήπως οι καταγγελίες του Δημάρχου Πάφου για «μαυραγοριτισμο» είναι τυχαίες; Και είναι καλα πριν αποκλείσουμε τη διαφθορα σαν το modus operandi της αντιμετώπισης του ιου, να εξετάσουμε πού πάν τα χρήματα που ξοδεύονται ξαφνικα τόσο απλόχερα.
Οσο για τους τρεις υπουργους θα ’θελα να θυμίσω τον διασυρμο ανθρώπων απο τον Υπουργο Υγείας χωρις να υπάρχουν στοιχεία σε βάρος-τους. Θα ’θελα να θυμίσω ότι ο Υπουργος Οικονομικων αποφάσισε να διανέμει τη βοήθεια προς τους επιχειρηματίες με εγγυημένα δάνεια μέσω τραπεζων, κάτι που μόνο τις τράπεζες θα βοηθήσει. Και όλοι, χωρις εξαίρεση, μόνο μέσα απο «πολιτικολογίες και φανφαρονισμους» ανακοινώνουν μέτρα και υπόσχονται λαγους με πετραχήλια. Και δεν βλέπω ούτε ένα μέτρο που να στοχεύει στην «κοινωνικη συνοχη». Η κοινωνία που οραματίζονται για την εποχη μετα την πανδημία είναι μια κοινωνία πολυ πιο άνιση και πολυ χειρότερη απο την κοινωνία που είχαμε μέχρι χτες. Μετα το πρώτο σοκ, έχουν προσαρμόσει την πολιτικη-τους για να μειώσουν τις αντιστάσεις και να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα των μεθόδων παρακολούθησης και καταστολης για να μπορουν να επιβάλουν αυτο που πάντα ήθελαν, την ανεξέλεγκτη νομη του πλούτου απο τους ελάχιστους εκλεκτους.
Σε αντίθεση με την εκφοβιστικη προσέγγιση του κράτους ο Μητροπολίτης Μόρφου ακολουθει την αντίθετη προσέγγιση, τον εξορκισμο του φόβου και την ανάληψη απο τους πιστους της ευθύνης για τη διαχείρηση της κρίσης και τη διατήρηση της ανθρωπιας στην ανθρώπινη συμπεριφορά:
Σὲ αὐτὴ τὴν περίσταση, ποὺ παραχώρησε ὁ Θεὸς γιὰ τὶς ἁμαρτίες μας, νὰ ἔχουμε κατὰ νοῦν ὅτι οἱ θάνατοι, οἱ θλίψεις, ὁ πόνος, δὲν εἶναι τιμωρίες ἀλλὰ εὐκαιρίες μετανοίας. Ἐὰν δὲν ἁρπάξουμε καὶ αὐτὴ τὴν εὐκαιρία, νὰ τὴν ἀξιοποιήσουμε πνευματικά, αὐτοτιμωρούμαστε μὲ φόβο, πανικό, ἀνασφάλεια. Καὶ ὅπως λέγανε οἱ πρωτινοὶ μὲ πολλὴ σοφία, «ὁ φόβος φέρνει κόλασιν (=τιμωρία)». Καὶ τὸν φόβο προκαλοῦμε οἱ ἴδιοι, ὄχι ὁ Θεὸς τῆς Ἀγάπης καὶ τῆς Δικαιοσύνης.
Μπορει κανεις να έχει ένσταση για ένα Θεο που «παραχωρει αυτη την περίσταση για τις αμαρτίες-μας» αλλα η παραίνεση του Μητροπολίτη προς τους πιστους είναι να μην φοβούνται αλλα να κάμουν αυτο που είναι στο χέρι-τους, να «αρπάξουν την ευκαιρία, να την αξιοποιήσουν πνευματικα». Τους λέει ότι «τον φόβο προκαλούμε οι ίδιοι, όχι ο Θεος της Αγάπης και της Δικαιοσύνης». Το μήνυμά-του είναι ότι οι ίδιοι έχουν τη δύναμη να πάρουν τη μοίρα-τους στα χέρια-τους, δεν είναι άβουλα όντα, βορα στον ιο της πανδημίας. Αν ο δρόμος που προτείνει είναι απατηλος, δεν αλλάζει το γεγονος ότι είναι πολυ πιο αξιοπρεπης και προσφέρει βάλσαμο σε φοβισμένες ψυχες. Το πρόβλημα είναι τα δικα-μας ελλείμματα που δεν μας επιτρέπουν τη χάραξη μιας πραγματικης πορείας απελευθέρωσης απο το φόβο και αγώνα για να αντιμετωπίσουμε την κρίση και τους διεφθαρμένους διαχειριστες-της, μια πορεία που θα μετατρέψει τους απελπισμένους αυτης της κοινωνίας σε αγωνιστες απελευθέρωσης και ελπίδας.
Ο Χρυσόστομος Περικλέους τελειώνει αποδίδοντας την ευθύνη για την έλλειψη αλληλεγγύης στο κάθε άτομο ξεχωριστά:
Το αίσθημα αλληλεγγύης που, με συγκινητική ευαισθησία επικαλείται ο Θέμος, ανάγεται στον καθένα μας χωριστά ως άτομο. Σε μια κοινωνία όπου ο πλούτος μετρά πάνω από κάθε άλλη αξία, ο ατομισμός γίνεται κυρίαρχη συμπεριφορά. Αυτό όμως μας πάει πολύ μακριά, από τότε που γίναμε νεόπλουτοι αρχοντοχωριάτες. Μια μόνο πτυχή, το ΟΧΙ του 2004.
Αυτό  είναι και άδικο για τα άτομα αλλά και αφελής κατανόηση για το πώς λειτουργει η κοινωνία. Ασφαλώς κάθε άτομο μπορεί να πάρει τις δικές-του αποφάσεις.

*Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους.