22 Μαΐου 1963: Η δολοφονία του ιατρού , αθλητή , πολιτικού και Μαραθωνοδρόμου της Ειρήνης, Γρηγόρη Λαμπράκη

22 Μαΐου 1963: Η δολοφονία του ιατρού , αθλητή , πολιτικού και Μαραθωνοδρόμου της Ειρήνης, Γρηγόρη Λαμπράκη

“Προσοχή, προσοχή. Εδώ βουλευτής Λαμπράκης. Σαν εκπρόσωπος του Έθνους και του Λαού, καταγγέλλω ότι υπάρχει σχέδιο δολοφονίας μου και καλώ τον υπουργό Β. Ελλάδος, τον νομάρχη, τον εισαγγελέα, τον στρατηγό Χωροφυλακής Μήτσου, τον διευθυντή της Αστυνομίας και τον διοικητή Ασφαλείας να προστατέψουν τη συγκέντρωση και τη ζωή μου”.

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης εξελέγη βουλευτής Πειραιά με την ΕΔΑ, στις εκλογές του Οκτωβρίου του 1961 και υπήρξε ιδρυτικό μέλος και αντιπρόεδρος της «Ελληνικής Επιτροπής για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη».  

Το βράδυ της Τετάρτης στις 22 Μαϊου του 1963, λίγο μετά τις 8, ο Γρηγόρης Λαμπράκης ξεκίνησε από το ξενοδοχείο Κοσμοπολίτ της Θεσσαλονίκης, για να πάει σε εκδήλωση που διοργάνωσε η «Επιτροπή δια την διαθνή ύφεσιν και ειρήνην», στην οποία ήταν ομιλητής.

Από τις 6 το απόγευμα δεκάδες ακραίοι της Δεξιάς και παρακρατικοί πραγματοποιούσαν αντισυγκέντρωση στα πεζοδρόμια των οδών Σπανδωτή, Ερμού και Βενιζέλου πολύ κοντά στο κτίριο της συγκέντρωσης όπου θα μιλούσε ο Γρηγόρης Λαμπράκης.

Στον τόπο της συγκέντρωσης βρίσκονταν ήδη 180 χωροφύλακες εν στολή, καθώς και ο επιθεωρητής Χωροφυλακής Βόρειας Ελλάδας υποστράτηγος Κωνσταντίνος Μήτσου και ο διευθυντής των αστυνομικών δυνάμεων της πόλης, συνταγματάρχης Ευθύμιος Καμουτσής, αλλά καμία διαταγή δεν έδωσαν για να διαλυθεί η  αντισυγκέντρωση.

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης προπηλακίστηκε καθώς πήγαινε στο κτίριο, όπου βρίσκονταν τα γραφεία του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος, απ’ όπου και εκφώνησε μετά από λίγο το λόγο του, κάτω από τις έξαλλες κραυγές του πλήθους των «αγανακτισμένων πολιτών», ενώ έπεφταν βροχή οι πέτρες εναντίον του.  Αφού ολοκλήρωσε όπως-όπως την ομιλία του για την ειρήνη, ο βουλευτής της ΕΔΑ φώναξε από το μικρόφωνο:

“Προσοχή, προσοχή. Εδώ βουλευτής Λαμπράκης. Σαν εκπρόσωπος του Έθνους και του Λαού, καταγγέλλω ότι υπάρχει σχέδιο δολοφονίας μου και καλώ τον υπουργό Β. Ελλάδος, τον νομάρχη, τον εισαγγελέα, τον στρατηγό Χωροφυλακής Μήτσου, τον διευθυντή της Αστυνομίας και τον διοικητή Ασφαλείας να προστατέψουν τη συγκέντρωση και τη ζωή μου”.

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης ξεκίνησε να φύγει από την συγκέντρωση,  ενώ αστυνομικοί τον διαβεβαίωναν ότι δεν υπήρχαν παρακρατικοί.

Το τρίκυκλο

Βλέποντας να εκκαθαρίζεται ο χώρος μπροστά στο κτίριο, ο Λαμπράκης μαζί με αρκετά άτομα ξεκίνησαν να περάσουν απέναντι στο ξενοδοχείο. Καθώς διέσχιζαν το δρόμο, ακούστηκε ο θόρυβος από μία τρίκυκλη μοτοσυκλέτα, που όρμησε με ξέφρενη ταχύτητα και έπεσε πάνω στην ομάδα του βουλευτή και των φίλων του, ενώ κάποιος που ήταν ανεβασμένος στην καρότσα, χτύπησε με ένα λοστό τον Λαμπράκη στο κεφάλι. Ο βουλευτής σωριάστηκε αιμόφυρτος στο έδαφος. Οδηγός του τρίκυκλου ήταν ο Σπύρος Γκοτζαμάνης, μεταφορέας, γνωστός στον υπόκοσμο της Θεσσαλονίκης. Ένας από τους παρευρισκόμενους οπαδούς του Λαμπράκη, ο Μανώλης Χατζηαποστόλου (Τίγρης) πήδηξε μέσα στην καρότσα του τρίκυκλου με σκοπό να σταματήσει το όχημα, που αναπτύσσοντας ταχύτητα έφυγε αμέσως.

Το τρίκυκλο σταμάτησε, ο Γκοτζαμάνης κατέβηκε και με γκλομπ χτύπησε τον Χατζηαποστόλου, έως ότου εμφανίστηκε ένας απλός τροχονόμος, ο οποίος μη γνωρίζοντας όσα είχαν προηγηθεί, συνέλαβε τον Γκοτζαμάνη κατόπιν υποδείξεων των περαστικών.

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ, όπου διαπιστώθηκε ότι ήταν θανάσιμα τραυματισμένος. Σε 4 μέρες στις 1:22 μετά τα μεσάνυχτα της 26ης  Μαϊου, ο Γρηγόρης Λαμπράκης πέθανε. Αφέθηκε να πεθάνει στο Νοσοκομείο κατήγγειλε φοιτητής.

Η σορός του Λαμπράκη μεταφέρθηκε στην Αθήνα στο ναό του Αγίου Ελευθερίου και εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα, ενώ η νεκρώσιμη ακολουθία έλαβε χώρα στη Μητρόπολη στις 4 το απόγευμα της 28ης Μαΐου. Την κηδεία παρακολούθησαν όλοι οι αρχηγοί και οι βουλευτές των κομμάτων της αντιπολίτευσης και πάνω από 700.000 κόσμος.

Ο βουλευτής της Αριστεράς, Γιώργης Τσαρουχάς, που επίσης είχε τραυματιστεί σοβαρά από το παρακράτος λίγα μέτρα μετά το σημείο όπου χτυπήθηκε ο Λαμπράκης, ενώ μετέβαινε στο χώρο της συγκέντρωσης των οπαδών της Ειρήνης, δολοφονήθηκε και ο ίδιος κάτω από φριχτά βασανιστήρια, στις 9 Μαϊου 1968, στο “χειρουργείο” βασανιστηρίων της ΚΥΠ Θεσσαλονίκης γράφει ο Σπύρος Κουζινόπουλος.

Οι δύο φυσικοί αυτουργοί της δολοφονίας του Λαμπράκη, Σπύρος  Κοτζαμάνης και Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης, καταδικάσθηκαν τον Δεκέμβριο του 1966 σε πολυετή φυλάκιση και συγκεκριμένα για θανατηφόρο σωματική κάκωση καταδικάστηκαν ο Σπύρος Κοτζαμάνης  (11 χρόνια) και ο Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης (8,5 χρόνια), ενώ για δατάραξη οικιακής ειρήνης άλλα 8 άτομα, κυρίως «λουλούδια» του παρακράτους. Όμως, οι δύο δολοφόνοι του μαραθωνοδρόμου της Ειρήνης, θα αμνηστευθούν από τη χούντα, λίγο μετά την επιβολή της δικτατορίας και θα αφεθούν ελεύθεροι.

Η ζωή και ο θάνατος του Γρηγόρη Λαμπράκη ενέπνευσε τον συγγραφέα Βασίλη Βασιλικό στο περίφημο πολιτικό του μυθιστόρημα με τον τίτλο “Ζ”(Εκδόσεις Λιβάνη).  Ο λόγος, για τον οποίο επέλεξε αυτό τον τίτλο για το βιβλίο του ήταν να προφέρεται ως «Ζει», από το σύνθημα «Ζεις, ζεις εσύ μας οδηγείς», που φώναζε το πλήθος στην κηδεία του βουλευτή της ΕΔΑ, μετατρέποντάς την σε πολιτική διαμαρτυρία. Χαρακτηριστικό είναι ότι η συγγραφέας Διδώ Σωτηρίου είχε δηλώσει για την κηδεία του βουλευτή: «Η Ελλάδα σύσσωμη είναι στο πόδι, όχι για ταφή μα για ανάσταση».

 

Ο διαπρεπεπής σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς ανέλαβε την κινηματογραφική μεταφορά του έργου το 1969, δημιουργώντας ένα σύμβολο διεθνούς εμβέλειας ενάντια στη χούντα των συνταγματαρχών, η οποία και είχε απαγορεύσει την κυκλοφορία του βιβλίου.  Την μουσική για την ταινία έγραψε οΜίκης Θεοδωράκης. Τα γυρίσματα της ταινίας έγιναν στην Αλγερία, λόγω του καθεστώτος που υπήρχε στην Ελλάδα, από τη δικτατορία των συνταγματαρχών. ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ Ζαν Λουί Τρεντινιάν, Ιβ Μοντάν, Ειρήνη Παππά,  Ζακ Περέν

                                                              Ο Κώστας Γαβράς (α) με τον Ιβ Μοντάν

 

Λαμπράκης, Γλέζος και Κύρκος στο Λονδίνο
trikyklo.jpg

Το τρίκυκλο στο οποίο επέβαιναν οι δολοφόνοι του Λαμπράκη

 

Δολοφονία Λαμπράκη

Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Η Αυγή» για την κηδεία του βουλευτή της ΕΔΑ

Σημαντικά στοιχεία για την δολοφονία Λαμπράκη έφερε στο φως, μετά από πολύχρονη έρευνα ο δημοσιογράφος, Σπύρος Κουζινόπουλος, στο βιβλίο του : “ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΟΛΟΦΟΝΙΕΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ” –  ΙΑΝΟΣ , 2013

“Οι μνήμες μέχρι σήμερα μένουν άσβηστες σ’ αυτή τη χώρα, σ’ αυτή την πόλη, όπου η γη της βάφτηκε από το αίμα του μαραθωνοδρόμου της Ειρήνης.Κάθε Μάϊο μήνα, η μνήμη μας ξαναγυρίζει πολύ πίσω, μισό και πλέον αιώνα πριν, και θυμόμαστε ένα από τα πιο στυγερά πολιτικά εγκλήματα που συντάραξαν αυτή τη χώρα: τη δολοφονία του Μαραθωνοδρόμου της Ειρήνης, του βουλευτή της αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη. Για να αποτίσουμε φόρο τιμής τη μνήμη ενός μεγάλου επιστήμονα, ενός αθλητή, ενός αγωνιστή που έδωσε τη ζωή του για τα ιδανικά της ειρήνης, της εθνικής ανεξαρτησίας, της Δημοκρατίας. Μια θυσία που πρέπει να μας φρονηματίζει ιδιαίτερα στη δύσκολη και ταραγμένη εποχή μας.
«Υπόθεση Λαμπράκη», 58 χρόνια μετά. Πως πέρασαν κιόλας τόσα χρόνια. Κυβερνητικές αλλαγές, πραξικόπημα, χούντα, τραγωδία της Κύπρου, μεταπολίτευση, κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας και μετά Ν.Δ. και ύστερα ΠΑΣΟΚ και στη συνέχεια συγκυβέρνηση και πάλι Ν.Δ. και πάλι ΠΑΣΟΚ και μετά από μία τετραετή διακυβέρνηση από το ΣΥΡΙΖΑ, να φτάσουμε πάλι σε κυβέρνηση Ν.Δ.  Κι αυτά στην Ελλάδα της κρίσης, της παρ΄ ολίγον πτώχευσης και της κατάρρευσης του πολιτικού συστήματος. 

Δύο από τους φυσικούς αυτουργούς, πλήρωσαν όσο πλήρωσαν και όπως πλήρωσαν. Οι υπόλοιποι έμειναν στο απυρόβλητο. Και τους ηθικούς αυτουργούς, ούτε που τους πλησίασε κανείς. Ποιοί ήταν αυτοί; Οι ξένοι; Το παλάτι; Η πανίσχυρη τότε ΚΥΠ; Η CIA; Οι σκοτεινοί μηχανισμοί που άλλοτε οργάνωναν τον ΙΔΕΑ, άλλοτε έστηναν προβοκάτσιες τύπου ΑΣΠΙΔΑ ή Γοργοπόταμου κι ετοίμαζαν το ακόμη πιο χοντρό τους παιχνίδι, τη δικτατορία;

Η παροιμιώδης έκρηξη του Κωνσταντίνου Καραμανλή, “ποιος κυβερνά αυτό τον τόπο”, ακούγεται ακόμη, και μετά το θάνατό του, μαστιγώνοντας όσους ευθύνονται που οι ηθικοί αυτουργοί παρέμειναν στο σκοτάδι. Και ο θαρραλέος τότε ανακριτής Σαρτζετάκης, που βοήθησε να ανοιχτεί ο βούρκος του παρα
κράτους, φαίνεται να μην αποκαλύπτει κάποια στοιχεία που γνωρίζει, όπως τουλάχιστον υπαινίχθηκε με δήλωσή του αλλά και το σχετικό βιβλίο που κυκκλοφόρησε πριν μερικά χρόνια.

Εκείνοι που θα μπορούσαν να αποκαλύψουν πολλά, αν μιλούσαν, είναι όσοι μπλέχτηκαν με την υπόθεση. Όμως κράτησαν κλειστό το στόμα τους. Ο Γκοτζαμάνης πεθαίνοντας πήρε στον τάφο του το μεγάλο μυστικό. Οι υπόλοιποι αρνούνταν να πουν το παραμικρό. Ένας μόνο μίλησε. Ο συναυτουργός, όπως κατηγορήθηκε, του εγκλήματος μαζί με τον Γκοτζαμάνη, ο Μανώλης Εμμανουηλίδης.

Είχαμε με τον Εμμανουηλίδη μια μεγάλη συνέντευξη, πριν τριάντα περίπου χρόνια, που κράτησε πάνω από 2 ώρες. Τα όσα μας είπε, τα μαγνητοφωνήσαμε. Και δημοσιεύσαμε τότε μερικά μόνο σημεία εκείνης της συνομιλίας στην εφημερίδα “Η ΠΡΩΤΗ” των Αθηνών και στη συνέχεια στην εφημερίδα “ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ”.

Δίνουμε, στη συνέχεια της έρευνας μας για την συνταρακτική αυτή υπόθεση, τις συγκλονιστικές αποκαλύψεις που μας έκανε τότε ο Εμμανουηλίδης. Μιλώντας για τη δική του συμμετοχή στην υπόθεση της δολοφονίας, αλλά και για το ρόλο των άλλων. Ο καθένας μπορεί να κρίνει την ειλικρίνεια αλλά και το μέγεθος της σπουδαιότητας των όσων λέει ο πρώην παρακρατικός.

 

Ο παρακρατικός Εμμανουηλίδης με τον Σπ. Κουζινόπουλο μπροστά
στο μνημείο του Γρηγόρη Λαμπράκη, στον τόπο του εγκλήματος

Όπως μας είχε αναφέρει ο Μανώλης Εμμανουηλίδης:“Στόχος μας είναι ο Λαμπράκης”

“Το πρωί εκείνο της 22 Μαϊου, μας ειδοποίησε ο Καπελώνης να είμαστε στις 5 το απόγευμα στο 5ο αστυνομικό τμήμα, όπου μας ήθελαν για μια δουλειά. Μαζευτήκαμε εκεί καμμιά διακοσαριά άτομα και σηκώθηκε και μας μίλησε ο υπομοίραρχος Κατσούλης, λέγοντας πως έπρεπε να πάμε και να εμποδίσουμε τους κομμουνιστές να κάνουν τη συγκέντρωση για την Ειρήνη και ότι εμείς θα παριστάναμε τους αγανακτισμένους πολίτες. “Στόχος μας είναι ο Λαμπράκης”, είπε ο υπομοίραρχος πριν διαλυθούμε.

Κι όμως, συνεχίζει ο Εμμανουηλίδης, ο Κατσούλης δεν είχε καμμιά δουλειά στο 5ο τμήμα, γιατί υπηρετούσε στην Εθνική Ασφάλεια, στο τμήμα “δίωξης κομμουνισμού”, ενώ αν ήθελε κάποιος από το 5ο να μας μιλήσει, υπήρχαν εκεί και ο διοικητής του και ο προϊστάμενος του παραρτήματος της Εθνικής Ασφάλειας.

Ο Κατσούλης, συμμετείχε επίσης με πολιτικά και στην αντισυγκέντρωση δίνοντας οδηγίες, αν και τη μέρα εκείνη ήταν εκτός υπηρεσίας. Ήταν ένα πολύ σκοτεινό άτομο και για τον Κατσούλη μετά το φόνο του Λαμπράκη, μέσα στην Εθνική Ασφάλεια, στην οδό τότε Πρίγκηπος Νικολάου, ο Μαργαρίτης που ήταν κουμπάρος του Καπελώνη μαζί με τον Κολωνιάρη κι έναν ακόμη αξιωματικό έλεγαν: “Πάλι μας τα έκανε μούσκεμα ο Κατσούλης”.

 

Για τον Κατσούλη, ο Εμμανουηλίδης προσθέτει πως απ’ ότι είχε μάθει ήταν πράκτορας της ΚΥΠ και ο σύνδεσμος μεταξύ ασφάλειας-ΚΥΠ, παίρνοντας εντολές από τον Καραμπέρη που υπηρετούσε στην ΚΥΠ Θεσσαλονίκης και μετείχε από τότε στην “Επαναστατική Επιτροπή” που είχε δημιουργηθεί με επικεφαλής τον επίδοξο ακόμη τότε δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο.

Share this post